Françoise Vandermeersch,
một nữ tu khác thường

 
Nguyên Thắng

 
Bà đã mất ngày 20 tháng 7 năm 1997, thọ tám mươi tuổi. Thế là chúng ta không còn được thấy người phụ nữ ấy, ánh mắt xanh tinh anh, miệng luôn luôn tươi cười, mái đầu bạc đôi khi đội chiếc nón lá Việt Nam, dáng dấp dong dỏng cao, thanh lịch, tay chống gậy, một chân có tật vì bệnh bại liệt trẻ con mắc phải thuở bé. Ở phi trường, phải, rất nhiều khi ta gặp bà tại phi trường Pháp hoặc Việt Nam.

Đã từ lâu, từ hai mươi năm nay nữ tu Françoise Vandermeersch không ngừng đi đi lại lại giữa Pháp và Á Đông chăm lo tổ chức từ thiện chuyên về giáo dục, về trợ giúp phụ nữ gặp khó khăn ở ba nước Việt, Lào và Cambốt. Hai mươi năm bền bỉ, kiên nhẫn, tươi cười bất chấp mọi khó khăn, mọi hiểu lầm, có khi đi đến phiền nhiễu nhỏ nhen.

Chẳng cứ gì trên đất Viễn Đông, tại Paris, người chân ướt chân ráo từ Đông Dương qua gặp việc khó giải quyết chỉ đến gõ cửa Soeur Françoise là được đón tiếp, giúp đỡ tận tình.

Dường như ta quá chú tâm vào việc bà làm cho người Đông Dương, quên những chuyện khác về bà.

Từ khi còn rất trẻ, cô gái thuộc một thế gia miền Bắc nước Pháp này đã ủng hộ các yêu sách của Mặt trận bình dân. Vào năm 20 tuổi cô nguyện làm nữ tu trong một tu hội chuyên lo việc xã hội, Tu hội nữ trợ tá các đẳng linh hồn trong Lửa luyện ngục (Congrégation des auxiliatrices du Purgatoire) .

Nữ tu Françoise Vandermeersch đảm nhiệm ít lâu công việc dạy đạo ở trường nữ trung học Nantes rồi công tác phụ nữ và xã hội ở Tourcoing. Sau đó được giao trách nhiệm thành lập một tờ nội san. Thế là tờ tạp chí Echanges (Trao đổi) ra mắt năm 1950 tại Paris.

Một nội san cho các nữ tu. Vâng, mục tiêu đặt ra chỉ giản đơn là thế. Nhưng đó là không tính đến biệt tài của Soeur Françoise, tụ hội được vào ban biên tập các cây bút có khả năng trong mọi lĩnh vực, thuộc mọi giới.

Echanges là tờ tạp chí duy nhất tiếng Pháp do các nữ tu sĩ chủ trương đề cập các vấn đề tổng quát của Đạo và Đời. Uy tín cùng số lượng độc giả vượt xa ngoài giới đối tượng nhắm lúc ban đầu. Tờ báo không ngại đề cập các vấn đề tế nhị ; Echanges bị khiển trách vì các hồ sơ về phá thai đăng trong những năm 70.

Từ 1971, tờ tạp chí không còn tuỳ thuộc các nữ trợ tá nữa, trách nhiệm về một trung tâm quốc tế trao đổi. Năm 1978, tờ báo được trao lại cho tu sĩ dòng Đa-Minh (Dominicains. Từ ấy Soeur Françoise thành lập tổ chức Huynh đệ Việt Nam, Cam Bốt và Lào (Fraternité avec le Viet Nam, le Cambodge et le Laos). Một cuộc dấn thân mới, trung thành với chính mình, bất chấp những sự hiểu lầm từ mọi phía : ở Việt Nam, công an đã nhiều lần gây khó dễ, thậm chí trục xuất nữ tu ; trong giáo hội Pháp, giới bảo thủ lên án bà “ tiếp tay cho chính quyền cộng sản Việt Nam ”.

Soeur Françoise thì cứ đường đã vạch mà đi. Đây cũng chẳng phải là lần đầu mà hành động của bà đi ngược lại thường tình của một số người. Sau những sự kiện tháng 5. 1968, nhóm vũ trang tục gọi là “ bọn katangais ” bị cảnh sát lùng bắt. Họ được tu viện của Françoise Vandermeersh cho nương náu. Và bà dường như là người duy nhất sau đó còn giữ liên lạc với những kẻ tạo loạn lạc lõng này, chẳng ai ngó ngàng tới.

Đám tang Soeur Françoise Vandermeersch được cử hành hôm 24.7.1997. Vào một ngày đã nhiều người đi nghỉ hè rồi, tuy nhiên vẫn đông bạn bè, người ngưỡng mộ bà tụ hội tại nhà thờ Saint François Xavier ở Paris để tưởng nhớ nhà nữ tu khác thường này.

Một đời người dấn thân cho công tác xã hội. Nó giúp ta hiểu ý nghĩa câu Soeur Françoise tâm sự với linh hướng của bà : “ Tôi không tin tưởng vào sự Sống lại, chỉ tin vào những thực hiện nơi đây và ngay bây giờ thôi ”. Một cách nói hóm hỉnh để tìm đối trọng cho sự sống vĩnh viễn ở ngay nơi đây và bây giờ. Nói cách khác, bà cho rằng sự sống lại vĩnh viễn phải bắt đầu ngay trong thời gian tương đối bây giờ đây.

Ta đọc trong Phúc Âm Matthieu 25, vào ngày phán xét cuối cùng, Đức Chúa đấng thẩm phán tối cao nói với những người được cho đứng bên hữu của Ngài : “ Lại đây, những kẻ được Cha ta ban phúc lành, hãy thừa hưởng vương quốc dành cho các con từ buổi khai thiên lập địa. Vì khi ta đói các con đã cho ta ăn ; khi ta khát các con đã cho ta uống ; khi ta không nhà không cửa các con đã tiếp đón ta ; khi ta trần trụi các con đã cho ta áo mặc ; khi ta bệnh hoạn các con đã thăm viếng ta ; khi ta tù tội các con đã đến thăm hỏi ta ”. Khi ấy những người công chính đáp lời Chúa mà nói rằng : “ Lạy Chúa, có khi nào chúng con thấy Chúa đói mà cho ăn, thấy Chúa khát mà cho uống ? Có khi nào chúng con thấy Chúa không nhà không cửa mà tiếp đón, thấy Chúa trần trụi mà cho áo mặc ? Có khi nào chúng con thấy Chúa bệnh hoạn hay bị tù tội mà viếng thăm ? ” Đức Chúa thẩm phán tối cao đáp lại mà nói rằng : “ Thật đấy, mỗi lần mà các con làm cho một người anh em của ta đây, người nhỏ mọn nhất, là các con làm cho chính ta đó. ”

Ngày nay bận bịu thường ngày đã được cất gánh, Soeur Françoise đi vào vĩnh viễn an lành.

Nguyên Thắng (8.1997)