Bạn đọc và Diễn Đàn

Trong khoảng thời gian ngắn ngủi (mươi ngày) từ khi Diễn Đàn số 1 (mà một bạn đã so sánh với “một cô gái nhà nghèo duyên dáng”) tới tay bạn đọc cho đến hôm lên khuôn số 2 này, chúng tôi đã nhận được thêm gần 200 thư và ngân phiếu ủng hộ, mua dài hạn Diễn Đàn. Không thể trả lời riêng từng người, chúng tôi xin tất cả nhận nơi đây lòng biết ơn tri ngộ đối với những khích lệ quý giá đó. Trong số này, do yêu cầu của một vài bạn, chúng tôi xin dành mục này để trở lại vấn đề Diễn Đàn và bạn mua dài hạn Đoàn Kết cũ.

Ở một đoạn trong bài Thay lời phi lộ, trang đầu số 1, chúng tôi đã có lời thưa lại, nhưng chắc hẳn chưa được hoàn toàn rõ, nay chúng tôi xin trình bày thêm như sau:

1. Tờ Đoàn Kết trước nay là do Hội Người Việt Nam tại Pháp xuất bản, anh em trong ban biên tập làm báo hoàn toàn là làm một công việc tự nguyện và không ăn lương, làm thêm ở ngoài những giờ chúng tôi đi làm, kiếm ăn tự lập trong xã hội (chỉ có, trong một thời gian tương đối ngắn, Hội có tiền cho phép trả lương cho một hai người làm kỹ thuật để nhẹ bớt việc cho anh em làm báo). Đối với một số đông trong chúng tôi, đây là một công tác hoạt động đóng góp của người hội viên. Với một số người khác, vừa vì tình bè bạn, vừa chia sẻ một số giá trị chung nên nhận làm. Cho tới tháng 5.1990, việc quản lý tờ báo là công việc của Hội. Từ tháng 6.1990, do tình hình đòi hỏi, chúng tôi nhận tự quản tờ báo, và Đoàn Kết từ báo của Hội NVNTP trở thành tờ báo trong Hội, như chúng tôi đã trình bày lúc đó. Việc đưa tên những người trách nhiệm (Hà Dương Tường, Trần Hải Hạc, Lê Kim Chi) cũng có ý nghĩa rằng chỉ từ số tháng 6.1990 đó, những người nói trên mới nhận trách nhiệm tờ báo với tư cách cá nhân. Trước ngày đó, là chúng tôi nhận làm cho tờ báo của Hội.

2. Đoàn Kết xưa nay vẫn sống nhờ độc giả và nhờ sự hỗ trợ của Hội cũng như của một số Công ty Việt kiều (qua tiền quảng cáo). Sự thiếu tiền trong quỹ báo là triền miên. Tình hình này càng trầm trọng trong những năm cuối, khi những máy móc được mua nhưng những món tiền hỗ trợ đã hứa không được đưa đúng như lời hẹn. Khi chúng tôi coi sổ sách hồi tháng 5.1990 thấy trong quỹ báo không phải là có tiền mà còn thiếu nợ nhà in quá nhiều; mặc dầu vậy, chúng tôi vẫn nhận quản lý tờ báo, nghĩ rằng với những cố gắng giảm chi tiêu tối đa, và với sự hỗ trợ của bạn đọc, tờ báo vẫn sẽ sống được. Hè 1990, chúng tôi quyết định mượn của một số thân hữu một ít tiền trả góp một phần nợ nhà in để họ chịu in tiếp, và tháng 9, tăng giá báo.

Tình hình tài chính của tờ báo đầu năm 1991 vẫn là mối lo hàng đầu của những người trực tiếp chịu trách nhiệm tờ báo, và của toàn ê-kíp Đoàn Kết (biên tập, kỹ thuật). Chúng tôi quyết định giảm chi lần nữa và kêu gọi bạn đọc ủng hộ thêm (ĐK số 432, tháng 3.1991).  

3. Tuy nhiên, tình hình chính trị trong nước và trong Hội NVNTP cuối cùng đã dẫn tới việc một số người đòi xoá bỏ sự thoả thuận mùa xuân năm 1990. Vì dứt khoát không muốn gây ra tranh chấp, nên một lần nữa, chúng tôi đã tỏ thiện chí bằng quyết định trả lại tờ báo cho Hội và thành lập báo Diễn Đàn. Việc trao trả đã được thực hiện sau số báo 434 (đề tháng 5.1991, nhưng vì nhiều khó khăn tháng 8 mới in xong). Trước khi trao, chúng tôi đã làm sổ sách, và thấy rằng tiền trong quỹ cho phép trả hết món nợ mượn của bạn bè hè 1990 mà kết quá một năm tự quản vẫn thăng bằng. Điều này đã được thực hiện một phần nhờ bạn đọc đã nhiều người gửi tiền giúp đỡ, vì thế trước khi ra Diễn Đàn anh em chúng tôi đã tâm niệm sẽ gửi tặng Diễn Đàn ít nhất là một, nếu được thì hai số cho tất cả những bạn đọc của Đoàn Kết cũ. Chúng tôi không mang đi của Đoàn Kết một xu nào, máy móc cũng không. Việc Hội lấy lại tờ báo, cũng như lúc giao cho chúng tôi, là gồm cả phần tài sản có và phần nợ (actif và passif, theo danh từ kinh tế tiếng Pháp). Điều này đã được thể hiện cụ thể trong tờ chứng nhận hết trách nhiệm (quitus) mà ông Trần Đình Lan, đại diện của Hội về mặt pháp lý, đã ký và trao cho chúng tôi, theo đề nghị của Ban thường trực. Nó cũng có nghĩa là đối với bạn đọc mua dài hạn Đoàn Kết còn chưa hết hạn (chưa nhận đủ 11 số, hay hơn nữa, vì có bạn đã đóng hơn một năm, tuy nhiên đây là số rất ít), thì tờ Đoàn Kết mới sẽ phải tiếp tục gửi báo cho họ những số còn lại chứ không thể chuyển khoản sang cho báo Diễn Đàn. Theo chỗ chúng tôi biết, tờ Đoàn Kết sẽ tiếp tục ra (tất nhiên là với một ban biên tập khác), không có vấn đề khai phá sản. Chúng tôi buộc lòng phải nói rõ những điều này một lần chót, để chấm dứt những lời đồn, không mấy hay ho cho chính những người tung ra, song cũng có thể nhất thời làm một số bà con thắc mắc.

4. Đối với một số rất đông bạn đọc Đoàn Kết (cũ) đã ủng hộ sự đổi mới của tờ báo trong những năm sau này, chúng tôi biết rằng giải pháp thuần pháp lý như thế chưa ổn thoả; có người đã nói thẳng với chúng tôi rằng “ tôi trả tiền để đọc báo các anh đưa tin trung thực, viết thẳng thắn, chứ không phải để đọc báo chính quyền”. Nhưng chúng tôi cũng tin rằng, các bạn sẽ thông cảm những khó khăn của những kẻ suốt đời làm báo không công mà không trách cứ chúng tôi lâu hơn, và sẵn sàng chuyển sự ủng hộ đó sang Diễn Đàn, tờ báo do ê-kíp Đoàn Kết cũ chủ trương và thực hiện, không còn phụ thuộc vào bất kỳ tổ chức nào – cũng có nghĩa là không được sự hỗ trợ của ai khác ngoài bạn đọc, và một số ít ỏi quảng cáo không điều kiện chính trị mà chúng tôi sẽ cố gắng tìm kiếm.

Từ chức trong ban lãnh đạo Hội người Việt Nam tại Pháp

Buổi họp ngày 5.10.1991 của Ban đại diện trung ương Hội người Việt Nam tại Pháp đã ghi nhận sự từ chức của hai trên năm ủy viên của Ban thường trực Hội. Đó là các ông Lê Văn Cường, thư ký phụ trách ngoại vụ, và Trần Hải Hạc, thư ký phụ trách văn hoá thông tin. Lý do trực tiếp đưa đến việc từ chức này là thái độ của ban lãnh đạo Hội trước quyết định của Ban Việt kiều Thành phố Hồ Chí Minh cắt nguồn báo Việt Nam đối với ban biên tập báo Diễn Đàn-forum.

Quyết định của hai uỷ viên Ban thường trực Hội người Việt Nam tại Pháp còn có những lý do cơ bản liên quan đến phương hướng chuẩn bị đại hội sắp tới của Hội. Trong bức thư từ chức, ông Lê Văn Cường cho biết “không chấp nhận là Hội phải giữ quan hệ tốt với nhà nước Việt Nam với bất kỳ mọi giá, khi tĩnh từ " tốt " còn được định nghĩa theo chủ quan của từng người”. Bức thư từ chức của ông Trần Hải Hạc nêu vấn đề về sự “im lặng” của Ban thường trực “trước những sức ép cực đoan, thái độ hẹp hòi, xu hướng loại trừ” đi ngược lại tinh thần đa nguyên của Hội. Ông cho rằng ban lãnh đạo Hội đã có “một thái độ từ nhiệm”.

Được biết là Hội người Việt Nam tại Pháp sẽ họp đại hội tại Paris vào trung tuần tháng 11.

Về  một buổi  họp

Đầu tháng 10.1991, một số anh chị em trong ban biên tập Diễn Đàn nhận được một giấy mời đánh máy như sau:

“Trước tình hình khủng hoảng nghiêm trọng của đất nước, trước những biến cố dồn dập tại Đông Âu và ngay cả tại Liên Xô, trước xu hướng mong muốn một sự thay đổi của đồng bào quốc nội, một buổi họp được tổ chức ngày Chủ Nhật 6 tháng 10 năm 1991 lúc 15 giờ đúng tại Centre International de Séjour de Paris, 6 Avenue Maurice Ravel, 75012 Paris, để chúng ta được dịp cùng nhau thảo luận về tình hình đất nước. Ông Bùi Tín nhận lời tham dự buổi họp này.

Giấy mời này được gửi tới Anh (Chị)... cần mang theo để vào phòng họp”.

Sự thảo luận giữa những người không nhất thiết phải cùng chính kiến là một điều bình thường, cần thiết. Nghĩ thế nên, tuy có ngần ngại vì giấy mời không ký tên, vài người trong chúng tôi hôm ấy rảnh rỗi, đã tới buổi họp. Mỗi người đi hay không đi, đều hoàn toàn do quyết định riêng của mình. Không một ai đại diện cho tờ báo. Một buổi họp có những nhân tố tích cực như nhiều buổi họp khác, qua sự cọ xát ý kiến của những người rất khác nhau. Tuy nhiên, trong và sau buổi họp, có những điều không được hay đã diễn ra, buộc chúng tôi, dù hoàn toàn không có ý đi dự để đưa tin về buổi họp, phải nói lại như sau:

* Buổi họp đã được mời để “cùng nhau thảo luận về tình hình đất nước”, đáng tiếc là những người chủ trì đã không giữ được một tinh thần thảo luận khách quan, nghiêm chỉnh, để có lúc biến thành sự hạch hoẹ của một số người đối với một vài người khác, và sau cùng đã nhượng bộ trước những đòi hỏi quá khích, biến một buổi thảo luận thành một thứ mít-tinh, hoàn toàn giống kiểu “sách động quần chúng” đã lỗi thời. Phải chăng điều này xuất phát từ sự bất đồng ngay giữa những người chủ trương: người thì muốn đi tới hành động, thậm chí thành lập tổ chức, người thì không muốn treo đầu dê bán thịt chó, mời tới thảo luận thì chỉ thảo luận, muốn hành động, muốn tổ chức thì nói trước trong giấy mời cho hai năm rõ mười?

** Trong suốt buổi họp, những thành viên của Diễn Đàn (có mặt với tư cách riêng, như đã nói) không một ai lên tiếng, về bất cứ một điều gì (đây chỉ là một nhận xét sự việc đã diễn ra!), lại càng không có việc nói lên sự “đồng ý” (hay “không đồng ý”) về những đề nghị mà một vài người đưa ra lúc cuối buổi.

Thế mà sau cuộc họp, một số báo và đài đã dành cho những anh chị em ban biên tập Diễn Đàn có mặt hôm đó cái vinh dự khá cồng kềnh là được thấy tên tuổi của mình được liệt kê vanh vách – bên cạnh những người mà tên họ chưa hề xuất hiện trên mặt báo Diễn Đàn – gán cho họ ý muốn “liên hiệp hành động” và phong chức là sẽ đi hàng đầu một cuộc biểu tình mà hình như ban tổ chức cũng chưa tính kêu gọi.

Phải chăng tình hình thế giới đảo điên đến mức những người tổ chức cuộc họp đã quên chữ tín và những người làm báo đã quên cả những tiêu chuẩn sơ đẳng của báo chí?

Diễn Đàn