CHATGPT TRÒN 1 TUỔI: THÀNH CÔNG CỦA CHATBOT A.I. NÓI
LÊN NHIỀU ĐIỀU VỀ CON NGƯỜI CŨNG NHƯ VỀ CÔNG NGHỆ
 |
| Màn kịch xung quanh Giám đốc điều hành OpenAI Sam Altman (bên trái) − tham gia trên sân khấu ở đây bởi Giám đốc điều hành Microsoft Satya Nadella − đã làm lu mờ kỷ niệm một năm ra mắt ChatGPT của công ty. AP Photo/Barbara Ortutay |
ChatGPT được ra mắt vào ngày 30 tháng 11 năm 2022, mở màn cho cái mà nhiều người gọi là năm đột phá của trí tuệ nhân tạo. Chỉ trong vài ngày kể từ khi phát hành, ChatGPT đã nhanh chóng lan truyền khắp nơi. Ảnh chụp màn hình các cuộc trò chuyện tràn ngập mạng xã hội và lượt dùng ChatGPT tăng vọt nhanh đến mức dường như ngay cả nhà sản xuất OpenAI cũng bị bất ngờ. Đến tháng 1, ChatGPT đã có 13 triệu khách truy cập mỗi ngày, lập kỷ lục về cơ sở người dùng tăng trưởng nhanh nhất của một ứng dụng dành cho người tiêu dùng.
Trong suốt cả năm đột phá này, ChatGPT đã bộc lộ sức mạnh của một giao diện tốt cũng như những hiểm họa từ cơn phát cuồng, đồng thời nó đã gieo mầm cho một loạt hành vi mới của con người. Là một nhà nghiên cứu chuyên tìm hiểu về công nghệ và hành vi thông tin của con người, tôi nhận thấy rằng ảnh hưởng của ChatGPT trong xã hội đến từ cách mọi người nhìn nhận và sử dụng nó cũng như từ chính bản thân công nghệ.
Các hệ thống AI tạo
sinh như ChatGPT đang ngày càng phổ biến. Kể từ khi ChatGPT được phát hành, việc
đề cập đến AI dường như đã trở thành điều bắt buộc trong các bài thuyết trình, các
cuộc hội thoại và bài báo. Ngày nay, OpenAI tuyên bố có 100
triệu người sử dụng ChatGPT mỗi tuần.
Bên cạnh việc mọi người tương tác với ChatGPT tại nhà, từ nhân viên ở mọi cấp
độ cho
đến C-Suite trong các
doanh nghiệp đều đang sử dụng chatbot AI. Trong công nghệ, AI tạo sinh đang được
gọi là nền
tảng lớn nhất kể từ khi iPhone ra mắt vào năm 2007. Tất cả những công ty lớn đều đang
đặt cược vào AI và
nguồn vốn đầu tư mạo hiểm trong
các công ty khởi nghiệp về AI đang bùng nổ.
Xuyên suốt thời gian này, ChatGPT cũng gây ra hàng loạt lo ngại, chẳng hạn
như tác động của nó đối với thông
tin sai lệch, lừa
đảo, các
vấn đề về sở hữu trí tuệ và sự
phân biệt đối xử. Trong thế
giới giáo dục đại học của tôi, phần
lớn cuộc thảo luận xoay quanh vấn đề gian lận, điều này đã trở thành trọng
tâm trong nghiên cứu của tôi năm nay.
Bài học từ năm đầu tiên của ChatGPT
Thành công của ChatGPT, trước hết, nói lên sức mạnh của một giao diện tốt.
AI vốn đã dự phần trong vô số sản phẩm hằng ngày trong hơn một thập kỷ, từ
Spotify và Netflix đến Facebook và Google Maps. Phiên bản đầu tiên của GPT, mô
hình AI đứng sau ChatGPT, đã có từ năm 2018. Và ngay cả các sản phẩm khác của
OpenAI, chẳng hạn như DALL-E, cũng không gây chấn động như ChatGPT ngay khi
phát hành. Chính giao diện kiểu trò chuyện đã đánh dấu một năm đột phá của AI.
Việc trò chuyện có sức hấp dẫn gì đó rất riêng. Con người được trời phú cho
ngôn ngữ và hội thoại là cách chính để mọi người tương tác với nhau và rút ra kết
luận về trí thông minh (của đối phương). Giao diện dựa trên trò chuyện là chế độ
tương tác tự nhiên và là cách mọi người trải nghiệm “trí thông minh” của hệ thống
AI. Thành công phi thường của ChatGPT một lần nữa cho thấy rằng giao diện người
dùng thúc đẩy việc áp dụng rộng rãi công nghệ, từ máy tính Mac đến các trình
duyệt web và iPhone. Thiết kế tạo nên sự khác biệt.
 |
| Cuộc trò chuyện trên ChatGPT cũng quan trọng không kém công nghệ AI bên trong. Nicolas Maeterlinck/Belga Mag/AFP, Getty Images |
Đồng thời, một trong những điểm mạnh then chốt của công nghệ này – tạo ra
ngôn ngữ đầy thuyết phục – cũng khiến nó rất thích hợp cho việc tạo ra thông
tin sai lệch hoặc gây hiểu lầm. ChatGPT và các hệ thống AI tạo sinh khác giúp bọn
tội phạm và những kẻ tuyên truyền dễ dàng khai thác các lỗ hổng của con người
hơn. Tiềm năng của AI trong việc tăng
cường gian lận và thông tin sai lệch là một trong những lý do chính để ta phải quản lý chúng.
Giữa những
hứa hẹn và mối hiểm họa thực sự của AI tạo sinh, công nghệ này cũng đã cung cấp một tình huống điển
hình khác về sức mạnh của sự phát cuồng. Năm nay không thiếu các bài viết về
chuyện AI
sẽ biến đổi mọi khía cạnh của xã hội như thế nào và sự
phát triển nhanh chóng của công nghệ là điều tất yếu ra sao.
ChatGPT không phải là công nghệ đầu tiên được thổi phồng là “cơn sốt tiếp
theo” [the next big thing], nhưng có lẽ điểm độc đáo của công nghệ này là nó đồng
thời được quảng bá thành một rủi ro hiện sinh. Nhiều gã khổng lồ công nghệ và thậm
chí một số nhà nghiên cứu AI đã cảnh báo về nguy cơ các
hệ thống AI siêu thông minh xuất hiện và xóa sổ loài người, mặc dù tôi tin rằng những nỗi sợ này không thực
tế lắm.
Môi trường truyền thông ưa sự phóng đại, và xu hướng đầu tư mạo hiểm hiện giờ càng đẩy cơn
cuồng AI lên cao hơn. Chơi đùa với niềm hy vọng và nỗi sợ hãi của mọi người là
công thức gây ra sự lo âu mà chẳng ích gì cho việc đưa ra quyết định sáng suốt.
Có gì để mong đợi trong tương lai
Các “cửa xả lũ” AI đã mở toang trong năm 2023, nhưng năm tới mọi thứ có lẽ
sẽ chậm lại. Việc phát triển AI có khả năng chạm
ngưỡng những hạn chế về mặt kỹ thuật và gặp những rào cản về cơ sở hạ tầng như sản
xuất chip và dung
lượng máy chủ. Đồng thời, quy
định về AI có khả năng sẽ được triển khai.
Sự giảm tốc này sẽ tạo không gian cho các chuẩn mực trong hành vi của con
người hình thành, cả về mặt quy ước, như khi nào và ở đâu thì việc dùng ChatGPT
được xã hội chấp nhận, lẫn tính hiệu quả, như khi nào và ở đâu dùng ChatGPT là hữu
ích nhất.
ChatGPT và các hệ thống AI tạo sinh khác sẽ hòa vào quy trình làm việc của
mọi người, cho phép nhân viên hoàn thành một số nhiệm vụ nhanh hơn và ít lỗi
hơn. Cũng giống như cách mọi người học “google” để tìm thông tin, con người sẽ
cần học các phương pháp mới để làm việc với các công cụ AI tạo sinh.
Nhưng triển vọng cho năm 2024 không chỉ toàn là màu hồng. Đây được coi
là một
năm lịch sử với các cuộc bầu cử trên khắp thế giới và nội dung do AI tạo ra gần như chắc chắn sẽ
được sử dụng để tác động đến dư luận và gây chia rẽ. Meta có lẽ đã cấm
sử dụng AI tạo sinh trong quảng cáo chính trị, nhưng hành động này không có khả năng ngăn
ChatGPT và các công cụ tương tự được sử dụng để tạo và truyền bá nội dung sai lệch
hoặc gây hiểu nhầm.
Thông tin sai lệch về chính trị lan tràn trên mạng xã hội vào
năm 2016 cũng
như vào năm 2020 và gần như chắc chắn rằng AI
tạo sinh sẽ được sử dụng để tiếp tục những nỗ lực đó vào năm 2024. Ngay cả bên ngoài mạng xã hội, các cuộc trò chuyện
với ChatGPT và các sản phẩm tương tự có
thể tự chúng là nguồn cung cấp thông tin sai lệch.
Do đó, một bài học khác mà tất cả mọi người – dù có sử dụng ChatGPT hay
không – sẽ phải học trong năm thứ hai của công nghệ bom tấn này, là cảnh giác trước
mọi loại phương tiện truyền thông kỹ thuật số.
Tác giả
 |
| Tim Gorichanaz |
Trợ lý Giáo sư Giảng dạy tại Khoa học Thông tin, Đại học Drexel
Tuyên bố công khai
Tim Gorichanaz không làm việc, tư vấn, sở hữu cổ phần trong hoặc nhận tài
trợ từ bất kỳ công ty hoặc tổ chức nào có thể hưởng lợi từ bài viết này và
không có sự trực thuộc nào ngoài giới chuyên môn của mình.
Huỳnh
Thị Thanh Trúc dịch
Nguồn: ChatGPT turns 1: AI chatbot's
success says as much about humans as technology, The Conversation,
Nov 29, 2023.
