Kỷ niệm với Diễn Đàn

- Phan Thị Hà Dương — published 13/10/2021 08:00, cập nhật lần cuối 13/10/2021 22:10

Số đặc biệt Diễn Đàn 30 tuổi

Kỷ niệm với Diễn Đàn

Phan Thị Hà Dương

Kỷ niệm với Diễn Đàn của tôi luôn gắn với những kỷ niệm về bố, từ những ngày mười tám đôi mươi. Nhưng có khi còn xa hơn nữa, từ trước cả Diễn Đàn, là báo Đoàn Kết nữa kia. Tôi vẫn còn như thấy trang báo đã in bài thơ của bố.

Trưa Hambourg

Trưa Hambourg, chờ tàu đổi chuyến

Chợt gặp đồng hương mà chẳng dám mừng

Ôi đời phân chia cho người một nước

Vẫn xa nhau dù ở chốn tha hương

Người đã đến đây từ đâu phiêu bạt

Có mang theo một nỗi nhớ quê nhà

Một sợi mây chiều, một tia nắng sớm

Từ bầu trời đất nước vời xa

Nhìn hút bóng người vào mịt mùng vô định

Tôi bỗng bâng khuâng một thoáng buồn

Bài thơ này bố tôi viết vào những năm tháng bao người Việt vẫn còn xa cách nhau, bao người Việt đã ra đi mà chưa biết ngày nào có thể trở về quê hương. Những năm tháng ấy, những trang báo từ nước Pháp lại chính là nơi tôi được đọc về văn học của đất nước tôi, được đọc những vần thơ đã được viết trên chính đất nước tôi.

Tôi vẫn nhớ bài thơ đầu tiên của Hoàng Cầm tôi được đọc là Lá diêu bông đăng trên Đoàn Kết, trang bên trái. Bố kể cho tôi về Hoàng Cầm, bố kể là ngày bố học và dạy ở Đại học Sư phạm, bố đã đọc Nhân văn và Giai phẩm, những nhà thơ như Hữu Loan, như Hoàng Cầm, như Trần Dần có những bài thơ tuyệt đẹp. Bố kể tôi nghe về Màu tím hoa sim. Và vì thế khi đến một số báo Đoàn kết có in Màu tím hoa sim, tôi đã đọc với bao niềm ngóng đợi.

Rồi đến một ngày, tôi đọc những bài viết của các bác các chú về việc sẽ ra đời một tờ báo mới: Diễn Đàn. Dạo ấy tôi đã vào đại học. Tôi vẫn nhớ những bài thơ trên Đoàn Kết và Diễn Đàn đã in dấu trong lòng tôi. Dạo ấy, bố cùng các bạn đọc bài thơ của Tuệ Sỹ, tôi vẫn nhớ giọng đọc thơ mơ hồ của bố

Đôi mắt ướt tuổi vàng khung trời hội cũ

Áo màu xanh không xanh mãi trên đồi hoang

Tôi vẫn luôn nhớ, tình cảm của bố với những người đồng bào xa tổ quốc của mình. Nhớ lần đầu tiên bố đi Mỹ năm 1980, chuyến đi đầu tiên của một nhà toán học Việt Nam sau chiến tranh. Những tháng ngày căng thẳng, không chỉ giữa hai đất nước mà cả giữa những con người của cùng một đất nước. Vậy nhưng ngoài những buổi thuyết trình khoa học, bố đã gặp gỡ bà con mình bên Mỹ, bố đã trò chuyện chân tình với những người Việt phải ra đi rời xa quê hương của mình.

Với các bác các chú ở Pháp cũng vậy, bố luôn có những trao đổi gặp gỡ thân thiết. Những bài phát biểu của bố về đất nước về đổi mới, bố luôn phát biểu công khai trực diện trên các diễn đàn của Mặt trận Tổ Quốc hay trong các buổi họp do nhà tổ chức. Những bài phát biểu ấy một số đã đăng trên báo Văn Nghệ, Tuổi Trẻ, Tổ Quốc của Đảng xã hội, và cũng đã đăng trên báo Diễn Đàn. Tôi vẫn luôn nhớ sự trân trọng của những trang báo Diễn Đàn khi đăng các bài phát biểu của bố. Diễn Đàn như một cầu nối giữa những con người trăn trở vì đất nước, dù ở đâu, dù đang ở xa trông ngóng về quê hương hay dù đang thao thức trên đất nước mình.

Rồi tôi sang Pháp. Tôi vẫn nhớ mỗi lần bố sang Pháp, các chú ở báo Diễn Đàn lại tổ chức một buổi gặp mặt để hàn huyên. Những khi ấy bố thường hay bảo Hà đi với bố nhé. Hệt như xưa nay bố luôn mang tôi theo cùng. Từ ngày tôi còn là con bé con 8 tuổi mặc váy trắng trên nền nhà gạch đỏ khu GIảng Võ, thich thú nghe chuyện các chú Viện tính toán điều khiển, bố cho tôi đi gặp ông Moisep, gặp cô Ljnda (tôi được tặng gấu Misa và kẹo chocolat). Bây giờ sang Pháp bố lại cho tôi đi gặp bạn bè của bố. Tôi vẫn nhớ những buổi họp mặt thân mật ấy, nhớ chú Nguyễn Ngọc Giao cô Thiện, cô chú Hà Dương Tường, cô chú Hà Dương Tuấn, chú Phan Huy Đường, có khi có chú Trần Hải Hạc và cô Việt Linh, và các cô chú khác nữa. Mọi người bàn chuyện văn thơ đất nước, chuyện đất nước, chuyện thế giới đã thay đổi chóng mặt ra sao. Có những khi bố và các chú nói ta ở đây nhiều anh em toán thật hay, chúng ta đã biết tin học sẽ thay đổi thế giới nhưng không ngờ nó nhanh đến vậy, và nó thay đổi cả cách mà chúng ta sống nữa. Có khi mọi người cùng nói về phim Cyclo của Trần Anh Hùng vừa mới ra. Hôm ấy cô Thiện chuẩn bị nhiều món, và đặc biệt là là có cả trứng vịt lộn nữa, như ở quê nhà. Nhiều chuyện lắm, nói mãi không hết.

Cứ dần dần như thế, Diễn Đàn luôn là một tờ báo thân quen với chúng tôi, tháng nào tôi cũng nhận số báo trong ngăn kéo hòm thư của khu nhà. Đó là tờ báo tiếng Việt duy nhất của chị em tôi những năm xa nhà ấy.

Tôi luôn cảm nhận mỗi bài báo đều là một sự cẩn trọng và nghiêm ngắn, tôi luôn nghĩ chỉ những bài viết rất chất lượng mới được đăng trên Diễn Đàn.

Thế rồi, ngộ thay chính tôi cũng có đôi kỷ niệm với Diễn Đàn. Đó là lần anh Ngô Bảo Châu nhận giải thưởng Clay. Chú Nguyễn Ngọc Giao viết thư cho tôi nói Hà Dương ơi Hà Dương hãy làm một bài phỏng vấn anh Châu đi. Vậy là tôi, lần đầu tiên đi phỏng vấn, chỉ qua mail thôi, nhưng tôi nhớ mình đã rất thích, anh Châu trả lời nhiều câu ý nghĩa lắm (*). Tôi đọc đi đọc lại.

Rồi ngay cả khi về Việt Nam rồi. Một buổi trưa tôi ngồi xem bóng bàn, trong lúc vui đùa với mọi người, niềm thân ái mến thương trong câu chuyện làm lòng tôi nhói lên cái cảm giác thương yêu với Ân trong cuốn Sông của Nguyễn Ngọc Tư vừa mới đọc. Thế là bỏ dở câu chuyện, tôi chạy vội lên phòng làm việc và viết Sông Di trôi nhanh hay chậm, đăng luôn lên Facebook. Khi tôi viết xong, ra hành lang hít thở một hơi thật dài và vẫn nghe dưới kia tầng một tiếng hò reo vui sao của bàn bóng. Ngay chiều hôm ấy, chú Hà Dương Tường viết cho tôi Hà Dương ơi chú xin bài Sông của cháu đăng lên Diễn Đàn nhé, chú sẽ không thay một chữ nào đâu.

Vậy đó, Diễn Đàn, một điều gì đó thân thương với tôi, từ những ngày xưa khi đọc cùng với bố. Vậy mà đã 30 năm ư, bao nhiêu là gắn bó.