Brexit, Trump, la France En Marche :
Thời ly tán và đoạn tuyệt

Đỗ Tuyết Khanh

tham luận tại Hội thảo Hè 2017 “ Việt Nam và trật tự thế giới mới ”

(Trường đại học Eötvös Loránd, Budapest)

             Hợp tan tan hợp và phá vỡ cái cũ, cái đang hiện hữu để đưa lên cái mới, là những hiện tượng gần như qui luật trong tiến hoá xã hội của loài người xưa nay. Trong quá khứ, các quốc gia hình thành hay thay đổi diện mạo bằng sát nhập – qua xâm lược, thoả hiệp, hay hôn phối giữa các hoàng gia – hoặc sau một cuộc ly khai. Lịch sử thế giới không thiếu những cuộc cách mạng, dù được gọi như thế hay không, nổi lên để truất phế trật tự cũ. Mâu thuẫn, xung đột, đối kháng, trong một nước và giữa các nước là chuyện thường tình nhưng chưa bao giờ chi phối dư luận thế giới như ngày nay. Trong thời đại Internet và mạng xã hội, những sự kiện ở một nơi tức khắc vang dội đến mọi nơi khác trong « ngôi làng toàn cầu » của Marshall Mc Luhan. Tình hình thế giới sôi động những năm gần đây, từ những khủng hoảng kinh tế ở Hy Lạp, chính trị ở Thổ Nhĩ Kỳ, sự xung đột giữa Ukraine và Nga, giữa các nước Ả Rập ở Trung Đông, đến sự nổi trội của các lực lượng dân tuý trong nhiều nước châu Âu và ba sự kiện gây chấn động nhất chỉ cách nhau vài tháng – nước Anh quyết định rút khỏi Liên Hiệp châu Âu (EU), Donald Trump đắc cử tổng thống Hoa Kỳ, và một mô hình chính thể cộng hoà chưa từng có lên ngôi sau cuộc bầu cử tổng thống ở Pháp – cho nhiều người cảm tưởng đang sống một thời kỳ đầy ly tán và đoạn tuyệt. Ly tán giữa nhiều thành phần và đoạn tuyệt trên nhiều phương diện, thể hiện rõ nét nhất qua ba sự kiện lớn trên.

Brexit, ly hôn hay cuộc phiêu lưu đầy ẩn số ?

        Tin động trời tuy đã được dự báo, ngày 23.6.2016, sau những tranh cãi gay gắt giữa các Brexiter hô hào rút khỏi EU và những người ủng hộ EU khuyến cáo những tai hoạ kinh tế xã hội nước Anh sẽ phải gánh chịu nếu quyết định ra đi, phe Brexit đã thắng thế với 51,9% phiếu  Leave (rời bỏ), chỉ có 48,1% cử tri bầu Remain (ở lại). Cuộc trưng cầu dân ý này là một nước cờ tính sai bét của David Cameron, thủ tướng Anh lúc ấy, thực hiện một lời hứa đã đưa ra khi vận động nắm chính quyền nhưng tin chắc sẽ thuyết phục được dân chúng bác bỏ Brexit. Kết quả về ngược khiến Cameron phải từ chức ngay và đảng Conservative (Bảo thủ) của ông càng bị phân tán giữa các Brexiter, cực đoan hay ôn hoà, và những người ủng hộ EU. Nội bộ đảng Bảo thủ từ lâu bị chia rẽ giữa phe ủng hộ, Europhiles, và phe chống, Eurosceptics, lại càng rối rắm khi các Brexiter ồn ào nhất như Boris Johnson, cựu thị trưởng London, lộ rõ sự thiếu chuẩn bị, vô trách nhiệm, bị động trước kết quả chính họ cũng không ngờ, không đưa ra được chính sách hay biện pháp nào để thực thi những gì đã tuyên bố. Ngay cả việc chỉ định người kế vị Cameron cũng trở thành một bi hài kịch với mọi tình tiết kể cả phản bội: Michael Gove, từng giữ hai chức bộ trưởng giáo dục và tư pháp, hất chân Boris Johnson để rồi cũng thất bại trước bà Theresa May, cựu bộ trưởng nội vụ, trong cuộc chạy đua vào Downing Street.

        Trên bình diện rộng hơn, kết quả cuộc trưng cầu dân ý cũng vẽ lên bức tranh một quốc gia bị phân hoá. Với 51,9% - 48,1%, sự chênh lệch đủ rõ nhưng tỷ lệ cũng suýt soát, nước Anh bị chia đôi trong một quyết định tối quan trọng với những hậu quả sâu rộng chưa lường được. Đi vào chi tiết hơn, các con số cho thấy sự phân tán còn thể hiện trên nhiều mặt khác.

....