Như một lời chia tay...
NHƯ MỘT LỜI CHIA TAY…
Nguyễn Thị Hậu
Tôi biết nhạc Trịnh từ năm 17 tuổi.
Đó là vào tháng 5 năm 1975, tôi từ Hà Nội theo gia đình về quê, về Sài
Gòn. Gia đình tôi ở tạm trong một căn phòng tại trụ sở Ban tiếp quản
khối văn nghệ tại 5B Trần Quý Cáp (bây giờ là Sân khấu nhỏ 5B Võ Văn
Tần). Chỉ là một phòng trong ngôi biệt thự nhưng so với căn nhà tập thể
16 m2 của gia đình tôi ở Hà Nội thì quá rộng rãi và đầy đủ tiện nghi.
Đặc biệt là một kệ sách lớn suốt chiều dài bức tường, ngăn kệ dưới là
một dàn AKAI và hai chồng băng nhạc bên cạnh. Trong máy một cuộn băng
đang nghe dở… Sơn Ca 7.
“Chiều nay em ra phố về, thấy đời là
những chuyến xe…, thấy đời là những quán không…” Câu hát đầu
tiên của Trịnh tôi nghe, và thuộc, và cho đến bây giờ luôn trở về với
tôi. Vì sao không phải là Diễm xưa,
hay Cát bụi, hay Nắng Thủy tinh, hay... Có nhiều bài
hát mà rất nhiều người sẽ nhắc đến khi nói về nhạc Trịnh, nhưng với
tôi, Nghe những tàn phai
chính là “mối tình đầu” của
tôi với nhạc Trịnh Công Sơn.
Những ca từ ám ảnh tôi từ lần nghe đầu tiên, mỗi lần nghe lại, và mỗi
lần hát lại... Lạ lùng, khi tôi buồn, những ca từ ấy, giai điệu ấy mang
lại sự an ủi, sự bình yên, và lau khô những giọt nước mắt cho tôi...
Khi vui, cũng những ca từ ấy, giai điệu ấy lại mang đến cho tôi chút gì
như sự tiếc nuối, nỗi buồn ngọt ngào, nỗi nhớ mơ hồ một điều gì tốt đẹp
đã qua, hay là chưa đến... Khi tâm trạng nặng nề đã qua, bình thản nhìn
lại, những chuyến xe lướt qua những đám đông những quán không… tất cả
đã ở lại bên đường phía sau.
Ở tuổi 17 tôi cảm nhạc Trịnh khác hẳn dòng nhạc tôi từng quen thuộc
trước đó, “nhạc xanh” – như
hồi đó người ta vẫn gọi những bài ca lãng mạn của Nga, của Pháp, của Ý
hồi thập niên 60, 70, để phân biệt với nhạc cách mạng (sau này gọi là nhạc đỏ), nhạc vàng – những bài bolero phổ
biến ở Sài Gòn. Nghe Trịnh là tự tách mình khỏi đám đông, cô đơn
để cảm nhận lòng mình, sự cô đơn không thể thiếu nếu muốn tự mình suy
ngẫm. Nếu không có sự cô đơn này mình dễ bị cuốn theo đám đông cảm xúc
luôn bồng bột thất thường, cái đám đông có thể làm nên nhiều việc kinh
khủng nhưng không làm được một việc giản dị : làm cho con người hiểu
nhau hơn, và yêu nhau hơn… Bởi vì đã trót mang nặng kiếp người… từ ngày mẹ cho.
Và cũng phải đến một tuổi nào đó người ta mới thật sự thấm những ca từ
của Trịnh, không qua giai điệu bài hát mà từ “nhạc điệu” của chính câu
chữ đó. Bạn hãy đọc bằng mắt lời bài hát của Trịnh mà xem, tự nó vang
lên thanh âm riêng mà không cần cố phải hiểu những tầng nghĩa ẩn sau ca
từ.
Những hẹn hò từ nay khép lại
Thân nhẹ nhàng như mây…
Đóa hoa vàng mỏng manh cuối trời
Như một lời chia tay…
Chỉ cần những lời dịu dàng này vang lên trong tâm tưởng cũng đủ làm
trái tim âm thầm ứa những giọt nước mắt. Chia ly, chỉ vì phải thế, nhẹ
nhàng như thế. Quay lưng là mất nhau mãi mãi…
Đã có nhiều người hát nhạc Trịnh, nhưng cũng như nhiều người, tôi chỉ
thích nghe Khánh Ly, vì chị mang Trịnh đến với tôi đầu tiên, vì chị
luôn bên tôi trong những tháng năm khốn khó nhất phải làm tất cả mọi
việc có thể làm để sống. Thời ấy, cuối những năm 80 làm gì có headphone, chỉ có cái cassette nhỏ, mỗi khi thức dậy từ
nửa đêm để làm thêm lấy tiền nuôi con ngoài đồng lương giáo viên nhỏ
nhoi, một mình với Trịnh và Khánh Ly… tiếng hát Khánh Ly đã nâng đỡ tôi
vượt qua những giây phút tưởng như có thể gục ngã. Bốn mùa mải
miết trôi theo những dòng sông in bóng con trăng in dấu cát bụi lưu dấu
hình hài… Tôi không biết có ai từng như tôi, đã qua được tất cả
để đến một lúc có thể tự tin “mắt tình đưa” với cuộc đời.
Nghe Trịnh, với tôi chỉ cần nhiều nhất hai người, thêm một nữa thì nhạc
Trịnh chỉ còn giai điệu mà ca từ mất hẳn vẻ duyên dáng lấp lánh… vừa xa
vừa gần của nó. Bởi vậy tôi chưa bao giờ đi nghe nhạc Trịnh ở bất cứ
đâu đông người. Nếu có ca sĩ nào hát nhạc Trịnh mà thấy hay thì tôi mua
băng, đĩa về nghe, “chung thủy” và không chia sẻ Trịnh với ai…
Có lẽ cũng phải kể chút về những lần tôi được gặp nhạc sĩ Trịnh Công
Sơn.
Ba tôi hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật nên như một lẽ tự nhiên, ông
có nhiều bạn bè trong lĩnh vực này. Ngoài những người bạn trong giới
cải lương của ông, ông có vài người bạn thân ở lĩnh vực khác, trong đó
có nhà văn Nguyễn Quang Sáng – đồng hương An Giang, và nhạc sĩ Trịnh
Công Sơn – một trong hai bạn thân là người Huế (người kia là nhà thơ
Thanh Tịnh). Nhà văn Nguyễn Quang Sáng và nhạc sĩ Trịnh Công Sơn còn là
“bạn nhậu” của ông trong những cuộc gặp thâu đêm, ở nhà tôi, nhà chú
Sáng hay ở bất cứ nơi nào mà ba người cùng có mặt. Anh Sơn và chú Sáng
thường nể ba tôi vì sức uống và sức ngồi “dai” của ông. Tôi thường được
“ngồi ké” những cuộc rượu này, vì là con gái út lại kiêm nhiệm vụ lo đồ
nhậu cho ba và các chú các anh. Những cuộc rượu tâm tình, trò chuyện,
những băn khoăn những buồn phiền khi chứng kiến nhiều chuyện không hay
trong những năm đó… Tôi không thấy có sự phân biệt “bên” nào giữa những
người nghệ sĩ như ba tôi và những người bạn của ông. Sự mẫn cảm và nhân
hậu của những nghệ sĩ thực sự đã đưa các ông đến với nhau, chung thủy
và tử tế với nhau đến những giây phút cuối cùng. Ngày ba tôi mất chú
Sáng và anh Sơn có mặt trọn 3 ngày tang lễ. Ngày nhạc sĩ Trịnh Công Sơn
và ngày nhà văn Nguyễn Quang Sáng mất, tôi đều ở xa không đến thắp
nhang cho chú, cho anh được. Nhưng tôi luôn thầm nghĩ “bây giờ ba và anh, chú đã gặp nhau ở thế
giới bên kia rồi, chắc hẳn nơi ấy sẽ bình yên hơn nơi đây…”.
Tôi chưa từng kể những chuyện này, bởi lẽ mình chỉ là một trong hàng
triệu người yêu thích nhạc Trịnh, bởi hiểu, nếu mình đã từng được biết
và gặp Trịnh thì cũng là một sự tình cờ may mắn của cuộc đời này mang
lại cho tôi, cũng như hàng trăm người từng được quen biết và yêu quý
ông.
Mười năm, hai mươi năm... bốn mươi năm. Tôi luôn mong gặp được chủ nhân
căn phòng ở 5B Trần Quý Cáp khi ấy, chỉ để cám ơn người vì đã vô tình
cho tôi gặp Trịnh ngay trong những ngày đầu tiên tôi ở Sài Gòn, bởi vì
với tôi, nhạc Trịnh không chỉ là một Sài Gòn quyến rũ của “những mùa nắng lạ” mà vì tôi còn
tìm thấy chính mình mỗi lần nghe Trịnh, suốt 40 năm qua…
Sài Gòn 1.4.2015
Nguyễn Thị Hậu
NGUỒN : Viet-Studies
Các thao tác trên Tài liệu