Thơ Ngu Yên Đại Đế và Người Xuôi Sông

( Trích "Con Người Bên Bờ Ngoại Sử")

Buổi chiều khi Alexander đóng quân bên dòng sông Hằng
Nước từ Tây Tạng tuôn qua Hy Mã lạp Sơn về biển Ả Rập
Nắng chiều làm đậm thêm làn da chinh chiến nắng mưa
Sóng cùng gió thì thào như tiếng binh sĩ nhớ nhà than vãn
Bên kia bờ bao la sương khói và bóng mờ
Chờ vó ngựa sang sông đốt bừng lửa sáng.

Ông xuống ngựa dẫm chân lên cỏ lạ
thấy ngựa buồn như ngóng cỏ quê hương
Chống kiếm xuống đất nhìn trời vô tận
đã thuộc về ông từ Hy Lạp đến bờ sông
Rồi màu trời khiến lòng băn khoăn
còn quá nhiều trường chinh cho giấc mộng.
" Hỡi con trai của ta
hãy tự tìm một vương quốc xứng đáng
Macedon quá bé nhỏ cho con..." (9)
Nghe không gian lồng lộng lời phụ vương.

Dòng nước chảy nhanh, thuyền nan trôi chậm
đứng ở đầu thuyền một ông lão.

- " Ông lão. Có thấy quan binh đóng bên kia bờ? Dừng thuyền được
                                                                                          chăng?"

- " Thưa đại đế, thuyền lão không bánh lái, không dừng được. Bên kia
                                                                                      trống không."

- "Sao thuyền ông trôi chậm vậy?"

- " Nước chảy nhanh, thời gian nhanh, thuyền nhẹ lướt nhanh, thuyền
                                                                                    nặng dễ chìm.
Thuyền không dính nước, tới lui tùy tiện."

- " Ông là du già, tu sĩ hay đạo sĩ?"

- " Có khác biệt gì! thưa đại đế. Bên phải là Sồi, bên trái là Bồ Đề, cùng
                                                                                             gọi là cây.
Trên cao là mây, dưới chân là cỏ, cùng gọi tuần hoàn."

- " Có khác biệt, ta là vua ngươi là dân."

- " Khác biệt do lòng người. Lòng lão xuôi theo sông, mai sẽ về với biến
lòng đại đế nôn nao lên núi. Đội trời, trời bao la
mai biển cạn núi mòn không chừng là sa mạc

sông thành thuyền, thuyền lại thành sông."

Dòng nước vẫn chảy nhanh, thuyền nan vẫn trôi chậm

- " Ta muốn hỏi ông, nên làm sao
tướng sĩ đến đây muốn trở lại quê nhà, còn ta muốn tiếp tục chinh chiến
vua quân không đồng lòng, trường chinh khó thành công?"

- " Cho dù đi xa mấy cũng sẽ về đến nhà, không ai có thể khác
nhà riêng bên này sông nhà chung bên kia sông
khác chăng là năm tháng đi và phương tiện về.
Ngài hãy tự hỏi lòng:
đi bao xa thì mỏi?
cầm bao nhiêu thì nặng?
thở thế nào là mệt?
ngủ bao lâu thì thức?"

- " Lịch sử luôn luôn thức
lịch sử không có chân không có tay không có hơi thở
chỉ có anh hùng và không anh hùng
chỉ có anh hùng lớn và anh hùng nhỏ
chỉ có người chết, người sống và người sống như chết
chỉ có sống thật và sống tạm thời."

- " Lịch sử không thức không ngủ không mệt mỏi,hết trang này lật sang
                                                                                           trang khác
nhưng lịch sử có hiểu biết và có tâm tình
không chỉ ghi lại đền cao đất rộng cung điện hòa bình chiến tranh và
                                                                                       ngày tháng
lịch sử ghi trí tuệ và lòng yêu thương
những anh hùng nào đế vương nào người thường nào bất tử
là một người tử tế với mọi người
là một người nghĩ đến bình an cho nhiều người.
Ngài hãy nhìn dòng sông chảy
chỉ có sông cạn, nước vẫn có muôn đời
chỉ có trang sử chấm dứt, lòng người còn mãi mãi."

Dòng nước vẫn chảy nhanh, thuyền nan xa dần
tiếng ông lão vọng lại
bóng đại đế bắt đầu chìm xuống sông.

***

Alexander triệu tập tướng lãnh ba quân
tiếng nói rền vang bóng chiều chạng vạng:
- " Hỡi tướng sĩ. Đường chinh phạt lẽ ra còn vạn dặm
chí chinh nhân đáng lẽ phải đội trời
ta chinh chiến chưa hề chiến bại
không trèo cao sao biết núi cao
trong gió bụi sử từng trang sẽ lật
bao nhiêu trang của ta và các ngươi
nhưng nhi nữ thường tình anh hùng khí đoản
ngàn dặm xa ai chẳng nhớ quê nhà
anh hùng càng lớn tình nhà càng nhỏ
nam nhi thường tình khí đoản nhịp con tim.
Ta nay ban lệnh lui binh về quê quán
trang sử mai sau chấm dứt ở sông Hằng."

- " Tung hô đại đế! Đại đế thiên thu! Tung hô đại đế!"

- " Ta có lời căn dặn các ngươi
quyết định lui binh là lời thần chết
bước ra ngoài trang sử là ngày cuối cùng
ta không chinh phạt đồng nghĩa ta là chiếc bóng
lửa tắt rồi bóng sẽ biến tan.
Khi ta chết, đây là ba điều di chúc:
Quan tài ta phải khiêng bởi những ngự y tài giỏi lừng danh.
Châu báu vàng bạc phải rải dọc bên đường ra phần mộ.
Đôi bàn tay ta phải đưa cao ra khỏi quan tài."

- " Thưa đại đế, tại sao ngài muốn lạ lùng như vậy?"

- " Ta muốn mọi người phải hiểu tận đáy lòng:
Dù danh y giỏi nhất cũng không cứu được chết.
Dù giàu sang cách mấy cũng bỏ lại trần gian.
Khi người đến hai bàn tay trắng
khi ra đi cũng chỉ bàn tay không."

Ngày hôm sau quân lui về lối cũ
Alexander dừng lại Babylon
ngủ mãi trong giấc mơ hoành tráng. (10)

Thời gian vẫn nhanh, xác thân vẫn chậm.

Kozan Ichikyo viết:

" tay không ta vào đời
chân không ta đi ra.
ta đến, ta đi
hai việc hồn nhiên
sao lại bối rối "(11)