Dương Kỳ Anh : Thổ Địa

Thổ địa chữ Hán là ruộng đất. Cải cách ruộng đất những năm 53-56 ở ta là bản sao cuộc Thổ địa cải cách của Mao đầu thập niên 50. Đề tài cuốn tiểu thuyết này – truyện dài thứ nhì của Dương Kỳ Anh – không dính dáng gì tới cải cách ruộng đất hay đấu tố gì cả, song cũng là một cuộc « cách mạng thổ địa » (tên gọi của chương 11, tr.80-100) theo lối nhìn của một nhân vật trong truyện. Sau các cải cách lấy đất của địa chủ, phong kiến chia cho dân nghèo, sau tự nguyện (tức là cưỡng bức) hợp tác hoá, rồi khoán 9, khoán 10, trả lại đất cho nông dân, thì nay là cuộc « cách mạng thổ địa » thứ tư : đó là « chủ trương trang trại hoá, trang chủ hoá... tức là... trở về như ngày xưa... ».

Thổ Địa do đó là truyện xoay quanh một thôn làng Sài ở ngoại vi Hà Nội, có cái tên truyền miệng là thôn Phú Hào. Ngoài thôn trưởng Thạch Văn Lài xuất thân chọc tiết lợn, nay kinh doanh địa ốc, là người dân « bản địa » duy nhất, tất cả người trong thôn đều là dân « ngụ cư », từ nơi khác tới. Nhưng một thứ « ngụ cư » đặc biệt, toàn những « đại gia » : cựu phó thủ tướng, nguyên bộ trưởng, viện trưởng, đạo diễn, nữ nhà văn, nhà báo...nghĩa là những trang chủ, giai cấp mới ở Việt Nam từ thập niên 90 trở đi... Thạch Văn Lài có những khía cạnh của một Chí Phèo, nhưng Bá Kiến ở đây hơi bị nhiều, và tiêu biểu cho đủ loại cán bộ cấp cao, trong vòng một vài năm, nhờ có quyền nên có đất, đất tăng giá, trở thành tỉ phú, và càng thêm nhiều quyền : khung cảnh vẫn còn là nông thôn như Nằm Vạ, nhưng câu chuyện đã trở thành Số Đỏ của thị thành Hà Nội bước sang năm 2000.

Dễ hiểu là cuốn tiểu thuyết này đang được chú ý ngay khi nó xuất hiện (tháng 8 năm nay). Song tác giả của nó, rất tiếc, không phải là Nam Cao hay Vũ Trọng Phụng. Dương Kỳ Anh là bút hiệu của Dương Xuân Nam, hiện là tổng biên tập báo Tiền Phong. Thậm chí, ông được giới thiệu như sau trên bìa 2 : « Là trưởng Ban Tổ chức kiêm Chủ tịch Hội đồng giám khảo các cuộc thi Hoa hậu Việt Nam. Có tên trong Từ điển Danh nhân văn hoá thế giới (khu vực Châu Á Thái Bình Dương)... ». Văn học Việt Nam vẫn chờ đợi một hậu duệ của Vũ Trọng Phụng, để sân quần vợt năm nào giữa Xuân và vô địch Xiêm La nhường chỗ cuộc thi hoa hậu, với những quan khách Bà Phó Đoan, Ông Nghị Hách của thời WTO.

Kiến Văn