Hành trình 20 năm
của hai bài thơ Nguyễn Duy

NGUYỄN DUY

Nhìn từ xa... Tổ quốc !

Ðối diện ngọn đèn

trang giấy trắng như xeo bằng ánh sáng

Ðêm bắc bán cầu vần vụ trắng

nơm nớp ai rình sau lưng ta

Nhủ mình bình tâm nhìn về quê nhà

xa vắng

núi và sông

và vết rạn địa tầng

Nhắm mắt lại mà nhìn

thăm thẳm

yêu và đau

quằn quại bi hùng

Dù ở đâu vẫn Tổ Quốc trong lòng

cột biên giới đóng từ thương đến nhớ

*

Ngọn đèn sáng trắng nóng mắt quá

ai cứ sau mình lẩn quất như ma

Ai ?

im lặng

Ai ?

cái bóng !

A…

Xin chào người anh hùng bất lực dài ngoẵng

bóng máu bầm đen sõng soài nền nhà

Thôi thì ta quay lại

chuyện trò cùng cái bóng máu me ta

*

Có một thời ta mê hát đồng ca

chân thành và say đắm

ta là ta mà ta cứ mê ta [1]

Vâng – đã có một thời hùng vĩ lắm

hùng vĩ đau thương hùng vĩ máu xương

mắt người chết trừng trừng không chịu nhắm

Vâng – một thời không thể nào phủ nhận

tất cả trôi xuôi – cấm lội ngược dòng

thần tượng giả xèo xèo phi hành mỡ

ợ lên thum thủm cả tim gan

*

Ta đã xuyên suốt cuộc chiến tranh

nỗi day dứt không nguôi vón sạn gót chân

nhói dài mỗi bước

Thời hậu chiến vẫn ta người trong cuộc

xứ sở phì nhiêu sao thật lắm ăn mày ?

Ai ?

không ai

Vết bầm đen đấm ngực

*

Xứ sở nhân tình

sao thật lắm thương binh đi kiếm ăn đủ kiểu

nạng gỗ khua rỗ mặt đường làng

Mẹ liệt sĩ gọi con đội mồ lên đi kiện

ma cụt đầu phục kích nhà quan

Ai ?

không ai

Vết bầm đen quều quào giơ tay

*

Xứ sở từ bi sao thật lắm thứ ma

ma quái – ma cô – ma tà – ma mãnh…

quỷ nhập tràng xiêu vẹo những hình hài

Ðêm huyền hoặc

dựng tóc gáy thấy lòng toang hoác

mắt ai xanh lè lạnh toát lửa ma trơi

Ai ?

không ai

Vết bầm đen ngửa mặt lên trời

*

Xứ sở linh thiêng

sao thật lắm đình chùa làm kho hợp tác

đánh quả tù mù trấn lột cả thần linh

Giấy rách mất lề

tượng Phật khóc Ðức Tin lưu lạc

Thiện – Ác nhập nhằng

Công Lý nổi lênh phênh

Ai ?

không ai

Vết bầm đen tọa thiền

*

Xứ sở thông minh

sao thật lắm trẻ con thất học

lắm ngôi trường xơ xác đến tang thương

Tuổi thơ oằn vai mồ hôi nước mắt

tuổi thơ còng lưng xuống chiếc bơm xe đạp

tuổi thơ bay như lá ngã tư đường

Bịt mắt bắt dê đâu cũng đụng thần đồng

mở mắt… bóng nhân tài thất thểu

Ai ?

không ai

Vết bầm đen cúi đầu lặng thinh

*

Xứ sở thật thà

sao thật lắm thứ điếm

điếm biệt thự – điếm chợ – điếm vườn…

Ðiếm cấp thấp bán trôn nuôi miệng

điếm cấp cao bán miệng nuôi trôn

Vật giá tăng

vì hạ giá linh hồn

Ai ?

không ai

Vết bầm đen vò tai

*

Xứ sở cần cù

sao thật lắm Lãn Ông

lắm mẹo lãn công

Giả vờ lĩnh lương

giả vờ làm việc

Tội lỗi dửng dưng

lạnh lùng gian ác vặt

Ðạo Chích thành tôn giáo phổ thông

Ào ạt xuống đường các tập đoàn quân buôn

buôn hàng lậu – buôn quan – buôn thánh thần – buôn tuốt…

quyền lực bày ra đấu giá trước công đường

Ai ?

không ai

Vết bầm đen nhún vai

*

Xứ sở bao dung

sao thật lắm thần dân lìa xứ

lắm cuộc chia li toe toét cười

Mặc kệ cỏ hoang cánh đồng gái góa

chen nhau sang nước người làm thuê

Biển Thái Bình bồng bềnh thuyền định mệnh

nhắm mắt đưa chân không hẹn ngày về

Ai ?

không ai

Vết bầm đen rứt tóc

*

Xứ sở kỷ cương

sao thật lắm thứ vua

vua mánh – vua lừa – vua chôm – vua chỉa

vua không ngai – vua choai choai – vua nhỏ…

Lãnh chúa xứ quân san sát vùng cát cứ

lúc nhúc cường hào đầu trâu mặt ngựa

Luật pháp như đùa như có như không có

một người đi chật cả con đường

Ai ?

không ai

Vết bầm đen gập vuông thước thợ

*

?…

?…

?…

*

Ai ?

Ai ?

Ai ?

Không ai !

Không ai !

Không ai !

Tự vấn – mỏi

vết bầm đen còng còng dấu hỏi

*

Thôi thì ta quay về

còn trang giấy trắng tinh chưa băng hoại

còn chút gì le lói ở trong lòng

*

Ðôi khi nổi máu lên đồng

hồn thoát xác

rũ ruột gan ra đếm

Chích một giọt máu thường xét nghiệm

tí trí thức – tí thợ cày – tí điếm

tí con buôn – tí cán bộ – tí thằng hề

phật và ma mỗi thứ tí ti…

Khốn nạn thân nhau

nặng kiếp phân thân mặt nạ

Thì lột mặt đi – tlần lữa mãi mà chi

dù dối nữa cũng không lừa được nữa

khôn và ngu đều có tính mức độ

*

Bụng dạ cồn cào bất ổn làm sao

miếng quá độ nuốt vội vàng sống sít

mất vệ sinh bội thực tự hào

Sự thật hôn mê – ngộ độc ca ngợi

bệnh và tật bao nhiêu năm ủ lại

biết thế nhưng mà biết làm thế nào

Chả lẽ bây giờ bốc thang chửi bới

thầy chửi bới nhe giàn nanh cơ hội

Chả lẽ bốc thang cỏ khô nhai lại

lạy ông-cơ-chế lạy bà-tư-duy

xin đừng hót những lời chim chóc mãi

Ðừng lớn lối khi dân lành ốm đói

vẫn còng làm cho thẳng lưng ăn

Ðổi mới thật không hay giả vờ đổi mới?

máu nhiễm trùng ta có thể thay chăng ?

*

Thật đáng sợ ai không có ai thương

càng đáng sợ ai không còn ai ghét

Ngày càng hiếm hoi câu thơ tuẫn tiết

ta là gì ?

ta cần thiết cho ai ?

*

Có thể ta không tin ai đó

có thể không ai tin ta nữa

dù có sao vẫn tin ở con người

Dù có sao

đừng khoanh tay

khủng khiếp thay ngoảnh mặt bó gối

Cái tốt nhiều hơn sao cái xấu mạnh hơn ?

những người tốt đang cần liên hiệp lại !

*

Dù có sao

vẫn Tổ Quốc trong lòng

Mạch tâm linh trong sạch vô ngần

còn thơ còn dân

ta là dân – vậy thì ta tồn tại

*

Giọt từng giọt

nặng nhọc

Nặng nhọc thay

Dù có sao

đừng thở dài

còn da lông mọc còn chồi nảy cây.

Matxcơva, tháng 5-1988

Thành phố Hồ Chí Minh, 19-8-1988

Kim mộc thuỷ hoả thổ

I.

Quả đất nóng dần lên

tầng ôzôn có vấn đề gì đó

Sọ dừa gặp vấn đề trì trệ

tri thức nhồi vào tri thức cứ phòi ra

Mắt vấn đề toét tai vấn đề ù

bất an vấn đề giấc ngủ

Sâu rầy đang vấn đề cánh đồng

rừng cây vấn đề cháy và trụi

Nón hành khất ngã vấn đề xó chợ

trẻ lang thang vấn đề bụi đời

Lổn nhổn hành tinh vấn đề đẻ và đói

chiến trận tuôn vấn đề đỏ lòm.

*

Chó cứ sủa người cứ đi

những con đường đầy vấn đề ổ gà

Những nhịp cầu chông chênh quá tải

vấn đề nay mai sập bất cứ lúc nào

Những giống người tham gặm nhấm cả trời đất

vấn đề ngày kia thiên nhiên ăn thịt tuốt

Vấn đề nước cầm đầu lũ lụt

vấn đề lửa thủ phạm hoả hoạn

Khủng hoảng thiếu thần linh

Khủng hoảng thừa yêu quái

Ðại loạn thay cái thiên hạ rắc rối

vấn đề tầng ôzôn cả thôi.

II.

Lục bục bụng dạ sôi

ruột gan vấn đề gì đó

Nghe chừng lục phủ ngũ tạng đều cọt kẹt

siđa giác quan ? ung thư toàn thân ?

Không thể nói rằng ta bất cần

ta cần sống và cần đủ thứ

Cần dinh dưỡng cần khí thở

cần giấc mơ nõn ngọn rau xanh

Cần phút lặng thinh mặc niệm những mối tình quan họ

những người tình không giao phối bao giờ

*

Thất xà ngóc cổ trong hũ rượu

nọc rắn tuần hoàn bổ âm bổ dương

Ðộc trị độc nhộn nhạo huyết quản

lúc nhúc hổ mang khè hang hốc xương

Gần đây ta ngài ngại đi ra đường

dù chả để làm gì ta muốn ngồi một mình

Vu vơ một mình trống rỗng một mình

ta sờ sợ nơi nào nhiều khôn vặt ít thông minh

Ta nhờn nhợn cái há mồm vĩ nhân tôm cá

khạc đủ đồ nghề thằng nọ con kia

Ta mặc cảm cái bóng đèn điện không có điện

lủng lẳng trần nhà thường làm ta giật mình

Ta ngan ngán bóng quan hoạn giả thiến giả đạo

vừa ăn hoa hồng vừa xơi hoa đào

Những phường buôn cứt bán cho chó

nợ khó đòi thì làm gì nào

Những bất ổn đầy rẫy

thì đã sao ? thì làm sao ?

Có người thách ta đánh nhau

ta bảo ta yếu rồi ta lại không có võ

Có kẻ thách ta chửi nhau

ta bảo ta vừa bị mất trộm cả sọt từ ngữ

Có đứa thách ta nhổ vào mặt nó

ta bảo ta hết đờm rồi.

*

Ta chúi mữi hà hơi lên trang bản thảo

hô hấp nhân tạo những con chữ khó thở

Ta khao khát tiếng hát giun dế

không kiểm duyệt không biên tập

Ta ao ước cái bay chim chóc

không hộ chiếu không biên giới

Chó già giữ xương mèo già hoá cáo

ta già ta hoá trẻ con

Thiêng liêng thay khoảng lặng cô đơn

người hoá thánh chỉ khoảng khắc ấy

III.

Nóng quá trằn trọc quá

tầng ôzôn có vấn đề gì đó

Quạ cũ kêu sương ươn ướt dĩ vãng

tiếng cú rạch trời rơi từng giọt bầm đêm

Giấc mê mệt thiêm thiếp chiêm bao trắng

loạng quạng ma nhảy nhót trước thềm

Thử nhập đồng khúc tăng gô quỷ

chợt thấy xác mình thối rữa từ từ

Kèn trống rỗng mọc móng mọc vuốt

gầm gừ đèn lân tinh nhờ nhợt

Ú ớ mồ hôi

chân lỡ nhảy -- phải nhảy -- cứ nhảy ...

*

Bước nhảy nảy tư duy thị trường

kinh doanh xác mình dù giá thậm rẻ mạt

Quạ có mua ta bán trọn gói

hoặc bán từng phần trước khi thối rữa hết

Cú có mua ta chấp nhận hạ giá

chấp nhận cho trả góp từng phần

Như kiểu bán từng phần rừng-bể-núi-sông

từng khúc ruột đất từng mẩu mặt bằng từng miếng địa ốc

Thời buổi thị trường mọi việc đều có thể

có thể nước này mua trọn nước kia

Có thể lập những liên doanh ma quỷ

những công ti bán nước từng phần

Có thể lập những tập đoàn siêu quốc

những quốc gia mất nước từng phần

Cái xác ta thì có nghĩa lý gì

ta tự tháo khớp và tự bán

*

Chuyện xưa ông lão kiết dạy con :

'Khi cha chết xả xác cha mà bán ...'

Ta thì phải tự tay làm lấy

sợ các con chia chác không đều

Tự đọc điếu văn soạn sẵn vĩnh biệt mình

tự giải thoát một thời mộng mị

Cuốn gói hồn đi kinh tế mới vầng trăng

cấy lúa trồng khoai Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ

Ta đi đây... kinh tế mới vũ trụ

vượt tầng ôzôn đang có vấn đề

IV.

Ngôi sao xa xôi bất ngờ đổi ngôi

ánh sao băng chợt đọng đẫm hố mắt

Ngọn gió thông thường lay ta tỉnh giấc

khí thở thông thường thoi thóp lại ta rồi

Ta bịch về mặt đất bất ổn

nhố nhăng đến chết nết không chừa

Lại lục bục bụng sôi

lại ruột gan vấn đề gì đó

Lại thừ nhớ những mối tình quan họ

những người tình không giao phối bao giờ

Lại đi đưa những đám ma từ ngữ

xác chữ chôn đầy nghĩa địa giấy vô hình

Lại khốn khổ với sọ dừa trì trệ

nhồi tri thức vào tri thức cứ phòi ra

Lại càu nhàu quả đất nóng dần lên

nghi tầng ôzôn có vấn đề gì đó

V.

Ta lững thững xách sọ dừa đi chợ

tìm chú vịt tàu lai thím vịt xiêm

Ẩn sĩ Lêguym toạ thiền giữa chợ

gia vị ê hề những chua chát đắng cay

Những quàng quạc đành đạch âm nhạc

những cua ốc nghêu sò nguồn thi hứng tràn đầy

Những cuốn muống non ròng ròng ứa nhựa

oái oái khoái cái roi rói chợ

Cứ thế bình tâm cân bằng dần các thứ

ngà ngà say men chợ thường ngày

Cứ phảng phất thơm chùa những hồng hào má

những thắm cười tươi như hoa nhà ai

Cứ ấn tượng bàn tay bậc thầy mổ cá

bái phục giáo sư vặt lông vịt thiên tài

Tiết vịt sống hài hoà lòng vịt chín

món tiết canh thần tiên lấp lỗ hổng sọ dừa

*

Vào cuộc nhậu có kẻ rất sợ tiết

dù ở đời họ máu tiết canh nhau

Thì làm sao

thì làm gì nào

Thì ta thi tài với con nít lối xóm

cờ tướng cờ vua cờ ngựa cờ ô ...

Và chơi lại trò xưa đơn giản như là không có gì

ván âm dương Kim Mộc Thuỷ Hoả Thổ

Năm ô cờ sắp xếp cả thiên hạ

ngồi xổm chơi hay bệt đất thì tuỳ

Và nghêu ngao lõng thõng hò vè

giun dế du dương ễnh ương đắm đuối

Và ngạo nghễ khúc đồng dao nhăng cuội

lời trẻ con phấp phới ngũ hành kỳ.

Nguyễn Duy