Tin tức

Tình hình kinh tế - xã hội 6 tháng đầu năm: lạc quan hay lo ngại?

Tại kỳ họp quốc hội cuối tháng 6, đầu tháng 7 vừa qua, theo báo Nhân dân ngày 9.7.93, một số đại biểu quốc hội đã cho rằng bản báo cáo về tình hình kinh tế - xã hội của chính phủ “hơi quá lạc quan” (AFP, 9.7.93). Do phó thủ tướng Phan Văn Khải trình bày, bản báo cáo này nhận định rằng tình hình năm tháng đầu năm 1993, trên đà của năm 1992, “tiếp tục chuyển biến tốt, nhưng chưa vững chắc, còn những mặt yếu và khó khăn lớn phải khắc phục”.

Một mặt, sản lượng thóc vụ đông-xuân tuy giảm 6,2% so với cùng kỳ năm 1992, nhưng vẫn cao hơn các năm trước đó. Sản xuất công nghiệp tăng 10,2% với nhịp độ phát triển tương đối đều cả trong khu vực tư doanh cũng như quốc doanh. Xuất khẩu tăng 17,5% so với cùng kỳ năm trước. Nhập khẩu tăng 32% nhưng kim ngạch vẫn thấp hơn kim ngạch xuất khẩu. Ngân sách tăng thu 45% so với cùng kỳ năm trước. Chỉ số giá bán lẻ tăng bình quân 0,9% mỗi tháng, so với 2,5% cùng kỳ năm 1992.

Mặt khác, khi đề cập đến những công việc trong sáu tháng cuối năm, phó thủ tướng Phan Văn Khải đặt ở hàng đầu khó khăn về ngân sách và giá cả. Vấn đề đặt ra cho những tháng sắp tới là đảm bảo tăng chi đồng thời cân đối ngân sách mà không tăng mức thuế và không phát hành tiền, thực hiện mục tiêu đưa chỉ số giá trong cả năm xuống dưới 15%.

Cũng trong những khó khăn lớn, bản báo cáo của chính phủ nói đến:

– đầu tư cho phát triển còn thấp và chậm; sản xuất nông nghiệp và công nghiệp thiếu vốn và thị trường;

– tiềm năng kinh tế tư doanh chưa được phát triển, việc cải cách kinh tế quốc doanh và tập thể tiến hành chậm;

– tình trạng thiếu việc làm gay gắt; cuộc đấu tranh chống tham nhũng, buôn lậu đạt kết quả thấp.

Các đại biểu quốc hội đã nhấn mạnh đến tình trạng tồn đọng hàng hoá. Theo báo Lao động (10.6.93), chỉ riêng ở các xí nghiệp quốc doanh, hàng công nghiệp tồn kho trị giá gần 100 tỷ đồng, nặng nhất là thuốc lá, vải các loại, bao tải đay... Mặc dù đều bán hạ giá, các mặt hàng này vẫn không cạnh tranh nổi với hàng nhập lậu.

Trong nông nghiệp, theo báo Quân đội nhân dân (13.7.93), riêng ở đồng bằng sông Hồng, sản lượng thóc mùa đông - xuân không tiêu thụ được lên đến mấy trăm ngàn tấn do cung vượt quá cầu trong nước, mà lại không xuất khẩu được do gạo không đủ tiêu chuẩn chất lượng. Trên thị trường, giá một kí thóc đã giảm xuống đến 900-1000 đồng vào cuối tháng 6 và còn khả năng tuột nữa. Với mức giá hiện nay, người nông dân trồng lúa không thể thu hồi chi phí sản xuất. Ngoài lúa gạo, rau cải và thịt heo cũng đang gặp khủng hoảng thị trường. Một nguồn thu nhập quan trọng khác của nông dân đồng bằng sông Hồng, tỏi, đã mất đến 75% giá trên thị trường. Được biết là năm 1992, giá cả nông sản đã giảm 22%, trong khi hàng công nghiệp mà nông dân mua tăng giá 12%, dịch vụ tăng 27%.

Các đại biểu quốc hội còn bày tỏ sự không hài lòng trước xu hướng phát triển các tệ nạn xã hội như ma tuý và mại dâm, và việc giẫm chân tại chỗ của chiến dịch chống tham nhũng, buôn lậu. Trên mười vụ án lớn mà thủ tướng Võ Văn Kiệt cam kết đưa ra toà án trong quí một, đến giữa năm mới có ba vụ (A Quý, Nguyễn Lê Cường, Nguyên Xuân Tá) được xét xử. Theo bài viết của một cán bộ Ban nội chính Trung ương đảng cộng sản, đăng trên báo Nhân dân (19.7.93), tham nhũng “không giảm mà còn tăng cả về số lượng, về tính chất xảo quyệt”. Còn buôn lậu, “cũng không giảm, mà tăng cả số lượng, thủ đoạn, ngày càng xảo quyệt tinh vi”. Và có sự kết giao giữa tham nhũng và buôn lậu: “ đây là sự kết giao của kẻ cầm quyền và kẻ có tiền”.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, nhưng theo lời của chính phó thủ tướng Phan Văn Khải, “nguyên nhân rõ nhất là trách nhiệm và quyết tâm chưa đầy đủ của các cấp bộ đảng: chính quyền, các cơ quan bảo vệ pháp luật, quản lý thị trường”. Được biết trong năm 1993, cũng theo báo Nhân dân, nạn tham nhũng đã làm thiệt hại khoảng 60 triệu đôla cho nhà nước.

Và, lại một lần nữa, chính phủ đã bị chất vấn về công trình xây dựng đường dây điện 500KW Bắc-Nam. Báo Nhân dân ghi nhận “ một sự lo ngại lớn ở nhiều đại biểu quốc hội” sau khi chi phí dự trù của công trình bị nâng từ 300 triệu lên 500 triệu đôla. Bộ trưởng năng lượng Thái Phụng Nê giải thích rằng đây là một công trình “vừa thiết kế, vừa thi công”, và trong tháng 7, hội đồng thẩm định quốc gia “ sẽ họp phiên họp cuối cùng để duyệt thiết kế công trình”...

Được biết là việc đúc 3428 móng trụ đã hoàn tất và công trình đã đi vào giai đoạn dựng cột và kéo dây, với mục tiêu là đầu tháng 4 năm 1994 đưa điện Hoà Bình vào lưới điện phía Nam. Các người quan sát đều nhấn mạnh rằng thủ tướng Võ Văn Kiệt đã đưa tất cả uy tín cá nhân, nếu không nói là sinh mệnh chính trị của ông, vào quyết định thực hiện đường điện Bắc-Nam. Ngoài những vấn đề kinh tế - kỹ thuật được các chuyên viên nêu ra từ lúc đầu, điều đó giải thích vì sao công trình này tiếp tục gây tranh luận ở mỗi kỳ họp quốc hội.

Quốc hội giảm 860 tỷ đồng thuế

Khai mạc ngày 16.6, kỳ họp quốc hội vừa qua là kỳ họp dài nhất (29 ngày) và đạt kỷ lục về số đạo luật được thông qua (8 luật), gồm có: luật đất đai; luật thuế sử dụng đất nông nghiệp; các luật sửa đổi thuế doanh thu, thuế lợi tức, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất nhập khẩu; luật dầu khí; luật xuất bản.

Trong tinh thần “khoan sức dân” để phát triển sản xuất, các đại biểu quốc hội đã sửa đổi 5 luật thuế, với những trường hợp giảm thuế suất và những trường hợp tăng nhưng nhìn chung giảm nhiều hơn tăng. Trong nông nghiệp, mức thu thuế giảm bình quân 30%. Đồng thời, nhà nước bỏ cách tính thuế theo sản lượng và thực hiện tính thuế theo hạng đất căn cứ vào các yếu tố chất đất, vị trí, địa hình, điều kiện khí hậu, điều kiện tưới tiêu. Đất khai hoang phục hoá được miễn thuế nông nghiệp từ 3 đến 7 năm. Đất đồi trọc, vùng cao, miền núi được miễn thuế không thời hạn.

Đối với công nghiệp và thương nghiệp, mức thu thuế lợi tức giảm 5%. Các doanh nghiệp mới thành lập được miễn thuế lợi tức 2 năm đầu và được giảm 50% thuế trong 2 năm tiếp theo. Thuế suất doanh thu được hạ xuống 0 ,5% đối với các ngành in, xuất bản, dụng cụ giáo dục và y tế.

Tính chung trên cả một năm, ngân sách nhà nước sẽ giảm mất 860 tỷ đồng thuế, gồm 500 tỷ đồng thuế nông nghiệp, 142 tỷ đồng thuế lợi tức, 67 tỷ đồng thuế doanh thu và 151 tỷ đồng thuế tiêu thụ đặc biệt. Được biết là tăng thu ngân sách nhà nước năm 1993 khoảng 22.000 tỷ đồng.

( Lao động 8.7 và Thời báo kinh tế Sài Gòn 19.8.93)

Luật đất đai cho nông dân 5 quyền sử dụng đất

Hội trường quốc hội đã chứng kiến cuộc tranh luận sôi nổi nhất khi bàn về dự luật đất đai, với những ý kiến đối lập nhau ở những điều khoản cốt lõi: quyền của nông dân được giao đất, thời hạn giao đất, hạn điền, quỹ đất 5%. Song cuối cùng, hầu hết các đại biểu đã phải chấp nhận những thoả hiệp của dự thảo đề ra, và luật đất đai sửa đổi đã được thông qua với 356 phiếu thuận, 8 phiếu chống và 6 phiếu trắng.

Đạo luật khẳng định lại đất đai thuộc “sở hữu của toàn dân do nhà nước thống nhất quản lý”, đồng thời công nhận cho những người được nhà nước giao đất đầy đủ 5 quyền: chuyển đổi, chuyển nhượng, cho thuê, thừa kế, thế chấp quyền sử dụng đất.

Thời hạn giao đất là 20 năm đối với đất trồng cây hàng năm, nuôi trồng thuỷ sản, và 50 năm để trồng cây lâu năm. Hạn mức đất trồng cây hàng năm của mỗi hộ gia đình là không quá 3 ha và sẽ do chính phủ qui định theo từng địa phương. Chính phủ sẽ có những qui định về thuế đối với phần đất vượt qua hạn mức trên. Mỗi xã được giữ lại một diện tích không quá 5% đất nông nghiệp để phục vụ cho các nhu cầu công ích của địa phương.

Với tất cả những hạn chế của nó, đạo luật đất đai mới chính thức khai tử chế độ tập thể hoá nông thôn mà đảng cộng sản Việt Nam đã bắt đầu từ bỏ từ năm 1988. Tại hội nghị trung ương đảng dành cho các vấn đề nông nghiệp và nông thôn tháng 6 vừa qua, tổng bí thư Đỗ Mười đã cho rằng “ lôgíc thị trường cần xâm nhập nông thôn”.

( AFP 16.8.93)

Chuyến đi thăm Tây Âu của thủ tương Võ Văn Kiệt: Viện trợ và nhân quyền

Sau chuyến đi thăm Tây Âu, cuối tháng 6, đầu tháng 7 vừa qua, thủ tướng Võ Văn Kiệt đánh giá kết quả “rất thuận lợi” cho những mối quan hệ hợp tác mà, theo ông, sẽ “ rất nhộn nhịp” trong thời gian tới. Ông Kiệt đã nêu lên ba nhân tố: “ Một là do tình hình Việt Nam trong thời gian qua và cho đến nay đang trong chiều hướng ổn định và phát triển. Hai là lệnh cấm vận của Mỹ đối với Việt Nam đang có dấu hiệu được giải quyết. Thứ ba, các nước châu Âu đang hướng sự quan tâm và đầu tư vào châu Á. So với những khu vực khác như Đông Âu, Liên Xô cũ, châu Phi... thì châu Á là nơi có những điều kiện đầu tư tốt hơn. Họ đang hướng mạnh về châu Á, trong đó đặc biệt là Việt Nam”.

Trước mắt, chính phủ Pháp đã dành cho Việt Nam khoảng viện trợ trị giá 360 triệu frăng (trong đó có 100 triệu frăng viện trợ không hoàn lại). Chính phủ Đức: 50 triệu mác. Chính phủ Bỉ: 10 triệu đôla Mỹ. Chính phủ Anh: 25 triệu đôla Mỹ.

Đối với Cộng đồng châu Âu, một hiệp định khung về hợp tác thương mại, kinh tế, khoa học và kỹ thuật sẽ được ký kết trước cuối năm nay, kèm theo những điều khoản về tôn trọng nhân quyền và dân chủ. Vừa qua uỷ viên đối ngoại của Cộng đồng châu Âu, ông Hans van Den Broek, đã bày tỏ ý muốn “ tăng cường việc đối thoại chính trị” với Việt Nam.

Được hỏi về những vần đề dân chủ và dân quyền đề cập trong các cuộc hội đàm ở Tây Âu vừa rồi, ông Võ Văn Kiệt đã né tránh trả lời: “Vấn đề không đặt ra trong các cuộc hội đàm cấp thủ tướng”. Song, ông đồng thời cho rằng “ việc đối thoại về dân chủ, nhân quyền đối với bên ngoài còn ít quá. Đó là điểm yếu nhất của chúng ta” .

( AFP 11 và 14.7.93; Tuổi Trẻ 15.7.93)

Thu nhập đầu người Việt Nam: hơn 1000 đôla

Trong hai năm trở đại đây, Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF) đã đưa ra một cách tính tổng sản phẩm trong nước (GDP) theo phương thức sức mua tương đồng thay vì dựa vào hối suất thị trường (xem Diễn Đàn số tháng 7.93). Cách tính mới này đảo lộn thứ bậc giữa các nền kinh tế trên thế giới. Tỷ trọng của các nước công nghiệp hoá trong tổng sản phẩm toàn cầu giảm đi từ 73% xuống còn 54%. Trong khi đó, tỷ trọng của các nước kém phát triển tăng từ 18% lên 34%.

Theo báo Asiaweek, với cách tính mới, GDP của Việt Nam đạt đến 73,4 tỷ đôla, thay vì 14 tỷ đôla với cách tính cũ, đứng hàng thứ 46 trong thứ bậc các nền kinh tế lớn nhất thế giới, trên một số nước như Na Uy, Chi Lê, Irắc hay Rumani. Như vậy, thu nhập bình quân đầu người hàng năm của Việt Nam vào khoảng 1023 đôla, so với cách tính cũ chỉ là 220 đôla.

( Tuổi trẻ chủ nhật 18.7.93)

Thành lập thị trường tiền tệ

Đầu tháng 7 vừa qua, Ngân hàng nhà nước Việt Nam đã ban hành quy chế thành lập thị trường liên ngân hàng, một thị trường tiền tệ mở cho mọi ngân hàng, kể cả những ngân hàng nước ngoài, hoạt động tại Việt Nam. Nhóm phiên họp đầu tiên ngày 23.7, thị trường này, bước đầu chỉ giao dịch bằng tiền đồng Việt Nam.

Tại thị trường liên ngân hàng, sẽ thực hiện hai loại cho vay: vay vốn để bù đắp khoản thiếu hụt trong thanh toán bù trừ và vay vốn để mở rộng tín dụng ngắn hạn. Ngân hàng nhà nước cho vay theo lãi suất do thống đốc ngân hàng quyết định. Các thành viên khác cho vay lẫn nhau theo lãi suất thị trường nhưng trong khung lãi suất qui định.

Tiếp theo, và trước cuối năm nay, một thị trường liên ngân hàng về ngoại hối sẽ được thành lập và thay thế những trung tâm giao dịch ngoại tệ, hiện là nơi thiết lập tỷ lệ hối đoái.

Đến nay, thị trường tiền tệ vẫn là khâu thiếu trong hệ thống tiền tệ - ngân hàng Việt Nam, một cơ chế gần hai cấp trong đó Ngân hàng nhà nước đáng lý chỉ giữ vai trò “người cho vay cuối cùng”. Sự hình thành của thị trường tiền tệ là điều kiện thiết yếu để nhà nước điều hành, một cách có hiệu lực chính sách tiền tệ.

Do số người sử dụng hệ thống ngân hàng còn ít ở Việt Nam (chỉ khoảng 6% số dân), khối lượng tiền vốn mà thị trường liên ngân hàng có thể huy động được sẽ tương đối hạn chế. Song nó làm tiền đề cho việc hình thành thị trường chứng khoán khả dĩ thu hút tiền tiết kiệm của người dân trong nước. Theo ước đoán của Ngân hàng nhà nước Việt Nam, khối lượng vốn có thể huy động qua thị trường này tương đương với 1 tỷ đôla.

( FEER 5.8.93)

Bể hụi hàng trăm tỷ đồng

Mùa hè vừa qua một vụ bể hụi lớn đã xảy ra tại Chợ Lớn ở nhà hàng Trúc Viên (còn gọi là Quán Tre) trong khuôn viên nhà văn hoá quận 5 (Đại thế giới cũ). Hụi Trúc Viên tập họp 39 chủ hụi, 420 dây hụi, trên 600 người tham gia, với đủ các loại hụi: ngày, tuần, 10 ngày, 15 ngày, tháng... Người ta ước tính tổng số tiền huy động vượt trên 100 tỷ đồng và lưu lượng tiền mỗi ngày luân chuyển khoảng từ 5 đến 7 tỷ đồng.

Vào đầu tháng 7, ông Trọng Hoà, một ca sĩ người Hoa nổi tiếng và một trong các chủ hụi, đã mất khả năng chi trả. Số nợ của ông lên đến 40 tỷ đồng ở hụi Trúc Viên và 16,4 tỷ đồng ở những nơi khác. Áp dụng phương thức hốt hụi nhỏ để nuôi hụi lớn, với lãi suất 20 đến 25% mỗi tháng, ông Trọng Hoà trong giai đoạn cuối cùng đã khui hụi với tỷ lệ lãi phải trả là 17,5% một ngày. Việc ông Trọng Hoà giựt hụi làm cho nhiều chủ hụi khác cũng mất khả năng chi trả. Riêng ở Trúc Viên số nợ này lên tới hàng chục tỷ đồng.

Theo quan điểm của chính quyền, hụi là một hình thức tương trợ có từ lâu đời, song về mặt pháp luật không được nhà nước công nhận và bảo hộ. Do đó khi có bể hụi, nhà nước để cho những người chơi hụi tự giải quyết với nhau, và chỉ can thiệp khi nào có yếu tố lừa đảo.

Khi hay tin bể hụi, hơn 10 người đã tự sát vì nhà cửa, tài sản đem thế chấp chơi hụi đã tan theo mây khói. Người ta cũng được biết một số cơ quan nhà nước và quân đội chơi hụi đã bị mất từ 100 triệu đến cả tỷ đồng. Trưởng ban điều hành hụi Trúc Viên, ông Trần Thành, đã tuyên bố với báo chí: “Bỏ tù rục xương tôi cũng được. Tôi đã hưởng thụ, thoả mãn nhiều rồi”

( Tuổi Trẻ 20 và 22.7.93)

Thành phố Hồ Chí Minh xây dựng một trung tâm đô thị mới

Theo qui hoạch của thành phố Hồ Chí Minh, một trung tâm đô thị mới sẽ mọc lên ở vùng ngoài thành phía Nam, dọc theo một tuyến đường đi từ Nhà Bè đến Bình Chánh. Để thực hiện dự án qui mô lớn này, mà tổng số vốn đầu tư lên đến 242 triệu đôla, thành phố Hồ Chí Minh đã chọn hình thức liên doanh với tập đoàn Đài Loan Central Trading and Development Corporation. Công ty liên doanh, mang tên Phú Mỹ Hưng, có vốn pháp định 60 triệu đôla, do phía Đài Loan góp 70% và phía Việt Nam 30% dưới dạng quyền sử dụng 600 ha đất trong vòng 50 năm.

Với thời hạn xây dựng qui định là 7 năm, Phú Mỹ Hưng sẽ thực hiện 2 công trình. Một mặt, xa lộ Bình Thuận, tên đường nối liền Bắc Nhà Bè với Nam Bình Chánh, dài 19 km, rộng 60 m với 6 đường xe chạy nhanh, 4 đường xe hỗn hợp và đi bộ. Mặt khác, cơ sở hạ tầng (cầu cống, đường sá, cây xanh...) trên diện tích 750 ha gồm 600 ha khu dân cư và 150 ha công trình công cộng. Phú Mỹ Hưng sẽ kinh doanh cơ sở hạ tầng khu dân cư trong thời gian 50 năm (các công trình công cộng được chuyển giao ngay không bồi hoàn cho thành phố), và sẽ kinh doanh xa lộ Bình Thuận trong 30 năm bằng cách thu lệ phí giao thông (hết thời hạn đó, xa lộ sẽ được chuyển giao không bồi hoàn cho nhà nước).

Trong tháng 7 vừa qua, Phú Mỹ Hưng đã khởi công xây dựng xa lộ Bình Thuận. Đồng thời, công ty cũng đã công bố kết quả cuộc thi quốc tế về đề án thiết kế đô thị trên diện tích 750 ha. Công ty Hoa Kỳ SOM (Skidmore, Owens and Merril, ở San Francisco) sẽ thiết kế toàn diện trung tâm đô thị mới. Hai công ty khác là Koetter, Kim and Associates (Boston, Mỹ) và Kenzo Tange Associates (Tokyo, Nhật) được giao thiết kế khu trung tâm thương mại và cụm cao ốc chính, đặt gần khu chế xuất Tân Thuận.

Một trong những vần đề “nóng” do dự án đô thị hoá này đặt ra là việc giải toả và đền bù 1200 hộ dân cư (7000 người) với 144 ngàn m² đất gò, 72 ngàn m² nền nhà và 3000 mồ mả. Giá đền bù đất, dự tính tối đa là 15.000 đồng/m², không được xem là thoả đáng. Các hộ bị giải toả có mua lại nổi những nhà sẽ được xây cất, dù có bán dưới giá kinh doanh, hay không? Những hộ nông dân mất đất canh tác sẽ làm gì để sống? Những câu trả lời hiện nay còn rất mù mờ.

( Pháp luật 28.6 và 25.7.93)

Giáo dục tụt hậu

Theo kết quả khảo sát chất lượng học tập do bộ giáo dục tiến hành trong năm học vừa qua ở nhiều địa phương trong cả nước, tỷ lệ học sinh yếu kém môn văn đến 60%, môn toán khoảng 70%, môn vật lý từ 40-50%. Tỷ số học sinh bỏ học là 9,2% ở các trường phổ thông cấp một, 17,3% ở cấp hai và 12,9% ở cấp ba.

Còn về thầy giáo, theo một đánh giá mới đây của bộ giáo dục, 40-50% giáo viên phổ thông cơ sở không đạt tiêu chuẩn đào tạo, 35% giáo viên phổ thông trung học bị xem là yếu kém. Có đến 88% giáo viên sống ở mức nghèo khổ do lương không đủ nuôi sống bản thân. Trong điều kiện đó, hiện tượng giáo viên bỏ nghề vì lý do kinh tế đưa đến tình trạng thiếu người dạy nghiêm trọng: ở mẫu giáo thiếu 42.000 giáo viên, ở phổ thông cấp một thiếu 53.000 giáo viên. Một tỉnh như Vĩnh Phú có trên 2.000 giáo viên nghỉ việc, chiếm 10% tổng số. Ngay Thành phố Hồ Chí Minh, vào năm 1993-94, cũng sẽ thiếu 2.300 giáo viên cấp một.

Cơ sở trường ốc tiếp tục xuống cấp nghiêm trọng. Theo thống kê của bộ giáo dục, số trường lớp xây tạm, bán kiên cố chiếm đến 70% ở cấp phổ thông cơ sở, và 85% ở cấp phổ thông trung học.

( Tuổi Trẻ 20.7 và Tuổi Trẻ chủ nhật 22.8.93)

Khi công an, hải quan tiếp tay cho buôn lậu

Toà án Thành phố Hồ Chí Minh, trong đầu tháng 8 vừa qua, đã xét xử một vụ buôn lậu và hối lộ lớn ở sân bay Tân Sơn Nhứt: đó là đường dây buôn lậu quốc tế đưa vàng và đồng hồ từ Hồng Kông vào Việt Nam để chuyển đôla (trên 15 triệu đôla ra nước ngoài). Đường dây, do ông Henry Long Tài (quốc tịch Mỹ) và Trương Thị Mục (quốc tịch Hồng Kông) tổ chức, đã hoạt động trong các năm 1990-91 nhờ sự tiếp tay đắc lực của một số cán bộ trách nhiệm công an và hải quan ở cửa khẩu.

Đội phó đội giám hộ máy bay Tân Sơn Nhứt, đại uý công an Trần Xuân Tuấn đã chuyển hàng lậu 104 lần qua cửa khẩu sân bay. Được giao nhiệm vụ chỉ huy kế hoạch bắt đường dây, giám đốc hải quan Thành phố Hồ Chí Minh, trung tá công an Phan Anh Tuấn, đã không những bỏ qua mà còn tiết lộ kế hoạch cho đại uý Trần Xuân Tuấn để nhận tiền hối lộ.

Toà án đã tuyên phạt ông Henry Long Tài và bà Trương Thị Mục tù chung thân về tội buôn lậu (và phạt tiền 50 tỷ đồng và 6 triệu đôla). Ông Phan Anh Tuấn cũng bị kêu án tù chung thân về tội nhận hối lộ. Ông Trần Xuân Tuấn lãnh 5 năm tù về tội đưa hối lộ, cộng với bản án 11 năm về tội buôn lậu đã xử trước đó.

Cùng thời gian đó, người ta được biết đại uý công an Phạm Tâm Liêm, đội trưởng đội cảnh sát chống ma tuý của Hà Nội đã bị bắt giam cùng với hai cán bộ khác trong đội. Việc bắt giam này liên quan đến một đường dây buôn lậu ở biên giới Việt-Trung mà chính đội cảnh sát chống ma tuý Hà Nội đã phát hiện trước đó. Đại uý Phạm Tâm Liêm còn là con của một thứ trưởng bộ nội vụ, uỷ viên ban chấp hành trung ương đảng cộng sản, trung tướng Phạm Tâm Long.

Ngoài ra, Viện kiểm sát nhân dân đã có quyết định truy tố nguyên bộ trưởng năng lượng Vũ Ngọc Hải và thứ trưởng Lê Liêm về tội “ cố ý làm trái qui định nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng”. Việc khởi tố này liên quan đến vụ công ty Vinapol cung ứng 4.000 tấn thép cho công trình xây đường điện 500 KW Bắc - Nam. Số thép đó đã được một số công ty khác mua bán lòng vòng, gây thiệt hại cho nhà nước 3,1 tỷ đồng.

( Tuổi trẻ 3, 10 và 12.8.93)

Giáo hội Công giáo và chính quyền Việt Nam

Ngày 8.8, Thủ tướng Võ Văn Kiệt, và ngày 17.8, Tổng bí thư Đỗ Mười đã đến thăm Tổng giám mục Nguyễn Văn Bình đang điều trị tại một bệnh viện ở thành phố Hồ Chí Minh.

Cùng ngày, tại Hà Nội, nhà cầm quyền không chấp nhận để Hồng y Edward Clancy đồng tế lễ thánh tại Nhà thờ lớn Hà Nội, viện cớ Hồng y (người Úc) đến Việt Nam với tư cách cầm đầu một phái đoàn nhân đạo Úc, chứ không với tư cách một chức sắc của Giáo hội Công giáo.

Đằng sau hai sự kiện này, là sự bất đồng kéo dài từ mấy năm nay giữa chính quyền Việt Nam và Vatican trong việc chỉ định ba chức vị tổng giám mục Hà Nội, Huế (bỏ trống) và Thành phố Hồ Chí Minh (chuẩn bị kế vị TGM. Bình).

Xử lại giáo sư Đoàn Viết Hoạt: 15 năm tù

Đầu tháng 7.93, Toà án phúc thẩm nhân dân tối cao thành phố Hồ Chí Minh đã xử phúc thẩm giáo sư Đoàn Viết Hoạt và những bạn cùng nhóm Diễn Đàn Tự Do của ông. Cuối tháng 3, toà sơ thẩm đã kết án giáo sư Hoạt 20 năm tù, sáu người bạn của ông từ 4 đến 16 năm tù. Bản án mà chúng tôi đã gọi là “bất chấp công lý và công luận” này đã làm phẫn nộ công luận thế giới, và nhiều chính phủ đã lên tiếng đòi xử lại.

Ngày 9.8, toà đã tuyên án giáo sư Hoạt 15 năm tù (giảm 5 năm), các ông Phạm Đức Khâm 12 năm, Nguyễn Văn Thuận 8 năm (giảm 4 năm so với án trước).

Vụ xử lại chứng tỏ nhà cầm quyền vẫn tiếp tục đàn áp quyền tự do tư tưởng và tự do dư luận, nhưng không thể làm ngơ trước sức ép của dư luận quốc tế, nhất là trong bối cảnh tiếp tục mở cửa hợp tác quốc tế. Thêm một lý do để công luận tiếp tục áp lực đòi trả tự do cho tất cả những người bị giam cầm, quản thúc vì lý do chính trị.

Vụ án chất nổ: 3 án tù chung thân

Ngày 25.8, ba người cầm đầu một nhóm bạo loạn đã bị kết án tù chung thân: Trần Tư (tức Peter Tran, tức Nguyễn Duy Khương), Nguyễn Văn Muôn (tức Michael Van Nelson) và Đỗ Hườn (tức Bùi Phán, Mories Bui), cả ba đều cư ngụ ở California và mang hộ chiếu Mỹ. Tám người khác, trong đó có 6 người mang hộ chiếu Pháp (Phạm Anh Dũng tức Minh, Lê Hoàn Sơn, Phạm Văn Thành), Canada (Nguyễn Ngọc Đăng) và Mỹ (Đỗ Hồng Vân, Phạm Đức Hậu) bị kết án từ 6 đến 20 năm.

Các bị can nằm trong một tổ chức lấy tên “Liên đảng Cách Mạng Việt Nam”, mở “ chiến dịch Đông Xuân” bắt đầu ngày 7.3.93 với kế hoạch phá nổ khoảng 10 địa điểm ở Sài Gòn, Vũng Tàu và Phan Thiết. Cả nhóm đã bị bắt trước ngày hành động với 29 kg TNT, 218 kíp nổ...

Toà án chiếu theo luật quốc tịch vẫn coi 9 bị can mang hộ chiếu Mỹ, Pháp và Canada người có quốc tịch Việt Nam, vì họ “chưa tuyên tuệ trước toà từ bỏ quốc tịch”. Phó tổng lãnh sự Pháp, ông Daniel Omney, có mặt trong phiên toà. Báo chí nước ngoài theo dõi vụ xử có phóng viên AFP và bà Nam Trân, phóng viên một đài truyền hình ở California.

Hai thủ tướng Campuchia thăm Việt Nam: một giai đoạn mới trong quan hệ song phương

Ngày 25.8, hoàng thân Norodom Ranariddh và ông Hun Sen, hai đồng chủ tịch Chính phủ dân tộc lâm thời Campuchia, đã kết thúc cuộc đi thăm chính thức, kéo dài 3 ngày, theo lời mời của thủ tướng Võ Văn Kiệt. Một thông cáo chung cho biết các cuộc hội đàm đã diễn ra “ trong bầu không khí hữu nghị và hiểu biết lẫn nhau”, và hai bên tỏ ý muốn “đưa quan hệ hữu nghị và hợp tác sang một giai đoạn mới”. Hai bên “sẽ tiến hành đàm phán đề xác định những chương trình hợp tác về chính trị, kinh tế, thương mại, văn hoá, khoa học và công nghệ, du lịch và những lãnh vực khác nhằm phục vụ phát triển của mỗi nước và vì lợi ích của sự hợp tác trong khu vực”.

Bản thông cáo không nói tới một thoả thuận cụ thể nào. Giới quan sát nêu ba vấn đề được đặt ra. Từ phía Campuchia là vấn đề đường biên giới, và điều kiện cho phép Campuchia được sử dụng đường sông (Tiền và Hậu) để ra biển. Từ phía Việt Nam là vấn đề an toàn và quyền sống của người Campuchia gốc Việt và của Việt kiều ở Campuchia, trong đó đặc biệt sôi nóng là số phận 25.000 lánh nạn về Việt Nam trong mùa xuân, nay vẫn chưa được trở lại Campuchia. Hai bên chưa đi tới giải pháp cụ thể nào.

Về vấn đề đường biên giới, hai bên mới đồng ý thành lập một tiểu ban hỗn hợp để đi tới thoả thuận trên cơ sở bản đồ Đông Dương tỉ lệ 1/100.000 của Pháp năm 1954.

Việt Nam cũng nhận khi xây cầu bắc qua sông Cửu Long, sẽ xây cao để tàu trọng tải lớn có thể đi lại giữa Nông Pênh và biển Đông.

Vấn đề 25.000 người bị kẹt ở biên giới vẫn còn nguyên vẹn: phía Campuchia nêu lý do tháng 9, quốc hội mới thông qua luật lệ về di trú và quốc tịch, lúc đó mới có cơ sở để giải quyết vấn đề. Một nhóm hỗn hợp chuyên viên sẽ họp để nghiên cứu vấn đề này và “tìm ra những giải pháp tối ưu”.

Một sự cố chưa nắm rõ nguyên nhân và ý nghĩa: cuộc đi thăm thành phố Hồ Chí Minh của hai nhà lãnh đạo Campuchia, vào giờ chót, đã được thay thế bằng cuộc đi thăm nhà máy thuỷ điện Hoà Bình. Theo một nguồn tin Campuchia, chính phía Campuchia đã đổi chương trình vì phía Việt Nam không cung cấp một phi cơ đặc biệt cho phái đoàn khách. Phía Campuchia đã mời thủ tướng Việt Nam và bà Võ Văn Kiệt sang thăm chính thức Campuchia và ông Võ Văn Kiệt đã nhận lời.

( AFP 25.8, Tuổi Trẻ 26.8).

Giáo hoàng cho dẹp cờ 3 sọc

Ngày 15.8, tại Denver (Hoa Kỳ), giáo hoàng Jean-Paul II đã gặp gỡ mười ngàn giáo dân Việt Nam sinh sống tại Mỹ và nhiều nước khác, kêu gọi “ đừng quên Giáo hội ở Việt Nam” và “các anh chị em đang sống đạo trong tình hình khó khăn”. Giáo hoàng bày tỏ sự “cảm phục” đối với “ sự dũng cảm và kiên trì của toàn thể nhân dân Việt Nam đang tìm cách khắc phục những chướng ngại do những kinh nghiệm bi thảm trong quá khứ”. Thách thức lớn nhất đối với người Công giáo Việt Nam, Giáo hoàng nhấn mạnh, là “hàn gắn những oán hận, chia rẽ đã nảy sinh giữa những công dân cùng một nước. Bao nhiêu khổ đau đã để lại những vết thương thâm sâu. Công cuộc tái thiết Việt Nam chỉ có thể tiến hành với điều kiện mọi người đều tham gia, trong sự tôn trọng lẫn nhau và trong sự tha thứ”. Ban tổ chức đã được chỉ thị cấm những lá cờ vàng ba sọc đỏ mà một vài tổ chức cựu quân nhân muốn giương lên.

( AFP, 15.8).

TIN NGẮN

* Thủ tướng Võ Văn Kiệt sẽ thành lập một “tổ tư vấn về cải cách kinh tế và hành chính”, gồm những chuyên gia trong và ngoài bộ máy nhà nước và một số trí thức người Việt ở nước ngoài, để phản biện các đề án và dự thảo chính sách của chính phủ, đồng thời nghiên cứu một số vấn đề và đưa ra kiến nghị với thủ tướng. Bộ trưởng Lê Xuân Trình được chỉ định làm tổ trưởng, và hiệu trưởng Trường đại học kinh tế Đào Công Tiến sẽ làm đầu mối tập họp các chuyên gia tư vấn tại Thành phố Hồ Chí Minh.

* Phó chủ tịch ngân hàng thương mại Mỹ City bank, ông Robert Wells, dự đoán đến ngày 14.9 này, tổng thống Clinton sẽ bãi bỏ một phần lệnh cấm vận và cho các công ty Mỹ tham gia đấu thầu các dự án có nguồn vốn do Quỹ tiền tệ quốc tế và Ngân hàng thế giới tài trợ cho Việt Nam.

* Trong bảy tháng đầu năm 1993, bộ ngân khố Mỹ đã cấp giấy phép cho 160 công ty Mỹ đến thăm dò cơ hội kinh doanh tại Việt Nam. Theo bộ thương mại Việt Nam, đã có 18 công ty Mỹ mở văn phòng đại diện ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

* Cộng đồng châu Âu đã đồng ý viện trợ khoảng 60-80 triệu đôla để xây dựng 22 cầu giao thông ở Nhà Bè, Bình Chánh, Thủ Đức (ngoại thành Thành phố Hồ Chí Minh), và 200.000 đôla cho một công trình nghiên cứu xây dựng một nhà ga mới tại sân bay quốc tế Nội Bài của thủ đô Hà Nội.

* Theo kết quả thăm dò ý kiến của 3.000 doanh nhân trong vùng châu Á - Thái Bình Dương, do Tạp chí Kinh tế Viễn Đông (FEER 15.7.93) tổ chức, 42% các nhà kinh doanh cho rằng Việt Nam là nơi đầu tiên họ chọn lựa đầu tư trong hai năm tới, trước Trung Quốc, Malaixa và Indonêxia. 35% nhà kinh doanh cho rằng Việt Nam có tiềm năng phát triển lớn nhất trong năm tới, sau Trung Quốc (59%) và trước Indonêxia (26%), Malaixia và Thái Lan (22%), Đài Loan (15%), Nam Triều Tiên và Hồng Kông (14%), Nhật Bản (13%) và Singapo (11%).

* Chính phủ Nhật Bản sẽ cung cấp 2 ,8 triệu đôla để thiết bị bệnh viện Hai Bà Trưng ở Hà Nội. Năm 1992, Tokyo đã cung cấp gần 6 triệu đôla để nâng cấp bệnh viện Chợ Rẫy ở Thành phố Hồ Chí Minh.

* Một bệnh viện mang tên Việt - Mỹ sẽ được xây cất ở Hà Nội với tổng số vốn dự trù là 10 triệu đôla. Đây là một dự án liên doanh giữa Viện quân y 108 và hai công ty Hoa Kỳ Real Estate Medical Investment Trading và First Choice Reality Investment.

* Các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế và Quảng Nam - Đà Nẵng đang gặp phải hạn hán nghiêm trọng và kéo dài: suốt mùa hè, hầu như không có mưa trong khi nhiệt độ lên đến 39-40 ⁰C. Ngoài những thiệt hại lớn về mùa màng, tại nhiều địa phương, dân và gia súc không có nước uống: ở một số nơi đã xảy ra những vụ giành giật nguồn nước.