Suy nghĩ về cuộc bầu cử ở Mỹ

Trần Quốc Hùng

Đảng dân chủ Mỹ đã giành được thắng lợi không toàn diện, rộng rãi nhưng không sâu đậm. Biden đã giành lại được tất cả các bang mà Hillary Clinton năm 2016 đã đánh mất, và sẽ thắng cử với tỉ số phiếu đại cử tri có thể là 306-233. Ông đã đạt con số cử tri kỷ lục – hơn 76 triệu phiếu đối nghịch với hơn 71 triệu phiếu bầu cho Trump – sau khi đã giành được phiếu ở những đơn vị bầu cử then chốt, bao gồm cử tri da trắng nam giới, phụ nữ da trắng và da đen, những người cao tuổi và cử tri độc lập. Tuy nhiên, trong các cuộc đua dưới ghế tổng thống và phó tổng thống, Đảng dân chủ giành được kết quả thấp hơn nhiều so với các cuộc thăm dò dư luận và sự tiên đoán trông đợi. Họ không giành lại được đa số ở Thượng viện, hiện giờ chỉ thêm được 1 ghế (48 ghế, Đảng Cộng hoà 50 ghế, còn 2 ghế sẽ được quyết định trong cuộc bầu cử vòng thứ nhì ngày 5.1.2021 ở bang Georgia) ; họ mất đi ít nhất 5 ghế ở Hạ viện và hàng loạt ghế thống đốc và nghị viện cấp tiểu bang – điều này sẽ làm họ thua thiệt trong cuộc phân chia lại đơn vị bầu cử Quốc hội sắp tới căn cứ vào kết quả cuộc điều tra dân số 2020.

Ngược lại, liên minh mà Trump đã xây dựng năm 2016 không những đã tỏ ra bền vững mà còn được mở rộng – so với năm 2016, ông đã giành thêm được 8 triệu phiếu bầu. Thành phần cử tri của Trump gồm một số nhóm, mỗi nhóm triệt để “ủng hộ một vấn đề” – họ cho rằng chỉ có Trump và Đảng cộng hoà mới bảo vệ được vị trí và « quyền » của họ, và Đảng dân chủ là kẻ thù muốn « truất quyền ». Về cơ bản, đó là :

•    những người theo phái « Phúc Âm » (Evangelist) và Kitô giáo « Tái Sinh » (Born Again) chiếm 28 % số cử tri – năm 2016 là 26 % – trong đó 76 % dồn phiếu cho Trump.

•    Những người chống cho phép phá thai, càng trung thành với Trump hơn nữa sau khi ông chỉ định bà Amy Barett vào Tối cao Pháp viện và được Thượng viện (Đảng cộng hoà nắm đa số) nhanh chóng chuẩn y.

•    Nói chung, nhiều đảng viên cộng hoà “ôn hoà” cũng rất muốn đưa thẩm phán bảo thủ vào Tối cao Pháp viện (Một đảng viên cộng hoà, từng lãnh đạo Hạ viện nay là một doanh nhân lớn nói với tôi : “Tôi bịt chặt mũi mà bỏ phiếu cho Trump để Toà án Tối cao có thêm người bảo thủ”).

•    Những người ủng hộ quyền có súng và ủng hộ Tu chính án thứ 2 cũng tin tưởng sắt đá là Trump bênh vực « quyền mang súng » của họ, chống lại Đảng dân chủ.

•    Những người chủ trương giảm thuế gồm nhiều giám đốc đại doanh nghiệp và cả những người thuộc thành phần trung lưu cũng như những người theo « chủ nghĩa tự do » và đòi « giảm vai trò của chính quyền ».

•    Nhiều người bảo thủ trong các vấn đề về xã hội, ghét bỏ những cái mà họ cho là thả lỏng về văn hoá, thí dụ như hiện tượng LGBTQ (nam nữ đồng tính, song tính, chuyển giới…)

•    Nhiều người da trắng cảm thấy bị bỏ rơi, muốn giữ lại vị trí tương đối của mình trong xã hội – kể ca các nhóm “da trắng thượng đẳng“ cảm thấy được Trump khuyến khích và thừa nhận – câu nói « đứng yên và sẵn sàng » đã trở thành khẩu hiệu tập hợp của họ.

Thêm vào các thành tố cử tri đó, Trump còn giành được sự ủng hộ từ những người lo ngại rằng những chính sách của Đảng dân chủ hỗ trợ người nghèo (y tế, phúc lợi xã hội…) sẽ là một gánh nặng chứ không có lợi họ ; và từ những người sợ sệt vì những cuộc biểu tình bạo liệt và cảnh cướp bóc xảy ra trong nhiều cuộc biểu tình BLM. Đáng quan tâm cho Đảng dân chủ là việc Trump thâm nhập được cộng đồng Latino (người Cuba và Venezuela ở Florida có thể trên lập trường chống chủ nghĩa xã hội ; người gốc Mexico trong mối quan tâm về trật tự và pháp luật) cũng như trong cộng đồng nam giới da đen.

Mỗi cộng đồng kể trên chỉ là một thiểu số nhỏ ở Mỹ, đôi khi chồng lấn lên nhau, nhưng gộp tất cả lại, lên tới 47 % tổng số cử tri. Hơn nữa, họ có động cơ mạnh mẽ để đấu tranh cho những điều họ tin tưởng, lại không chấp nhận thoả hiệp. Họ không hề quan tâm tới những điều gì khác ở Trump, chẳng hạn như đưa ra những khẳng định không có cơ sở thực tại, không tôn trọng những định chế và chuẩn mực dân chủ, hoặc là « bắn vào ai đó trên Đại lộ số 5 ». Do đó, chúng mang lại độ bền vững và tính liên tục của khối cử tri. Liên minh ủng hộ Trump sẽ cung cấp cho Đảng cộng hoà một nền tảng đáng gờm để tiếp tục chiếm thế thượng phong trong nhiều cuộc bầu cử ở cấp bang và cấp địa phương, đồng thời là bàn đạp khả thi nhằm giành lại Nhà Trắng. Đối lập với bộ máy như vậy, liên minh của Đảng dân chủ dựa trên diện rộng nhưng không ổn định,  vướng phải sự chia rẽ không thể hoà giải giữa cánh ôn hoà / trung phái có khả năng tiếp cận và thu hút những cử tri độc lập cần thiết để chiến thắng trong các cuộc bầu cử tổng thống (Clinton, Obama và Biden) và cánh tiến bộ / khuynh tả có khả năng lôi cuốn và huy động quần chúng cơ sở đi bỏ phiếu (bằng chứng là hiệu quả vận động cộng đồng da đen). Tuy nhiên, cánh tiến bộ / khuynh tả có xu hướng xua đuổi nhiều cử tri trung dung dễ nhạy cảm trước nỗ lực của Đảng cộng hoà quy chụp Đảng dân chủ là « xã hội chủ nghĩa » ; và cương lĩnh chính trị trung phái, tuy hợp lý hợp tình, nhưng nhạt nhẽo giống như thau nước, không thể khơi động được ngọn lửa hăng hái ở dưới cơ sở.  Tóm lại, Hoa Kỳ sẽ tiếp tục chia rẽ sâu sắc và gay gắt, hai phe dường như càng ngày càng xa cách nhau – khiến ta nhớ lại tình hình Cổ Hi Lạp trước khi bùng nổ cuộc Chiến tranh Pelopónnēsos mà Thucydide đã mô tả như sau : « Người Athen và người Sparte không thể nào hiểu nhau mặc dầu họ cùng chung một ngôn ngữ”. Quan trọng hơn, liên minh ủng hộ Trump có vẻ lâu bền và đoàn kết, ở một vị trí có khả năng cản trở và phá hoại chính sách của chính quyền Biden, họ sẽ nắm lấy mọi cơ hội để trở lại vào năm 2022 và 2024. Nếu Đảng cộng hoà thành công, thì sẽ càng gia tăng sự phẫn nộ và phản đối của đa số (với một tỷ số nhỏ) người dân Mỹ. Sự chia rẽ gay gắt này chỉ có thể kết thúc một cách không tốt đẹp.

Trần Quốc Hùng