Guy Môquet và Huỳnh Khương An

Một trong những cử chỉ đầu tiên của ông Nicolas Sarkozy khi bắt đầu nhiệm kì tổng thống là quyết định ngày tựu trường, học sinh trung học Pháp sẽ nghe đọc lá thư tuyêt mệnh của Guy Môquet, người thanh niên 17 tuổi đời đã bị phát xít Đức giết ngày 22 tháng mười 1941 tại "Carrrière de la Sablière", thuộc thành phố Chateaubriant (tỉnh Loire Atlantique). Guy Môquet là người trẻ tuổi nhất trong số "27 liệt sĩ Chateaubriant". Quyết định này đã gây tranh cãi, không phải vì "chính nghĩa" của các liệt sĩ, mà vì "động cơ" của ông tổng thống mới : đây là một hành động chứng tỏ Sarkozy đã tự vươn cao lên tầm cỡ một nhà lãnh đạo quốc gia, hay chỉ là một trò tháu cáy, "mượn tạm" những thần tượng của phái tả như Jean Jaurès, Léon Blum... và nay là Guy Môquet ?

Dẫu sao, đây cũng là dịp để tuổi trẻ Pháp biết Guy Môquet, Jean-Pierre Timbaud, Charles Michels... không chỉ đơn thuần là tên những trạm metro trong mạng lưới xe điện hầm ở Paris, mà trước hết là những con người sống và chết vì lí tưởng. Họ là những người cộng sản, không phải theo nghĩa hẹp là "mang thể đảng" : trong 27 liệt sĩ Chateaubriant, có người là trốt-kít, có người đã li khai đảng cộng sản sau khi Liên Xô kí hiệp ước với Hitler năm 1939... Nhưng họ có một điểm chung, dưới con mắt của Pucheu, bộ trưởng bộ nội vụ "Quốc gia Pháp" của Pétain, người thiết lập danh sách "con tin" để nộp cho Đức : họ là bọn "cộng sản, Do Thái hay ngoại quốc". Tôi không biết trong họ có ai là người Do Thái không, nhưng chắc chắn có một người "ngoại quốc" : Huỳnh Khương An. Huỳnh Khương An là con trai nhà giáo Huỳnh Khương Ninh. Sang Pháp du học, anh đỗ cử nhân văn chương ở Toulouse, dạy học và chuẩn bị thi thạc sĩ ở Lyon. Bí thư đoàn thanh niên cộng sản Pháp, bị bắt bốn ngày trước đó. Thư tuyệt mệnh gửi Germaine, người vợ cũng đang bị tù : « Em phải rất dũng cảm để sống, hơn cả anh phải dũng cảm để chết. Em phải sống, tuyệt đối là như vậy. Bởi vì có con yêu bé bỏng của chúng ta, khi nào gặp lại con em hãy ôm hôn thật chặt cho anh ».

Tôi nghe nói hè này, một số anh chị em từ các nước sẽ họp hội thảo ở Nantes. Đây là dịp để các bạn ghé thăm Chateaubriant, cách Nantes 70 km về phía bắc (hình bên : đài tưởng niệm 27 liệt sĩ, Carrière de la Sablière, Chateaubriant).

Ai không có dịp đi Nantes, nhưng ở Paris hay có dịp ghé qua Paris, có thể tới viếng mộ Huỳnh Khương An tại nghĩa trang Père Lachaise (97e Division), trạm métro gần nhất : Gambetta.

Nguyễn Hoài Nam (Paris, Pháp)