Phác thảo quá trình
phát triển kinh tế Việt Nam
kể từ năm 1975 đến nay

Vũ Quang Việt

Giới thiệu nội dung nghiên cứu

Nghiên cứu này về cơ bản cung cấp  phác thảo về quá trình phát triển kinh tế kể từ năm 1975.

Đầu tiên, bài nghiên cứu phác thảo một số phát hiện cơ bản liên quan đến thu nhập bình quân đầu người và giai đoạn phát triển kinh tế của Việt Nam so với các quốc gia Đông Nam Á khác như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Từ đó, bài viết nghiên cứu về cải cách của Việt Nam kể từ những năm 1990, bao gồm cả những thành tựu và hạn chế, đặc biệt là liên quan đến các chính sách giảm vai trò của các tập đoàn nhà nước và thúc đẩy đầu tư trực tiếp nước ngoài, nhưng chủ yếu là sử dụng lao động giá rẻ để chế biến hàng hóa xuất khẩu, đặc biệt là sang thị trường Hoa Kỳ và Châu Âu. Chính sách quá tập trung vào FDI phản ánh qua số liệu về dòng FDI chảy vào thấp hơn dòng cổ tức chảy ra để trả cho chủ sở hữu các doanh nghiệp đầu tư FDI này, và  tỷ lệ lợi nhuận của FDI gấp đôi tỷ lệ lợi nhuận của các doanh nghiệp nhà nước và tư nhân Việt Nam.

Bài viết cũng xem xét những hạn chế trong các chính sách liên quan đến R&D và giáo dục đại học. Việc thiếu tập trung vào phát triển năng lực kỹ thuật của đất nước với giáo dục đại học, đặc biệt là các trường dạy nghề và các trường đại học kỹ thuật và R&D đã khiến nền kinh tế rơi vào giai đoạn giảm tốc kể từ năm 2012 sau chỉ một thập kỷ tăng trưởng GDP trên 7%, so với 4 thập kỷ tăng trưởng cao ở Hàn Quốc và Trung Quốc. Tốc độ tăng trưởng năng suất lao động trong sản xuất thấp hơn một cách đáng ngạc nhiên so tăng năng suất  trong nông nghiệp trong giai đoạn 2010-2023 (4,2% so với 7,8%).

Việc giảm tốc này xảy ra khi thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam vẫn nằm trong nhóm các nước có thu nhập trung bình thấp theo Ngân hàng Thế giới, không giống như 30-40 năm với tốc độ tăng trưởng 7-9% ở Hàn Quốc và Trung Quốc.

Tốc độ tăng trưởng GDP năm 2024 là 7,09% là khá khả quan, nhưng tốc độ đó có thể không tiếp tục trong tương lai. Tuyên bố gần đây về một kế hoạch kinh tế lớn để đạt được mức tăng trưởng 8% trong GDP (với mức tăng tín dụng 18-20% năm 2025) và mức tăng 10% hàng năm trong GDP cho những năm tiếp theo có vẻ đáng ngờ vì nó có thể đưa đến lạm phát. Việc tập trung vào nền kinh tế kỹ thuật số, ngay cả trong dài hạn, có thể không tạo ra mức tăng trưởng như vậy khi một nhà kinh tế học nổi tiếng từng đoạt giải Nobel của MIT, Daron Acemoglu, kỳ vọng mức tăng trưởng năng suất tổng hợp (dựa vào đóng góp của kiến thức, chứ không phải do tăng đầu tư vốn vào lao động) không quá 0,71% trong 10 năm tới tại Hoa Kỳ.

Vũ Quang Việt

Xin xem tài liệu đính kèm theo đường dẫn dưới đây: