Tự do ứng cử
theo đảng cộng sản Việt Nam

Ngày 19.7 sắp đến, nhà nước Việt Nam sẽ tiến hành bầu cử lại Quốc hội. Luật bầu cử Quốc hội mới, đưa ra cùng với bản hiến pháp sửa đổi, thể chế hoá việc đảng cộng sản tiếp tục hạn chế, và trong nghĩa đó, xâm phạm quyền tự do bầu cử ứng cử của người dân. Đảng cộng sản tự cho mình độc quyền chỉ định các ứng cử viên thông qua một cơ chế gọi là “hiệp thương” do Mặt trận tổ quốc tổ chức. Cơ quan này được trao cho nhiệm vụ “lựa chọn” những ứng cử viên do các đoàn thể thành viên giới thiệu. Ngoài thể thức đề cử, luật bầu cử mới còn qui định quyền “tự ứng cử”, theo đó mọi công dân đều có thể nộp hồ sơ ứng cử, song quyết định cho ứng cử hay không vẫn thuộc về Mặt trận tổ quốc.

Viết về luật bầu cử này, báo Sài Gòn giải phóng (ngày 16.5.1992) cho rằng đó là một cơ chế “khá dân chủ” trong khi một số nước trên thế giới có những qui định về quyền ứng cử “rất khắt khe”, như ở Pháp người ứng cử phải nộp 1.000 FF tiền bảo đảm, còn ở Anh thì phải nộp 150 bảng Anh và 10 chữ ký giới thiệu của cử tri! Một cách giải thích làm cho người ta phân vân không hiểu tờ báo muốn biện hộ hay xỏ xiên chế độ...

Song đây chỉ là văn kiện, và cũng như mọi văn kiện pháp lý nó chỉ bộc lộ hết ý nghĩa khi mang ra thực thi. Một ví dụ cho thấy cách hiểu văn kiện của chính quyền: Thành phố Hồ Chí Minh, nơi “quan trên trông xuống, người ta trông vào”.

Tại thành phố Hồ Chí Minh, nơi số lượng đại biểu quốc hội là 24 người, chính quyền đã đưa ra một danh sách ứng cử viên 36 người, trong đó không có trường hợp nào tự ứng cử. Theo những thông tin chính thức, có 11 người nộp đơn tự ứng cử tại thành phố và tất cả đã bị loại: Một trường hợp bị xem là “không hợp lệ” vì người nộp đơn – ông Huỳnh Hữu Nghiệp, giám đốc công ty, trong ban lãnh đạo Hội người Việt Nam tại Pháp – là công dân Việt Nam sống ở nước ngoài (mặc dù theo luật bầu cử, mọi công dân “không phân biệt thời hạn cư trú” có quyền ứng cử). Năm trường hợp vì sức ép đã “rút đơn”, gồm một người nghỉ hưu, một sinh viên, một luật gia và hai giám đốc xí nghiệp quốc doanh, trong đó có ông Nguyễn Đăng Quang, giám đốc công ty sơn mài Lam Sơn. Năm trường hợp còn lại bị gạt ra vì “không được sự tín nhiệm của cử tri”. Đưa tin về trường hợp của ông Viễn Đa, một giáo viên cấp một, báo Sài Gòn giải phóng ngày 27.5 cho biết: chính quyền địa phương nơi ông Viễn Đa cư trú đã tổ chức cho “cử tri góp ý kiến” với ông và hầu hết 29 “đại biểu cử tri” có mặt trong buổi họp đã nhận xét rằng ứng cử viên “còn những mặt hạn chế” và đã bỏ phiếu “không tín nhiệm”! Những việc thô bạo này không chỉ xẩy ra đối với những người tự ứng cử thuộc diện đứng ngoài hay bên lề bộ máy chính quyền. Đáng chú ý và có ý nghĩa hơn là những gì xẩy đến ngay trong bộ máy qua thể thức đề cử của các đoàn thể. Bất chấp mọi dư luận, thành uỷ đảng cộng sản đã loại bằng nhiều thủ đoạn những cán bộ đảng viên có lập trường cấp tiến và không ngần ngại ngăn chặn việc triệu tập một số buổi họp đề cử người. Đó là trường hợp của Hội nhà báo thành phố đã không họp được để giới thiệu người ra ứng cử; và thành uỷ, bằng cách đó, đã có thể áp đặt một ứng cử viên bảo thủ là tổng biên tập báo Sài gòn giải phóng, ông Vũ Tuất Việt.

D. Đ.