Sinh hoạt khoa học

Collège de France 2021 :
Ngô Bảo Châu và Bùi Trân Phượng

Như chúng tôi đã thông báo (xem Diễn Đàn ngày 5.9.2019), Học viện Pháp Quốc (Collège de France) đã mời Giáo sư Ngô Bảo Châu thỉnh giảng trong Mùa Xuân 2020 về lý thuyết Langlands. Bài khai giảng đã diễn ra lúc 18g ngày 12.3.2020 vừa qua, với đề tài Lý thuyết Langlands và phương trình hàm của những hàm L tự đẳng cấu (La fonctorialité de Langlands et l'équation fonctionnelle des fonctions automorphes).

Theo kế hoạch dự trù, 7 bài giảng (sau đó là 2 giờ xêmina) sẽ tổ chức trong thời gian 23.4 - 18.6.2020. Song nạn dịch Covid-19 ở Pháp đã dẫn tới quyết định phong toả toàn quốc và đóng cửa các trường học. Vì vậy, Học viện Pháp đã quyết định dời toàn bộ khoá giảng của nhà toán học Việt Nam sang năm 2021 (chương trình sẽ công bố sau). Bài giảng cuối cùng mùa xuân năm nay ở Học viện là của giáo sự Philippe Sansonetti : Covid-19 ou la chronique d'une émergence annoncée, ngày 16.3.2020. Về phần mình, sau bài khai giảng chiều ngày 12.3, giáo sư Ngô Bảo Châu đã bay trở về Chicago, Hoa Kỳ.

Hệ quả không dự liệu của dịch "Cô Vy" là sang năm, Collège de France sẽ có hai giáo sư thỉnh giảng đến từ Việt Nam. Thật vậy, cùng với nhà toán học Ngô Bảo Châu, sẽ có nhà sử học Bùi Trân Phượng.

Giáo sư Bùi Trân Phượng (nguyên hiệu trưởng Trường đại học Hoa Sen, TP. Hồ Chí Minh) được Giáo sư (lịch sử trí thức Trung Hoa) Anne Cheng mời sang thỉnh giảng trong niên học 2020-2021 về đề tài : Việt Nam : une société et des identités plurielles en quête d’elles-mêmes (Việt Nam : một xã hội và những bản sắc đa nguyên trên đường đi tìm chính mình). Khi chúng tôi soạn tin này, giáo sư Bùi Trân Phượng cũng đã kết thúc sớm một tháng thỉnh giảng ở Trường đại học Montpellier (Pháp), bay về nước và hiện đang cách ly như gần 20 000 công dân Việt Nam vừa ở nước ngoài trở về. Dưới đây, xin tóm tắt nội dung khoá giảng, dưa trên mấy trang dự thảo mà chúng tôi có.

Dưới tiêu đề tổng quát và khá trừu tượng trên, là một loạt vấn đề vừa "muôn thuở" vừa nóng bỏng tính thời sự : sự song song tồi tại của một bên, "chân lý bất biến" là khẳng định bản sắc của MỘT dân tộc đối mặt, nhiều khi đối đầu với những nền văn hoá Á Châu lân bang (Trung Hoa, Chăm, Khơme, Nhật) và những cường quốc Tây Phương hiện đại và đương đại (Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan, Pháp, Mỹ), và một bên, là những bản sắc đa nguyên của xã hội Việt Nam hình thành qua thời gian và không gian.

Khoá giảng sẽ triển khai thành nhiều bài thuyết trình : chính sử (và lịch sử hình thành của chính sử), huyền thoại, những nỗ lực đặt lại vấn đề ; bản sắc co cụm hay đa nguyên ; truyền thống và biểu hiện giới tính : phụ nữ và phong trào nữ quyền, biến chuyển trong vai trò của gia đình ; giá trị cổ truyền và chủ nghĩa cá nhân ; bản sắc dân tộc và bản sắc cá thể ; bản sắc cá nhân trong tương quan tuổi tác, giới tính, giai cấp, ý thức hệ, giao hợp, đa quốc tịch... ; những chủ bài – chung sống, lai tạo, học tập, diễn tiến, xử lý sự đa nguyên, đoàn kết và bền bỉ lúc khó khăn, biết thương lượng để sống còn, vì hoà bình và phát triển – và những khuyết nhược – diễn ngôn kép, lá mặt lá trái, hành xử và giá trị 'đa cấp' ; những chấn thương phải chữa trị : ý thức về hậu quả của một truyền thống cố cựu về bất bình đẳng, tôn ti trên dưới nặng nề, những chấn thương chiến tranh và bạo lực...

Collège de France là một định chế đặc biêt của nền học thuật Pháp, nó nằm ngoài (và "trên") các cơ sở đại học truyền thống. Thành lập từ đầu thế kỷ 16, nó kết hợp nghiên cứu cao cấp và giảng dạy, với tham vọng "giảng dạy những tri thức đang hình thành trong mọi lĩnh vực văn học, khoa học và nghệ thuật". Các bài giảng đều ở trình độ cao, vào dự miễn phí, ai vào cũng được, không phải đăng ký, mà cũng không phát bằng. Đây là lần đầu tiên hai nhà khoa học Việt Nam, một toán học, một sử hoc, được mời giảng dạy ở học viện độc đáo này.

K. V.