Về đề án nhà chiếu hình vũ trụ

Nguyễn Quang Riệu

Diễn Đàn : Nhà thiên văn Nguyễn Quang Riệu, một tác giả quen thuộc của Diễn Đàn, vừa gửi chúng tôi bài phản hồi bài báo "Công viên Thống Nhất chỉ là nơi nghỉ ngơi, thư giãn" đã đăng trên VietNamNet.
Bài phản hồi này (tựa mới của Diễn Đàn) đã được VietNamNet đăng ngày 23.08.2007 với tựa đề : Không "xin" được đất công viên xây nhà chiếu hình vũ trụ?

Trong bài viết “Công viên Thống nhất sẽ chỉ là nơi nghỉ ngơi thư giãn” đăng trên VietNamNet 18/08/2007 có ghi lời phát biểu của Tiến sỹ Phạm Sỹ Liêm, Phó Chủ tịch Tổng Hội Xây dựng Việt Nam: “.... có một giáo sư đã bàn với Đại Sứ quán Pháp xin được một nhà chiếu hình vũ trụ ....Vị giáo sư này trao đổi với UBND TP Hà Nội và chọn được một góc công viên Thống nhất để đặt nhà này. ..... Cuối cùng ông Nghiên (nguyên Chủ tịch UBND TP Hà Nội) đã kiên quyết không đồng ý cho công trình vui chơi giải trí này “du nhập” vào công viên Thống Nhất ....”.

Tôi mạn phép trình bày tóm tắt vài ý kiến để làm sáng tỏ thêm sự kiện mà Tiến sỹ Liêm đề cập trên đây. Vốn là một nhà khoa học chuyên về ngành thiên văn vật lý làm công tác nghiên cứu và giảng dạy tại Đài Thiên văn Paris, tôi vẫn lưu ý đến vấn đề trau dồi kiến thức khoa học và mong muốn nước ta có một đội ngũ cán bộ để sánh vai cùng các nhà khoa học trên thế giới trong công cuộc khám phá Vũ trụ.

Theo tôi, vị giáo sư “không tên” mà Tiến sỹ Liêm nhắc tới, không đến “xin” Đại Sứ quán Pháp nhà chiếu hình vũ trụ. Đề án này phát sinh từ một hợp đồng cộng tác khoa học giữa Việt Nam - Pháp và từ nhiều cuộc họp song phương. Trong quá trình phát triển lĩnh vực Thiên văn vật lý tại Việt Nam, trước hết chúng ta cần phổ biến rộng rãi ngành khoa học này và đồng thời đào tạo chuyên viên.

Dự án nhà chiếu hình vũ trụ giữa thủ đô

Mùa thu năm 1995, trên bầu trời Việt Nam có nhật thực toàn phần, nên tôi đã tham gia vào công việc tổ chức quan sát hiện tượng thiên nhiên này tại Phan Thiết. Sau đó tất cả các thiết bị quang học và vô tuyến chúng tôi đem về nước đã được tặng cho Đại học Quốc gia Hà Nội và đài Phủ Liễn, Kiến An, để sinh viên thực tập.

Sau nhật thực, chúng tôi cùng khoảng mười giáo sư nước ngoài, một số là Pháp mà tôi mời về nước, được đến yết kiến Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Trong buổi nói chuyện, Đại tướng nêu lên vấn đề muốn thủ đô có một “Nhà chiếu hình vũ trụ” và mong có sự giúp đỡ của các nhà khoa học Pháp. Từ đó, sau nhiều năm làm việc với Bộ Ngoại giao Pháp và Đại Sứ Quán Pháp tại Việt Nam, phía Việt Nam và phía Pháp đã chính thức ký kết một chương trình cộng tác song phương để xây một Cung Khoa học, trong đó có nhà chiếu hình vũ trụ.

Phía Pháp do Đại Sứ Quán chủ trì, mua tặng những thiết bị quang học đắt tiền và cung cấp khả năng kỹ thuật. Phía Việt Nam do Ủy Ban Nhân Dân TP Hà Nội chủ trì, cung cấp một miếng đất và xây dựng cơ sở hạ tầng, v.v....

Tôi được Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường VN và Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp, CNRS, cử làm cố vấn cho đề án. Trong nước còn có nhà khoa học Đinh Ngọc Lân tham gia. Chúng tôi đề nghị với UBND TP HN là nên chọn một địa điểm không xa trung tâm thành phố để công chúng đến xem dễ dàng. UBND đề nghị cung cấp 2000 m2 tại Công viên Thống Nhất.

Chúng tôi đã đến xem và đồng ý đây là địa điểm rất thích hợp. Tôi đã liên lạc với một công ty Pháp tại Saint-Etienne để làm thiết bị và lắp ráp máy và đã có nhiều chuyến về nước làm việc với UBND. Nhưng đến năm 2002, tôi nhận được tin là phía Việt Nam không cung cấp miếng đất tại Công viên Thống Nhất nữa. Do đó, Sứ quán Pháp đành dành số tiền cho một đề án khác.

Một Cung khoa học giữa thủ đô là hợp lý

Công trình xây dựng Cung khoa học không có tính kinh doanh mà chỉ có mục tiêu phổ biến kiến thức khoa học và văn hoá cho nhân dân. Chúng tôi luôn tôn trọng môi trường và không bao giờ muốn Công viên Thống Nhất trở thành một “tổ hợp vui chơi giải trí” loại Disneyland. Việc xây dựng kiến trúc cũng cần phải thích hợp với môi trường.

Ở thủ đô Paris, nhà chiếu hình vũ trụ được đặt ngay tại một khu vườn sát cạnh Đại lộ Champs Elysées nổi tiếng, trong một toà nhà cổ kính. Các đô thị lớn trong khu vực như Hồng Kông cũng đặt nhà chiếu hình vũ trụ tại trung tâm thành phố trong một biệt thự có kiến trúc rất hiện đại. Những mô hình kiến trúc của đề án Cung Khoa học tại Công viên Thống nhất đã được nghiên cứu để phù hợp với môi trường.

Tôi thiết nghĩ công việc xây dựng Cung Khoa học tại thủ đô Hà Nội trong một công viên như Công viên Thống Nhất là hợp lý, không làm tổn thương đến môi trường, nếu được xây theo một loại kiến trúc trang nhã và không làm phiền hà những người đến công viên thư giãn. Phải chăng còn có những lý do khác chính đáng hơn để không xây Cung Khoa học trong Công viên thì điều đó nằm ngoài phạm vi hiểu biết của tôi.

Nguyễn Quang Riệu

Giám đốc nghiên cứu danh dự,
Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia, Pháp