Sự cố hay Thảm hoạ hạt nhân : Thang INES

- Tô Lệ-Hằng — published 26/04/2015 00:00, cập nhật lần cuối 12/04/2016 22:21

Nhân ngày kỷ niệm sự kiện Chernobyl.

Kỷ niệm Chernobyl (26.4.1986 - 26.4.2015)

Sự cố hay thảm hoạ
hạt nhân :
Thang INES

Tô Lệ-Hằng

Một trong những bài học kinh nghiệm của tai nạn Chernobyl, cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) là việc đặt ra (năm 1991) « Thang INES » (International Nuclear Event Scale) nhằm phân hạng (theo tầm quan trọng của hậu quả) tất cả các sự kiện xảy ra trong các Cơ sở Hạt nhân dân sự và trong các vận chuyển vật liệu phóng xạ. Mục đích của Thang INES nhằm giúp cho công chúng và các phương tiện truyền thông dễ hiểu ngay lập tức mức độ nghiêm trọng của các trục trặc hoặc tai nạn trong lĩnh vực hạt nhân. Vì vậy, Thang INES cũng giống như Thang Richter (về cường độ động đất) chỉ là phổ thông hoá phẩm định hậu quả để báo cáo với đại chúng chứ không phải là định lượng chính xác dùng để đánh giá an toàn các Nhà Máy Điện Hạt Nhân (NMĐHN).

Việc xếp hạng 7 bậc Thang INES dựa trên ba tiêu chuẩn :

• Hậu quả phóng xạ ra ngoài Cơ sở Hạt nhân có thể ảnh hưởng đến dân chúng và môi trường. Xếp hạng từ bậc 3 đến bậc 7 ;

• Hậu quả trong Cơ sở có thể ảnh hưởng đến nhân viên và Cơ sở. Xếp hạng từ bậc 2 đến bậc 5 ;

• Sự suy thoái của « phòng thủ theo chiều sâu » : đó là các phương tiện liên tiếp (Hệ thống an toàn, Thủ tục, điều khiển kỹ thuật ...) đã được thành lập trong Cơ sở, nhằm hạn chế những hậu quả của trục trặc hoặc tai nạn và ngăn chặn phóng xạ để bảo vệ an toàn. Xếp hạng từ bậc 1 đến bậc 3.

Sau đây là bảng định nghĩa các bậc Thang INES của IAEA.

ines

Tai nạn quan trọng nhất trong các Lò Phản Ứng (LPƯ) của mỗi nước, đã xảy ra trong bốn nước phát triển nhất về Điện hạt nhân trên thế giới, kể theo thứ tự thời gian :

* Hoa Kỳ năm 1979: tai nạn bậc 5 ở LPƯ Three Mile Island-2 (LPƯ « nước áp suất »)

* Pháp năm 1980: tai nạn bậc 4 ở LPƯ Saint Laurent des Eaux-A2 (LPƯ « graphite-gaz »)

* Liên Xô cũ năm 1986: tai nạn bậc 7 ở LPƯ Chernobyl-4 (LPƯ « graphite- nước »)

* Nhật Bản năm 2011: tai nạn bậc 7 ở các LPƯ Fukushima–từ 1 đến 3 (LPƯ « nước sôi »).

Hiện nay, trong nhiều bài tiếng Việt viết về Điện Hạt Nhân (ĐHN) ba cụm từ « sự cố », « tai nạn » và « thảm họa » vẫn được dùng lẫn lộn để chỉ tai nạn các NMĐHN Chernobyl (năm 1986) hay Fukushima (năm 2011) tuy rằng sự sai biệt giữa 3 cụm từ này rất rõ ràng trong Từ Điển Tiếng Việt [1] :

Sự cố = điều bất thường và không hay

Tai nạn = gây thiệt hại lớn về người và của

Thảm hoạ = mất mát lớn gây nhiều đau thương ;

Muốn phổ biến cho đại chúng đánh giá đúng tầm quan trọng của các sự kiện xảy ra trong các NMĐHN thì không thể dùng « sự cố » để chỉ các tai nạn nghiêm trọng như Chernobyl hay Fukushima. Nếu dùng « sự cố » trong 2 trường hợp này thì đại chúng không rành về NMĐHN sẽ hiểu nhầm một cách tai hại là hai tai nạn gây tác hại to lớn như vậy cho dân sự và môi trường chỉ là « điều bất thường và không hay » của NMĐHN và còn ý ám chỉ có thể xảy ra thường nữa !

Do đó, trong lúc chờ đợi Cơ quan có thẩm quyền qui đinh các cụm từ Việt để chỉ 7 bậc Thang INES và căn cứ thêm trên các định nghĩa trong Từ Điển Tiếng Việt [1] của các cụm từ :

Sự kiện = việc gì đó quan trọng đã xảy ra

Bất thường = không theo lệ thường

Trục trặc = bị hỏng hóc,

một số chuyên gia ĐHN Việt đã đề nghị các cụm từ sau đây cho 7 bậc Thang INES :