Tiễn đưa anh Huỳnh Trung Đồng

Một người trở về

Bùi Trọng Liễu

12/1/1996, anh Huỳnh Trung Đồng, cựu chủ tịch Hội người Việt Nam tại Pháp, lên đường trở về nước, sau khi nhận được quyết định chính thức hồi hương. Anh sang Pháp du học tự túc năm 1946, đỗ cử nhân Luật ở đại học Bordeaux năm 1949, rồi lên Paris học Cao học Kinh tế chính trị. Thời đó là thời phong trào chống chiến tranh của Pháp ở Việt Nam và đòi độc lập cho đất nước, mà hai thành phần tích cực là công nhân và sinh viên - trí thức ; anh được cử vào Ban Chấp hành Tổng hội sinh viên Việt Nam ở Pháp lúc đó. Sau hội nghị Genève 1954, anh là một trong những người tích cực của Uỷ ban vận động thành lập Hội Liên hiệp Việt kiều (1955). Hoạt động công khai ít lâu, bị chính quyền sở tại giải tán, mấy lần anh phải ẩn náu. Trong thời chiến tranh chống Mỹ, với sự thành lập các hội giới Việt kiều ở Pháp (trí thức, sinh viên, công nhân, thương gia, phụ lão, Phật tử,...) phong trào hoạt động không gián đoạn cho đến ngày hoà bình (1975). Năm 1976 phong trào Việt kiều tập hợp rộng rãi, Hội người Việt Nam tại Pháp chính thức ra đời, anh được bàu làm chủ tịch Hội, rồi liên tục được bàu lại cho đến năm 1991. Từ 1977, anh là uỷ viên của Uỷ ban Trung ương (rồi của Đoàn chủ tịch) Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong ba khoá.

Đối với anh, tôi chỉ là người « đồng hội » trong phong trào Việt kiều đấu tranh vì độc lập thống nhất, giải phóng dân tộc và biết anh qua công tác hội đoàn của anh. Nhưng tôi quí anh vì thái độ cởi mở, cố lắng nghe những ý kiến dù không phải của chính mình, biết đánh giá đúng mức những vấn đề thực sự đặt ra cho người Việt Nam ở nước ngoài : đoàn kết hướng về đất nước và đóng góp xây dựng, tương thân tương trợ, bản sắc văn hoá, hoà nhập vào xã hội định cư, làm cầu nối giữa xã hội này và quê hương cũ, vv.

Nay anh đã nghỉ hưu, nhận quyết định chính thức trở về nước sống những ngày tuổi già. Vì thuỷ chung là một giá trị đạo đức, và vì, theo tôi nghĩ, sự tồn tại và liên tục thừa kế trong các phong trào Việt kiều là vấn đề đáng chú ý, tôi không muốn để anh lặng lẽ ra về mà không có vài lời nói về anh. Do đó, tôi viết mấy dòng này, kèm theo bài thơ tôi « tiễn anh » như sau :

Bảy chục xuân xanh vẫn chửa già,
Trở về quê cũ lúc chiều tà.
Đấu tranh vì nước thời phiêu bạt,
Lo việc đồng bang tựa việc nhà.
Mải vui công tác, quên lập nghiệp,
Tình duyên tuy chậm, lại đậm đà.
Dù có người quên, không tìm trách,
Tình bạn còn đây, vẫn chẳng nhoà !

Bùi Trọng Liễu

Bài này, tác giả Bùi Trọng Liễu (1934-2010) viết năm 1996, khi anh Huỳnh Trung Đồng về nước sống tuổi già. Bài này nguyên thủy gửi cho báo Quê Hương (cơ quan của Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài), nhưng báo này không đăng. Tác giả đã chép lại trong một tập hồi ký, xuất bản trên mạng Bùi Trọng Liễu.