Thế Giới Nở Ra
Đầy Sửng Sốt.

Ngu Yên

Nếu bây giờ là cuối thế kỷ 21, và chúng ta đang nhìn lại 100 năm qua, chắc chắn sẽ đầy kinh ngạc và cảm xúc.

Sự phát triển của nhân loại và những hậu quả của nó vô cùng ảo thuật. Sự thay đổi không nhất thiết phải đúng hay sai, nhưng luôn luôn phù hợp với ý muốn của số đông. Thiểu số luôn luôn là nạn nhân. Không nhất định phải thất bại, nhưng phải khốn khổ. Và văn chương phát xuất từ cõi u uẩn này.

Bây giờ, chúng ta, người đọc và người viết, lại khởi sự từ đầu thế kỷ, nhìn không rõ mai sau. Chỉ biết rằng, khi con người và xã hội thay đổi, văn chương thay đổi theo. Câu hỏi là con người và văn chương thế giới thay đổi như thế nào  trong thế kỷ 21 và những thế kỷ tiếp theo?

Tương lai có thể dự đoán từ nhiều quan niệm và nhiều niềm tin khác nhau, đối nghịch nhau, tạo ra hàng loạt những bối cảnh phức tạp. Thế giới trong dự đoán là cuộc hiện sinh đa diện theo động lực và tác dụng trực tiếp của khoa học. Từ đó, những động lực “tìm lợi ích” khác như tôn giáo, chính trị, kinh tế, xã hội … sẽ tham gia. Sẽ lựa chọn, loại bỏ, duy trì, phát triển theo tương tranh giữa sinh tồn và tham vọng. Một số khuôn diện còn lại sẽ dẫn đưa nhân loại qua thế kỷ 21 và những thế kỷ tiếp theo. Tin hay không tin, thỏa thuận hay phản đối, không phải là điều có thể tự chủ.

Nhà văn hôm nay cần sự “hòa hợp” đa hiệu, đa nghĩa về thế giới và thật sự có khả năng đa cảm với nhịp sống đương đại. Nhà văn lớn thường cảm nhận được trí tuệ và cảm xúc của các thế hệ về sau. “Hòa hợp” không nhất thiết phải truy lùng và tàng trữ vô số kiến thức. Dĩ nhiên, đạt được nhiều hiểu biết, ai chẳng mong muốn, nhưng quan trọng hơn là “trực nghiệm”, kinh nghiệm trực giác, sẽ bắt nối những gợi ý, điềm chỉ và những thẩm thấu vượt qua luận lý bình thường. Phân tích một cách khoa học hơn, khả năng trực nghiệm thuộc về hệ thống “Hấp Thụ Ý Nghĩa” trong nội tâm của mỗi người.

“Phát triển Khôn ngoan không phải bởi hồi tưởng quá khứ, mà bởi gánh trách nhiệm tương lai.” (George Bernard Shaw.)

Từ vài thập niên cuối thế kỷ 20, khoa học thực nghiệm và khoa học nhân văn phát triển một cách nhanh chóng và đầy phiêu lưu. Vượt trội nhất là diện điện tử học, sinh học (biotechnology) và y khoa. Những khám phá mới lạ, những thử nghiệm thành công, và hàng loạt những hiệu quả áp dụng, có khả năng “cách mạng.” Dẫn đưa thế giới sang thế kỷ mới, vào một thế giới khác: sửng sốt và kinh dị.

“Những thay đổi này hứa hẹn sự chuyển hóa sâu sắc của toàn thể nhân loại và xã hội, thật sự là cho toàn bộ cuộc sống trên hành tinh này, và do đó, nó mang một tên gọi đầy ấn tượng: Con Người Tương Lai: Posthuman.” (Kasper Lipper-Rasmussen, Mads Rosendahl Thomsen and Jacob Wamberg trong Posthuman Horizons and Realities: Introduction. Giới Thiệu: Sự Thực và Chân Trời của Con Người Tương Lai.)

Ý niệm về Con Người Tương Lai, có thể gọi là Hậu Nhân Bản (thuật ngữ ‘nhân bản’ không chính xác khi dịch posthuman, chỉ tạm hiểu là một loại người khác trong tương lai), đã dấy lên từ thập niên 1960. Phát xuất từ hai lực lượng đối lập: Hoặc chống đối hoặc ủng hộ định hướng sinh thái về chủ thể con người. Phong trào này nhanh chóng thành hình dưới tên gọi: Posthumanism, chủ nghĩa Hậu Nhân Bản. Một lãnh vực hỗn hợp giữa lý thuyết và thực nghiệm, có nền tảng trên kỹ nghệ sinh học (biotechnology.) Dẫn đến hiệu quả thay đổi loài người, thành những con người khác với con người, mà chúng ta đang có kinh nghiệm và hiểu biết.

Tác dụng thử nghiệm đưa đến bối cảnh tương lai.  Ít nhất có bốn loại người sống chung với nhau: 1- loại người bình thường, 2- loại người cyborg (có bộ phận giả trong cơ thể), 3- loại người Clone (tái tạo từ tế bào gốc), 4- loại người hỗn hợp.

Loại người sau cùng vẫn còn mang tính viễn tưởng so với người cyborg và người clone. Người hỗn hợp đã xuất hiện trong thần thoại Hy Lạp và La Mã như nhân mã: đầu người mình ngựa. Harpy: công chúa có cánh chim. Minotaur: nửa người, nửa con bò. Sphinx: đầu đàn bà, thân sư tử. Ngày nay, họ xuất hiện trong phim ảnh khoa học, giả định sự thành hình lai giống giữa thú vật và con người.

Sự tranh cãi trên căn bản đạo đức và giá trị nhân sinh diễn ra trong luật hướng dẫn UN’s Universal Declaration of Human Right (1948), bị công kích, cho rằng đã lỗi thời. Nhưng có lẽ, ngấm ngầm mà mạnh mẽ hơn, chính là sự can thiệp của Thiên Chúa Giáo. Sự tạo sinh con người không bởi Thượng Đế là điều không thể chấp nhận. Nền tảng nguồn cội nhất bị lung lay, có thể làm thay đổi hoàn toàn những giáo điều và kinh thánh. Tuy nhiên, bánh xe lịch sử vẫn tiếp tục lăn.

Cyborg: Người hỗn hợp thiên tạo và nhân tạo.

Trong A Cyborg Manifesto (Bản Tuyên Ngôn Về Cyborg), Donna Haraway đưa ra định nghĩa: “Cyborg là một sinh vật ‘trong nghiên cứu khoa học về kiểm soát và truyền thông…’, một tổ hợp giữa cơ khí và cơ thể, một sinh vật mang tính xã hội, cũng là một sinh vật hư cấu.” Như vậy, cyborg được sinh ra bởi con người, con thú hoặc bởi nhân tạo, có thân thể phối hợp giữa máy móc và thịt xương. Theo ông, đây là một hư cấu từ hiện thực mang tầm vóc quan trọng, ảnh hưởng đến tư duy và viễn tượng mai sau.  

Thể loại người cyborg đã hiện diện vào cuối thế kỷ 20. Khởi đầu bằng những người bệnh được thay thế các bộ phận nội tạng bằng các bộ phận nhân tạo đã thành công. Thử nghiệm chứng minh như trường hợp thay tim nhân tạo Jarvik-7 cho nha sĩ Barney Clark năm 1982. Mặc dù ông chỉ sống thêm được 112 ngày, nhưng thành tựu này đã thức đẩy sinh học, điện tử và y khoa vào những nỗ lực mới. Đến cuối thập niên 2010, trái tim nhân tạo SynCardia, cải thiện từ trái tim jarvik-7, đã được đặt vào lồng ngực, cứu sống hơn 1,350 người. (Nguồn: Artificial Heart, Wikipedia, 12 tháng Giêng, 2018.)

Những bộ phận phụ tùng nhân tạo khác kém quan trọng hơn nhưng đã trở thành một phần sống động bên trong cơ thể con người như các sớ thịt, dây gân, màng che, khớp xương … Trong bộ não, trong nội tạng cũng có những thiết bị nhân tạo đang sinh hoạt. Những bộ phận nhân tạo thay thế tay, chân, được cải thiện rất mỹ thuật. Giúp cho những người tàn tật có thể sinh sống bình thường, thậm chí còn có người chạy đua Olympics hoặc Marathon bằng chân giả.

Haraway kết luận, cyborg là bản thể học của chúng ta. Một sinh vật thuộc thể loại giống khác, không nam, không nữ, không trung tính.

Có thể nói, với sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học, loại người Cyborg trong tiểu thuyết viễn tưởng trước đây, đang xuất hiện sống chung với chúng ta. Giai đoạn này, người ta gọi là Transhuman. Tức là tiến trình từ con người đi đến Hậu Nhân Bản. Tiến trình này được sự ủng hộ của hầu hết các quốc gia, được cải thiện và gia tốc, vì sức khoẻ được bảo vệ và đời sống được triển hạn. Chẳng bao lâu nữa, người cyborg và người thường sống chung với nhau, không phân biệt lắm, cho đến khi người Cyborg được thay thế các bộ phận từ 70 đến 100%. Nhưng cũng có lẽ đến lúc đó, con người đã quen thuộc với người cyborg. Nhìn nhận thực tế hơn, người thường có thể chấp nhận hoặc kỳ thị người cyborg ở mức độ “nhân tạo” nào?

Clone: Người nhân tạo.

Ngày 24 tháng 1 năm 2018, bản tin quan trọng xuất hiện hầu hết trên các đài truyền hình, đài phát thanh và báo chí trên thế giới, liên quan đến hai con khỉ Zhong Zhong và Hua Hua. Tiến bộ hơn chương trình clone con cừu năm 1996, bằng kỹ thuật “tế bào xôma”, (somatic cell), hai con khỉ này được clone bẳng kỹ thuật cao hơn, có thể áp dụng để clone thành con người. Kỹ thuật sử dụng hạch nhân của tế bào Xôma. Nơi chứa đựng tất cả mật mã (code) tái tạo sinh vật (DNA). Đưa hạch nhân này vào thay thế hạch nhân trong trứng của con vật khác.  Sau đó, dùng các hóa chất và điện tử để phát triển và nuôi dưỡng. Khi thai phôi này lớn lên, đủ điều kiện, sẽ được cấy vào nơi sinh sản.

Hai khoa học gia Trung Quốc ở học viện Thượng Hải đã clone thành công hai con khỉ. Mặc dù đây là công trình nghiên cứu liên quan đến việc tạo các tế bào chống lại các bệnh truyền nhiễm và ung thư, hoặc clone các bộ phận để thay thế cho các bộ phận hư hỏng hoặc suy yếu của con người, nhưng đây cũng là ngưỡng cửa mở ra để loại người clone đến với nhân loại.

Trước đó, ngày 15 tháng 3 năm 2013, số báo Time đã loan báo tin giáo sư đại học Oregon, phân khoa Sức Khỏe và Khoa Học, ông Shoukhrat Mitalipov và các đồng nghiệp đã thành công việc tái lập chương trình cho tế bào da của người trở lại tình trạng nguyên sơ (embryonic). Mục đích để phát triển các bắp thịt, thần kinh hoặc những loại tế bào cần thiết khác. Nhưng phương pháp và loại tế bào này cũng có thể dùng để clone con người.

Clone con người còn đang là vấn đề nghiêm cấm khắc nghiệt của quốc tế nhưng không ai có thể ngăn cản đầu óc tò mò và ý đồ kỳ lạ của một số người, ở một nơi bí ẩn nào đó, hoặc ngay giữa phố chợ, âm thầm nghiên cứu để clone một người vợ bỏ đi, một đứa con yêu thương qua đời, hoặc một người yêu thầm không đáp trả mối tình. Hoặc đơn giản, chỉ để chứng minh một trí tuệ khác thường.

Việc clone các thú vật được sự ủng hộ của số đông. Ví dụ như clone các loại thú đang sắp bị tuyệt chủng. Clone các thú vật hoang dã cho sở thú hoặc hải học viện sẽ thích hợp hơn vì thuần hóa ít hung dữ. Clone các gia súc cần thiết để làm việc và cung cấp thực phẩm.  

Không cần phải lý luận nhiều, có thể cảm thấy ngay, sớm muộn gì, loại người clone sẽ xuất hiện và sống chung với người thường. Họ khác mà không khác. Họ có thể hoàn mỹ hơn, cũng có thể bị dị dạng hơn. Những nhân vật lai giống, bị hư, bị phản ứng, bị nhược điểm, có thể sẽ là một phần của thể loại người hỗn hợp. Không ai có thể biết được tương lai, nhưng phải gánh lấy hậu quả của cuộc phiêu lưu khoa học.

Hậu Nhân Bản chỉ là một diện tương lai giữa một số diện khác, do sự phát triển lũy thừa nhiều ngỏ ngách trong đời sống. Một số diện chủ yếu từ nội tâm đến xã hội đang được tìm hiểu như tình trạng vô thức hóa trống rỗng trong tâm lý. Vấn đề hợp thức giả mạo và dối trá để sinh tồn. Vị trí con người trong cơ khí và điện tử. Câu chuyện vũ trụ và người hành tinh. Siêu quyền lực, vũ khi nguyên tử và những nhà lãnh đạo có khả năng tiêu diệt nhân sinh …v…v… 

Chỉ riêng về diện Hậu Nhân Bản, nếu đưa vào lãnh vực văn chương, chắc chắn sẽ đòi hỏi những thay đổi sâu xa và có khi biến hóa toàn diện. Nhân vật mai sau chắc chắn kỳ lạ và thú vị. Tình yêu mai sau chắc chắn phức tạp và nhiều mâu thuẫn. Tình dục mai sau hoang mang và máy móc. Cốt truyện mai sau, cả một bầu trời khác thường. Chúng ta bắt đầu thế kỷ 21 với những khái niệm và quan điểm mang tính năng nền và nguồn, mang tư tưởng làm bối cảnh cho lý thuyết, phong trào văn học và những sản phẩm văn chương trong tương lai.

 (Trích: Văn Học Truyện Đương Đại. Trong bộ sách Ý Thức Sáng tác Truyện, thế kỷ 20 và 21.) 

Ngu Yên.