Mừng tết Tân Sửu, hãnh diện
về một nước Việt Nam văn hiến.

Hồ Bạch Thảo

Ngày cận tết, ngồi một mình bên cửa sổ tham khảo sách để soạn Lịch Sử Việt Nam thời Tự Chủ; nhìn ra ngoài vườn, tuyết phủ trắng xóa. Tuy tuyết lạnh nhưng cõi lòng tôi ấm lại; vì cảm nhận được kiến thức của tổ tiên ta không thua bất cứ dân tộc nào trên thế giới. Điều cảm nhận nằm trong bộ Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, với sử liệu sau đây:

“Tháng 9, ngày 15 năm Hồng Đức thứ 13 , giờ Tuất , nguyệt thực.”

Khoa học cho biết khắp nơi trên thế giới đều có thể thấy nguyệt thực xảy ra cùng thời gian. Tò mò thử xem người Trung Quốc bấy giờ có thấy giống như ta hay không. Vào thời đó nước ta dùng lịch Hiệp Kỷ, ghi giờ Tuẩt, tức khoảng từ 19 giờ đến 21 giờ tối; niên hiệu Hồng Đức tức Vua Lê Thánh Tông. Nếu Âm Lịch Việt Nam lúc bấy giờ giống với Trung Quốc; phía Trung Quốc dùng lịch Đại Thống, ắt phải ghi như sau: tháng 9 ngày 15 năm Thành Hóa thứ 18; Thành Hóa tức niên hiệu Vua Hiến Tông nhà Minh. Mở Minh Thực Lục ra, đúng ngày, tháng, năm nêu trên, sử Trung Quốc ghi: “Dạ vọng nguyệt thực; miễn bách quan minh nhật tảo triều夜望月食,免 百官明日早朝.” Có nghĩa là “Trong đêm nhìn lên trời thấy nguyệt thực, ngày hôm sau miễn cho bách quan khỏi phải vào triều sớm.” Rõ ràng về lịch pháp và khoa thiên văn của ta lúc bấy giờ không thua gì Trung Quốc; những điều ta thấy thì Trung Quốc cũng thấy y như vậy.

Lại tò mò thêm với câu hỏi kiến thức của cha ông ta lúc bấy giờ có được văn minh Tây phương chia sẻ hay không? Làm việc này phải mượn bảng Nhị Thiên Niên Trung Tây Lịch Chuyển Hoán để đổi ngày tháng năm Âm Lịch nêu trên, ra Dương Lịch; kết quả cho biết đó là ngày 26/10/1482.

Tra Google, được biết ngày 26/10/1482 xảy ra nguyệt thực trên thế giới như sau:

“A partial eclipse of the Moon occurred on 26 October, 1482 UT Old Style, with maximum eclipse at 16:41 UT. The Moon was strikingly shadowed in this deep partial eclipse which lasted 3 hours and 17 minutes, with 89% of the Moon in darkness at maximum.

The penumbral eclipse lasted for 5 hours and 44 minutes. The partial eclipse lasted for 3 hours and 17 minutes. Maximum eclipse was at 16:41:54 UT.”

(Nguyệt thực từng phần xảy ra vào ngày 26 tháng 10 năm 1482 thời lượng UT Old Style; với nguyệt thực cực điểm vào lúc 16:40 UT. Mặt trăng bị che bởi nguyệt thực từng phần trong vòng 3 giờ 17 phút; với 89% đen tối đa.

Nguyệt thực toàn phần trong vòng 5 giờ 44 phút, từng phần trong vòng 3 giờ 17 phút, cực điểm vào lúc 16:41:54 UT.)

H.B.T