Tuỳ bút đầu năm

Quỹ thời gian hạn hẹp

Bùi Tín

Năm 1993 đến rồi ! Bước đi của thời gian – giữa một thế giới đang biến đổi trên đôi hài bảy dặm – nói gì với người Việt Nam chúng ta về hiện tình và tương lai của đất nước?

Mấy năm qua, trên nước ta, thay đổi không phải là ít. Chỉ mới hôm nào, cuộc sống nghẹt thở – Quốc doanh và bao cấp tràn lan. Đi đâu phải có giấy phép; mở cửa hàng bị cấm đoán. Hàng khan với đuôi rồng rắn; xài đô la bị cấm, tịch thu; sửa nhà bị tra hỏi. Thân phận con người như cỏ rác.

Nay cuộc sống có dễ thở hơn. Hàng hoá tràn ngập. Đua nhau làm ăn, mở cửa hàng, lập công ty. Đô la và ngoại tệ mặc nhiên được thừa nhận khắp nơi. Điện thoại trong, ngoài nước gọi tới tấp.

Đổi mới từ năm 1986, đổi mới thêm là năm nay, xin chớ hiểu lầm là do sáng suốt, rộng lượng, ban ơn của lãnh đạo. Do “ăn theo” glasnost, perestroika của Liên Xô cũ, do xu thế của thời đại, do đấu tranh của một số trí thức dân chủ đám ngẩng cao đầu đòi hỏi, do nguyện vọng tỏ rõ của nhân dân. Lãnh đạo giáo điều, bảo thủ đến mức hủ lậu, còn mê hoặc bởi quá khứ, ôm chặt chủ nghĩa Mác-Lênin lỗi thời, bám riết cái chủ nghĩa xã hội hiện thực kỳ quái, đã buộc phải lùi bước, nhượng bộ từng ly một: từ kinh tế nhà nước đến kinh tế thị trường, từ kế hoạch hoá tập trung đến tư nhân hoá, từ bao cấp nặng nề tràn lan đến tự do kinh doanh, từ độc đoán định giá ngoại tệ đến nhường cho thị trường tự do định giá... là những thành quả đấu tranh không nhỏ.

Tâm lý dễ thở, hài lòng... là ở khá đông người. Nhưng không vì vậy mà người ta quý đảng, yêu đảng, tin đảng hơn. Ngược lại! Xin chớ ai cao ngạo, tụng mãi kinh “đảng ta sáng suốt và sáng tạo”! Trước mắt nhân dân, đảng bé nhỏ lại, thấp kém đi, không còn đáng sợ như xưa nữa. Ôi! nỗi sợ như truyền kiếp được giải toả! Con người trong xã hội ngẩng cao đầu, tự tin nhún vai, bĩu môi nhìn những nhà lãnh đạo cổ hủ đã phải miễn cưỡng lùi từng bước trong cay đắng và ngậm ngùi.

Nói ra hoặc không nói ra, người dân nhận định: đảng cộng sản, với những người lãnh đạo “nhỏ bé” hiện nay, đang thở hắt ra để đi vào quá khứ. Người ta dự báo công khai: chỉ trong 2 năm, đối với người lạc quan, 5 năm là cùng đối với người ít lạc quan hơn, từ từ hay ít nhiều đột biến, một tình hình hoàn toàn mới sẽ đến.

Phải mất nửa thế kỷ đầy nước mắt, khổ đau, sức sản xuất xã hội bị tàn phá nhân danh “cải tạo xã hội chủ nghĩa”, mới kết luận được về một thí nghiệm, một con đường lầm lạc. Nhưng đi vào con đường đúng thì những người lãnh đạo hiện nay run chân, lo sợ đủ thứ. Quả tạ quá khứ níu họ lại. Họ vẫn mua thêm thời gian – thời gian rất hạn hẹp của dân tộc – giữa lúc các nước quanh ta đang rảo bước trên những đôi hài bảy dặm.

Những cái tất yếu phải đến sẽ lần lượt đến. Rồi quyền sở hữu tư nhân về vườn, ruộng, bất động sản sẽ được công nhận dứt khoát, loại bỏ cái sở hữu toàn dân nửa vời, lẩm cẩm. Rồi quyền tự do kinh doanh sẽ được công nhận sòng phẳng, loại bỏ nguyên tắc lỗi thời, kỳ quặc: kinh tế quốc doanh đóng vai chủ đạo! Rồi luật buôn bán sẽ được đề ra nhằm từ bỏ độc quyền ngoại thương tai hại hiện nay của nhà nước. Rồi luật về quyền công dân sẽ được thực hiện để không còn ai bị tù vì bất đồng chính kiến (như nhà văn Dương Thu Hương, bác sĩ Nguyễn Đan Quế, v.v...) và không ai bị kết án một cách lén lút hèn hạ (không có người bào chữa, xử trong phòng kín mít không cho công chúng theo dõi). Chậm một ngày nào là nhân dân phải trả giá một cách phi lý, oan uổng thêm ngày ấy, và trách nhiệm là thuộc đảng cộng sản cầm quyền. Năm 1993, cấm vận sẽ từng bước được giải toả. Ngân hàng thế giới (WB) sẽ mở hầu bao, với vài kế hoạch trợ giúp mở đầu về sửa chữa đường sá, đào tạo tay nghề cho thanh niên, hỗ trợ sự nghiệp giáo dục, y tế. Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) sẽ cho vay dài hạn với điều kiện lãi suất không đáng kể nhằm đầu tư khá lớn vào các chương trình phát triển mà họ sẽ tham gia điều phối và kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện. Một thời cơ mới mở ra. Mừng một thì lo mười!

Nếu lãnh đạo vẫn ngập ngừng, tự mâu thuẫn, không đổi mới đủ liều lượng; nếu vẫn không đủ luật và không thiết lập được nếp sống theo luật pháp; nếu 3 tên giặc tham nhũng, buôn lậu và địa phương cát cứ không bị loại trừ; nếu tài sản quốc gia (rừng, mỏ đá quý, nhà cửa, tiền thuế, kho thóc...) vẫn còn bị tàn phá, chia chác và thất thoát lớn; nếu đổi mới về tài chính, ngân hàng – như các chuyên gia của WB mong ước – vẫn bị trì hoãn, nếu đổi mới về chính trị vẫn hầu như bị khoá chặt... thì thời cơ mới sẽ trôi qua và tuột khỏi tầm tay một cách tai hại.

Bên cạnh sự dễ thở, hài lòng, khoan khoái của đồng bào bị giam hãm nghẹt thở lâu ngày vừa được hưởng vài luồng dưỡng khí trong mát, nhiều hiểm hoạ lớn lao vẫn còn ngáng trở con đường phát triển. Những hiểm hoạ kể trên bắt nguồn từ sự thiếu hiểu biết, vô trách nhiệm và đạo đức suy thoái của phần lớn những người cầm quyền. Những người lãnh đạo, cầm lái, nắm vận mệnh đất nước xem ra vẫn còn là những cái phanh kìm hãm con đường phát triền dân chủ dẫn đến phồn vinh, hội nhập với thế giới.

Phương hướng và biện pháp tối ưu là huy động hết tiềm năng trí tuệ, lòng yêu nước và vốn liếng của toàn thể dân tộc, của bà con người Việt trong và ngoài nước, sớm chấm dứt tệ độc quyền chân lý và đặc quyền yêu nước tệ hại. Từ đó, một giải pháp tổng hợp, đầy đủ, mang bản chất Việt Nam, sẽ hình thành và hứa hẹn có hiệu lực trong cuộc sống. Chỉ cần một cách đề cập dân chủ. Chìa khoá là ở đó.

Không như vậy, những người cầm quyền sẽ ở vào thế kẹt cứng. Họ sẽ bị những nước có nhiều vốn đầu tư, có nhiều tiền của góp vào WB và IMF lên lớp, dạy bảo, ép buộc vào khuôn phép! Vốn đã bé nhỏ, thấp kém trước nhân dân, họ càng ở tư thế bé quắt lại, thấp tỳ tỳ trước thế giới. Vâng dạ nhân dân mình, không sao. Vâng dạ các ông lớn nước ngoài, thật không dễ coi!

Và nhân dân, đồng bào bất hạnh chúng ta lại phải è cổ tiếp tục trả giá cho những điều phi lý mà có thật. Khi cả thế giới đang biến chuyển nhanh, đã phát triển và bỏ ta quá xa rồi. Xin nhớ cho: quỹ thời gian của đất nước ta rất hạn hẹp, không thể phung phí thêm nữa, thêm mãi!

B.T.