Mai Ninh, tạm biệt !

Từ mấy tháng nay, bạn bè khắp nơi chờ đợi tin này, nhất là những người đã có dịp tới nhà Âu Lan ở Thủ Đức thăm Mai Ninh, chứng kiến những cơn đau hành hạ bạn mình. Thương xót pha trộn ước mong làm sao Mai Ninh sớm được giải thoát. Xúc động thấy Mai Ninh được chăm lo cho đến giây phút cuối cùng bên con cháu, và cô Lan Phương y tá đã tự nguyện, tết không về nhà, 24g trên 24g nâng niu người bệnh.

*

Tôi không nhớ do ai giới thiệu, trong hoàn cảnh nào, tôi được gặp Mai Ninh, cách đây gần nửa thế kỷ. Hồi ấy Mai Ninh ở ngôi nhà xinh đẹp tại làng Anguerny, vùng quê Normandie, không xa thành phố Caen, nơi Mai Ninh làm việc. Chẳng mấy lúc, ngôi nhà trở thành thân quen, vợ chồng tôi có nhiều dịp ra chơi, hoặc đưa bạn bè từ xa, như các anh Lê Đạt, Dương Tường, Nguyên Ngọc ra thăm. Nhớ nhất là chuyến làm tài xế cho anh Nguyên Ngọc. Lần ấy, Thiện bận việc ở nhà, tôi lái xe đưa anh Ngọc, tới nhà Mai Ninh đã gần tối. Ngôi nhà xinh đẹp nhưng rộng bao la đối  với con người nhỏ nhắn, sống một mình, buổi chiều từ phòng thí nghiệm về, chỉ đi lại giữa phòng mình, phòng khách và gian bếp. Các phòng khác, và cả tầng gác bỏ trống, như ngôi vườn chung quanh, tất cả im lặng trong xóm nhỏ 14 ngôi nhà. 14 gia đình lập xóm ở đây từ những ngày đầu, năm 1976. Một sáng, ông hàng xóm gõ cửa, quyên tiền mua vòng hoa viếng một trong những láng giềng vừa từ trần  – tự vẫn trong cảnh thất nghiệp. Anh Nguyên Ngọc lặng người nghe Mai Ninh kể, và càng thán phục hơn nữa sự mạnh mẽ kiên cường của con người phụ nữ mảnh mai mà anh vừa gặp lần đầu. Sự thán phục càng nhân gấp bội sau này khi anh đọc và viết bài giới thiệu tập truyện ngắn « Hợp âm trong vùng sân khuất » của Mai Ninh.

Nhớ ngôi nhà ở Anguerny, tôi không quên những nơi ở khác của Mai Ninh cũng đã trở thành thân quen : ngôi nhà của Đan Thu, con gái lớn, ở Bretagne, miền cực tây nước Pháp, mà Mai Ninh ở đó mỗi lần trở lại Pháp (từ ngày về hưu, sống ở trong nước), căn hộ ở Vũng Tàu nhìn xuống hồ nước, mà cuối cùng Mai Ninh đã phải bán đi vì lí do sức khỏe. Ngược lại, căn hộ chúng tôi ở Maisons Alfort cũng có mấy dịp được Mai Ninh, và cả cháu Âu Lan, chọn làm ‘nhà khách’.

Tình bạn của vợ chồng tôi với Mai Ninh cũng hơi kỳ lạ. Chúng tôi cách nhau về tuổi tác : Mai Ninh thua tôi 10 tuổi, thua Thiện 5 tuổi. Chúng tôi khác ngành nghề. Thiện và tôi cũng cầm bút, nhưng để viết báo, Mai Ninh vừa là nhà khoa học, say mê và xuất sắc trong nghiên cứu, lại là người sáng tác, với lời văn trong sáng, từ ngữ tinh tế, văn phong đặc biệt, không thể nhầm lẫn với một văn phong nào khác. Quá trình cuộc sống cũng giống như những con đường tưởng không bao giờ gặp nhau. Cũng rất ít khi nào, chính xác là chưa bao giờ, chúng tôi có dịp hỏi nhau chuyện riêng. Vậy mà cuối cùng lại thân thiết như anh chị em một nhà. Khi Mai Ninh nghỉ hưu, về sống trong nước, thì Mai Ninh và Thiện càng gần gũi nhau hơn trong công việc chung ở hội AVNES mà mục tiêu chủ yếu là vận động tài chính để cung cấp “vi tín dụng” (micro-crédit) cho những gia đình bần hàn, những phụ nữ neo đơn làm vốn để chăn nuôi súc vật, gia cầm. Thiện làm thủ quỹ hội, còn Mai Ninh là người đại diện AVNES đi những tỉnh Nam Bộ và Tây Nguyên để nghiên cứu từng hồ sơ, cấp vốn và thu hồi các khoản cho vay. Hai chị  em làm việc ăn ý và chặt chẽ với nhau qua email, điện thoại, tôi chỉ tình cờ nghe lóm, hoặc nghe Thiện xuýt xoa sau mỗi lần trao đổi : « Mai Ninh làm việc vừa kỹ lưỡng vừa chu đáo ». Những năm gần đây, sức khỏe không cho phép Mai Ninh đi xa, phải ngừng một công việc không ai có thể thay thế.

Tháng mười 2023, Mai Ninh hẹn vợ chồng tôi tại một quán ăn Sài Gòn. Tháng mười 2024, Thiện mất từ đầu năm, tôi một mình lên Thủ Đức thăm Mai Ninh hai lần. Lần đầu, Mai Ninh còn sức đi bộ, bốn người chúng tôi (Mai Ninh và con gái Âu Lan, tôi và Đôn, con trai) ra quán cà phê. Lần sau, Mai Ninh tiếp tôi tại nhà, nói chuyện minh mẫn, xen kẽ với những phút quên lãng. Con người nhỏ bé, da bọc xương, chỉ còn 31 kg, đôi mắt sáng vẫn toát ra sự kiên cường bất khuất của một người phụ nữ vĩ đại.

Chúng tôi chia tay nhau bình thường như mọi lần, nhưng thâm tâm vẫn tự nhủ đây có thể là lần cuối cùng.

Tạm biệt Mai Ninh !

Nguyễn Ngọc Giao

23.3.2025