In Memoriam 

Tưởng niệm nhà khoa học Stephen Hawking
(1942-2018)

Nguyễn Quang Riệu

Stephen Hawking là một nhà vật lý thiên văn tại Đại học Cambridge rất được biết đến không những trong giới các nhà khoa học mà qua cả những phương tiện truyền thông đại chúng. Từ khi được tin Hawking qua đời đã có nhiều bài báo viết về sự nghiệp của ông. Vài hàng sau đây được viết để tưởng nhớ tới nhà khoa học lỗi lạc này.

Stephen Hawking và thiết bị nối ông với máy tính

Những công trình nghiên cứu lý thuyết cuả ông về lỗ đen và vũ trụ học lượng tử đã dẫn đến những kết quả độc đáo. Điều bất ngờ là lỗ đen cũng phát ra một bức xạ tuy rất yếu và có khả năng bị bốc hơi. Trong những năm gần đây, ông cũng quan tâm đến ngành khoa học viễn tưởng, đặc biệt là những nền văn minh ngoài hành tinh. Ông dè dặt đối với các dự án nhằm liên lạc với những nền văn minh ngoài trái đất.Theo ông, họ có khả năng thống trị và tiêu diệt sự sống trên trái đất. Ông cũng quan tâm đến sự biến đổi khí hậu làm tổn hại môi trường trái đất. Ông đề nghị khai thác những hành tinh gần gũi để một ngày nào dân cư trên trái đất có thể di tản lên đấy. Ông đã từng viết những cuốn sách phổ biến thiên văn rất nổi tiếng, tuy ở trình độ cao.

Từ thời niên thiếu ông đã mắc bệnh thoái hoá thần kinh làm tê liệt thân thể. Bệnh hiểm nghèo này không làm ông nản trí và để trở thành một nhà khoa học xuất sắc. Ông lạc quan và có đủ nghị lực để tiếp tục công việc nghiên cứu mặc dù trong điều kiện sức khỏe vô cùng khó khăn. Tôi đã dự một buổi thuyết trình cuả Hawking khi ông được mời đến tham quan Đài Thiên văn Meudon-Paris. Hôm ấy có hai người tháp tùng Hawking, một bà y tá để thỉnh thoảng lau mặt cho ông và một người đảm nhiệm chiếu ảnh lên màn hình. Trên bục giảng, ông ngồi trên xe lăn và chỉ dùng những ngón tay bấm trên một cái máy điện tử ghi âm trước. Âm phát ra thấm đượm đầy giọng Mỹ chứ không phải giọng Anh của một giáo sư Đại học Cambridge ! Cử tọa không những là các nhà thiên văn mà còn là những nhân viên hành chính. Có lẽ họ tò mò muốn gặp mặt nhà thiên văn độc đáo này.

Hawking đã có nhiều giải thưởng khoa học cao quý, nhưng chưa được lĩnh giải Nobel. Có lẽ vì những thành tựu khoa học của ông đều hướng về những lý thuyết cao siêu khó được thẩm định bằng những kết quả quan sát thiên văn.