Phi công Đoàn Z và đội địch vận Triều Tiên trong cuộc chiến VN
Nguồn hình ảnh, Gerhard Joren
Hai nước cộng sản châu Á cạnh Trung Quốc, Việt Nam và CHDCND Triều Tiên có mối quan hệ thân thiết lâu đời.
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiêu là một trong những nước đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngay từ năm 1950.
Tháng Bảy năm 1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh có chuyến thăm chính thức Bình Nhưỡng, và nối tiếp là chuyến thăm Hà Nội của lãnh tụ Kim Nhật Thành cuối năm 1958.
Phải đến năm 2000, 25 năm sau ngày chiến tranh Việt Nam kết thúc, Bình Nhưỡng và Hà Nội mới lần đầu tiên xác nhận - như tin đồn đã có từ lâu - rằng phi công Bắc Hàn đã tham chiến chống các đợt oanh kích của Không lực Hoa Kỳ tại miền Bắc Việt Nam.
Tuy vậy, sự xác nhận đó không đi kèm theo việc công bố bằng chứng nào về sự hỗ trợ của quân đội Bắc Hàn.
Báo Tuổi Trẻ năm 2007 tiết lộ vào năm 2002, 14 phi công Bắc Hàn bị giết trong chiến tranh và được chôn ở tỉnh Bắc Giang - hài cốt của họ nay được đưa về lại Bắc Hàn.
Các tài liệu ở Wilson Centre của Mỹ cho hay lá thư của một thiếu tướng Bắc Việt hồi hưu tiết lộ rằng:
"Có cả thẩy 87 người thuộc Không quân CHDCND Triều Tiên đã phục vụ tại Việt Nam từ 1967 và đến đầu năm 1969".
"Trong số này 14 người được phong liệt sĩ và các phi công Bắc Triều Tiên nói họ đã bắn rơi 26 máy bay Mỹ."
Tuy nhiên, không có thêm nguồn độc lập nào xác nhận con số 'thành tích' này của các phi công Triều Tiên.
Các tài liệu không nói thiệt hại về số phi cơ chiến đấu mà Bắc Việt phải cung cấp cho hoạt động của các "đồng chí Bắc Triều Tiên", nhưng có vẻ như đến đầu 1969 thì người Triều Tiên rút về.
Nguồn hình ảnh, Eric Lafforgue/Art in All of Us
Tư liệu mới
Trung tâm nghiên cứu Woodrow Wilson ở Mỹ công bố thêm tư liệu hồi 2011, cho biết thêm về số phi công Bắc Hàn được gửi sang Việt Nam tham chiến.
Ông Merle L. Pribbenow, cựu nhân viên CIA, đã dịch sang tiếng Anh hai tài liệu lấy từ văn bản chính thức của Việt Nam.
Hoa Kỳ quan tâm đến chuyện này vì đây là lần duy nhất kể từ sau Cuộc chiến Triều Tiên, quân đội miền Bắc cộng sản của Triều Tiên "giao tranh trực tiếp" với quân Mỹ.
Các sử gia nước ngoài thì ch́u ý đến tài liệu này như một bằng chứng cuộc chiến Việt Nam bị quốc tế hóa cả về phe cộng sản.
Theo tài liệu này, ngày 21/9/1966, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đồng ý về yêu cầu của Bình Nhưỡng muốn gửi một đơn vị không quân tình nguyện sang Việt Nam chiến đấu.
Đơn vị này sẽ "tổ chức thành từng đại đội nằm trong đội hình trung đoàn không quân của ta, mặc quân phục Việt Nam, cùng sử dụng một sân bay".
Theo văn bản cuộc họp, Đại tướng Võ Nguyên Giáp kết luận:
"Bộ đội không quân Triều Tiên mang danh nghĩa là chuyên gia, nhưng thực chất là quân tình nguyện. Vì vậy, ta phải đoàn kết tôn trọng bạn, nhưng phải giữ vững chủ quyền."
"Trong quá trình huấn luyện và chiến đấu, ta cần chỉ rõ phạm vi hoạt động của bạn, chỉ định sân bay chính, sân bay dự bị. Trong chỉ huy, ta là cấp trên của bạn, nhưng tại trung đoàn bạn sẽ trực tiếp chỉ huy, có đại diện của ta để giao nhiệm vụ."
"Đại tướng yêu cầu hiệp đồng giữa hai bên phải rõ ràng, rành mạch để tránh những phức tạp không đáng có về sau."
Đến cuối tháng Chín tại Hà Nội, Tướng Văn Tiến Dũng ký nghị định thư với Tướng Choi Kwang, định ra chi tiết:
Nguồn hình ảnh, Bettmann
"Phía Triều Tiên sẽ cử sang Việt Nam số chuyên gia đủ để phụ trách 1 đại đội máy bay MiG17 của Việt Nam (đại đội gồm 10 chiếc máy bay). Cuối năm 1966 hoặc đầu năm 1967, khi phía Việt Nam chuẩn bị đủ máy bay, phía Triều Tiên sẽ đưa sang Việt Nam số chuyên gia đủ để phụ trách đại đội MiG17 thứ hai của Việt Nam."
"Trong năm 1967, khi nào phía Triều Tiên đã chuẩn bị xong chuyên gia và phía Việt Nam chuẩn bị được máy bay, phía Triều Tiên sẽ cử thêm sang Việt Nam một số chuyên gia đủ để phụ trách một đại đội máy bay MiG21 của Việt Nam."
Các tài liệu cho hay trung đoàn này đóng ở sân bay Kép và phía Việt Nam gọi họ là Đoàn Z.
Có mặt ở miền Nam Việt Nam?
Nguồn hình ảnh, tim page
Trung tâm nghiên cứu Woodrow Wilson còn công bố một văn bản của Bộ Ngoại giao Romania ngày 6/7/1967, do Eliza Gheorghe dịch sang tiếng Anh, đưa ra thông tin người của Bắc Triều Tiên đã có mặt cả ở miền Nam Việt Nam trong giai đoạn chiến tranh.
Bức điện tường thuật cuộc gặp của một người thuộc Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam và nhân viên ngoại giao của Romania ở Bình Nhưỡng.
Nhà ngoại giao người Việt cho hay có lính Bắc Triều Tiên ở miền Nam Việt Nam.
Ông này nói: "Họ hoạt động ở những khu vực nơi lính Nam Hàn có mặt, để nghiên cứu chiến thuật của chúng, khả năng sẵn sàng chiến đấu và tinh thần của lính Nam Hàn, và tuyên truyền địch vận nhắm vào quân Đại Hàn."
Người này, tên là Nguyen Long, cũng cho hay Bình Nhưỡng còn muốn gửi thêm các nhóm hoạ̣t động tâm lý chiến sang Nam VN nhưng gặp khó khăn vì họ không biết nói tiếng Việt.
Nguồn này cho hay 313 nghìn quân Đại Hàn đã tới Nam VN từ 1965 đến 1973 để đánh lại các đơn vị Bắc Việt.
Theo bức điện, Sứ quán Triều Tiên ở Hà Nội là nơi điều phối các hoạt động của quân lính họ trong chiến trường Nam Việt Nam và họ giữ quan hệ chặt chẽ với lực lượng của Mặt trận Giải phóng miền Nam Việt Nam.
Nhân dịp ông Kim Jong-un sang Hà Nội dự thượng đỉnh Mỹ - Triều cuối tháng 2/2019, một số báo Việt Nam trích thuật lại câu chuyện về 14 "liệt sĩ, phi công Triều Tiên" chết trong thời chiến ở miền Bắc nước này.
Tờ Tiền Phong viết:
"Trong khi Việt Nam tiến hành cuộc chiến tranh chống Mỹ, khoảng 200-400 lính Triều Tiên, bao gồm khoảng 90 phi công, được cử chiến đấu gần Hà Nội trong hơn 2 năm, theo các tài liệu công bố sau chiến tranh của Việt Nam."
"Năm 2002, hài cốt những phi công hy sinh được chuyển về Triều Tiên trong một buổi lễ do quân đội hai nước tổ chức. Nhưng hai hàng bia đá với dòng chữ tiếng Việt 'Nơi an nghỉ của 14 đồng chí Triều Tiên' vẫn được gìn giữ."
Xem thêm:
