Tri âm

 Hơn một trăm bạn đọc trả lời Diễn Đàn

Khi quyết định xin ý kiến bạn đọc về đoạn đường một năm qua của tờ báo, anh chị em chúng tôi hầu như nhất trí về một mục tiêu mong mỏi: nếu có được 50 bản trả lời đã là đáng quý, kinh nghiệm cho thấy số người chịu trả lời những cuộc điều tra tương tự thường rất ít. Cuối cùng, cho tới ngày hôm nay, 109 bạn đã vui lòng bỏ chút thì giờ đáp lại yêu cầu của tờ báo, trong đó 11 bạn đã kèm theo thư góp ý thêm (Xem một số trích đoạn trong trang Bạn đọc và Diễn Đàn), và nhiều bạn viết trên bản trả lời vài chữ, nói rõ hơn ý mình đối với một câu hỏi đặt ra, động viên ê-kíp làm báo, v.v... Trước hết xin được ghi nhận với lòng biết ơn chân thành nhất mối thịnh tình mà tất cả đã dành cho tờ báo. Dưới đây chúng tôi phân tích và tổng hợp những ý kiến đa dạng trong các thư và bản trả lời.

Bạn...

Câu hỏi hắc búa đầu tiên đặt ra cho người phân tích là giá trị điển hình của mẫu thống kê mình thu lượm được. Dĩ nhiên, đây không phải là vấn đề tính chất đại diện đối với toàn thể bạn đọc của những người trả lời bản hỏi ý kiến, mà là tính chất tiêu biểu của họ. Thực ra, hoàn toàn có những lý lẽ để nghĩ rằng một phần bạn đọc sẽ không tìm thấy mình qua những câu trả lời được phân tích dưới đây. Như mọi thống kê khác, những nhận xét, đánh giá cần được tương đối hoá thích ứng. Nhưng, 109 bản trả lời, một con số không đến nỗi quá nhỏ để biến thành lố lăng cái tính chất tiêu biểu nêu trên kia, và với sự thận trọng đã nói, xin bắt đầu vào việc...

Điển hình chăng của xã hội (Việt Nam, Việt kiều), trong 109 bản trả lời nói trên, chỉ có 17 bản (15,6%) là của các độc giả nữ, kể cả 4 bạn trả lời chung với người bạn đường của mình? Mở ngoặc để nói ngay rằng chúng tôi không hề có ý phê phán các bản trả lời chung ấy – thuận vợ thuận chồng... –, và cũng để nói rõ rằng trong các thống kê dưới đây, những ý kiến trong các bản trả lời chung đã được kể hai lần. Dẫu sao, dù không có gì là bất ngờ, một tờ báo muốn được là một “ diễn đàn vì dân chủ” không khỏi cảm thấy đoạn đường còn xa.

Một kết quả có ý nghĩa khác, tuy cũng không đặc biệt bất ngờ, là thành phần tuổi tác của các bạn đã trả lời. Chị Nguyễn Huỳnh Mai ở Bỉ, ngay từ hè đã viết cho Diễn Đàn nói về “cơ sở bạn đọc rất là đặc biệt ” của tờ báo, với “tuổi đời khoảng trên dưới 40-50”. Dù biết vậy, nhưng sau khi kiểm xong các bản trả lời, người làm công việc này cũng không khỏi chút chạnh lòng thấy chỉ có 2 bạn dưới 30 tuổi so với 33 “bậc trưởng lão” (trên 60 tuổi) trong con số 109 kia. Có lẽ các vị cao tuổi, đã hoặc sắp về nghỉ hưu, có thì giờ nhiều hơn để viết cho tờ báo chăng? Số còn lại, không ra ngoài dự đoán, với 34,9% trong độ tuổi 31- 45 và 28,4% từ 46 đến 60. Do lịch sử hình thành của tờ báo, thực ra Diễn Đàn biết mình không phải là tờ báo của tuổi trẻ, song có lẽ nào những con số trên không cật vấn những người có tham vọng trao đổí với cộng đồng về những vấn đề thiết thân của tương lai chung?

Những con số khác trong các câu hỏi đã được xếp vào mục “Bạn và chúng tôi” có lẽ không cần được bình luận nhiều hơn. 87 bản trả lời là của các bạn ở Pháp, 13 bạn từ các nước Tây Âu, 4 từ Đông Âu, 3 từ Bắc Mỹ và 2 từ các nơi khác. Tuyệt đại đa số (87,1%) đã biết “nhóm Diễn Đàn” từ trước. Vấn đề mở rộng diện bạn đọc của tờ báo đến những thành phần khác trong cộng đồng rõ ràng còn là một thách đố mà tờ báo phải cố gắng vượt qua. Một nửa số bạn đã trả lời có yêu cầu gặp gỡ trực tiếp với những người làm báo, trong đó 33% cho rằng một năm một lần là đủ và 16,5% có yêu cầu một năm hai lần hoặc hơn. Diễn Đàn cũng ghi nhận có 22 bạn trả lời “sẵn sàng cộng tác với tờ báo”, và mong thường xuyên nhận được đóng góp của tất cả.

... và Diễn Đàn

Nhìn chung, hầu hết các bạn thấy tờ báo “nhã mà không tươi”, đúng hơn “vừa nhã vừa khô”! [xem biểu đồ 1, tổng số những câu trả lời câu hỏi 1 này cao hơn số 109, vì nhiều bạn cho hai nhận xét]. Tuy nhiên trình bày của Diễn Đàn được tuyệt đại đa số coi là dễ đọc (90 ,8%) với khổ chữ vừa phải (91,7%).

“Ác” hơn với anh em làm báo là yêu cầu chung của bạn đọc đòi tăng trang (75,2%) tuy trong số đó cũng có 32,1% nghĩ rằng “ nên nhưng không cần thiết lắm” [Xem biểu đồ 2]. Thực ra, chúng tôi đã phân vân khá nhiều khi đặt câu hỏi này, vì biết sức mình có hạn, toàn bộ anh em có công ăn việc làm kiếm sống riêng, chỉ “làm báo” trong những giờ buổi tối hoặc cuối tuần; bảo đảm hàng tháng ra đúng hạn 32 trang nhiều khi đã là quá sức! Mặt khác, cũng như đã có dịp trình bày, 32 trang báo là vừa mức gần 100 gram, hễ thêm hai trang là sẽ phải trả giá bưu điện gần gấp đôi! Tuy nhiên, câu hỏi vẫn cần được đặt ra để đánh giá yêu cầu của bạn đọc về khối lượng bài vở của tờ báo. Câu trả lời, rất hợp với số bài cho biết mình “đọc tất cả các bài” (cùng một con số 75,2% tuy cũng có những bạn “đọc tất cả các bài” và nghĩ rằng báo “ không nên tăng trang”), rõ ràng buộc chúng tôi suy nghĩ về những cố gắng trong thời gian tới. Ở đây, dĩ nhiên không dám một lời hứa ẩu, thiếu căn cứ cụ thể, chỉ mong rằng, với thời gian, nếu tờ báo đứng vững được, những thiện chí đóng góp cho nó sẽ tăng thêm, và biết đâu...

Trước khi đạt được những thay đổi về khối lượng đó, với 32 trang, bài vở phân phối ra sao cho hợp? Những biểu đồ 3 tới 6 dưới đây cho thấy một mâu thuẫn nan giải: Nếu 56%, 58,7% và 52,2% cho rằng phần dành cho chính trị, văn hoá và bạn đọc của Diễn Đàn là vừa, thì 52,2% và 59,6% phê phán Diễn Đàn dành chỗ ít cho các tin tức cộng đồng và tin tức Việt Nam. Mà, nếu chưa tăng trang, thì kéo chăn phía này lại là để rét phía kia!

Trong khi chờ đợi, xin được tạm “ an ủi” với những trả lời các câu sau. Toàn “nhóm Diễn Đàn” vui nhận sự đồng cảm tri âm của bạn đọc khi thấy có tới 73,4% bạn đánh giá tin tức của tờ báo là “trung thực” (chỉ có 11% cho rằng tờ báo “ có thiên kiến” của mình trong việc đưa tin), và trong 98 người có nhận xét về “lập trường chính trị” của Diễn Đàn, thì 83 (84,7%) cho rằng lập trường đó (đấu tranh cho dân chủ và phát triển đất nước) là một lập trường “ không chống cũng không thân” chính phủ Việt Nam, đặt tờ báo ra ngoài những tranh cãi phe phái thường thấy. Chỉ có 13,2% cho rằng tờ báo “chống chính phủ” và 2,1% có ý ngược lại.

Về văn phong, 69 trên 109 bạn trả lời cho rằng Diễn Đàn viết “ không khó hiểu”, 23 bạn khác đánh giá tờ báo có những bài hoặc nhiều bài “ khó hiểu” (trong số này, nhiều bạn ghi thêm những loại bài nào là khó hiểu để ban biên tập rút kinh nghiệm). Cũng 69 bạn khen Diễn Đàn chọn truyện ngắn “được” (có bạn còn viết thêm “ từ được đến hay” trong khi chỉ có 13 bạn chê là báo chọn “ dở”. Những con số tương đương về cách chọn thơ của tờ báo là 41 và 15. Số bạn không có ý kiến về mục thơ tăng lên tới 54, chiếm gần 50% số người trả lời bản câu hỏi. Người ta vẫn nói người Việt Nam thích thơ (làm và đọc), có phải cuộc sống ở xứ công nghiệp này đã làm thay đổi nhận định đó, xin dành câu hỏi này cho các chuyên gia về xã hội học...

Diễn Đàn