Giáo dục : một vụ « tham nhũng nhỏ »

   
   
Thời sự giáo dục mùa hè năm nay khá sôi động với cuộc vận động « nói không với tiêu cực » do tân bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân đề xuất, được dư luận – với sự tiếp tay tích cực của báo chí - hưởng ứng mạnh mẽ. 

Thi cử, sách giáo khoa vốn là những « vấn nạn » đã được nói nhiều, và Diễn Đàn mạng cũng sẽ có dịp trở lại. Trong ngày « khai trương » trang báo mạng này, chúng tôi xin đề cập tới một vấn đề khác, từ lâu được dư luận đặc biệt quan tâm, nhưng vẫn chưa được giải quyết đến nơi đến chốn : chuyện « chạy trường » (xem định nghĩa của từ này trong bài cùng tên).

Nhưng trước khi vào đề, xin được mở đầu với một vụ « tham nhũng nhỏ ».

« Nhỏ » đây là nói tới số tiền bị hay được chi cho đương sự từ ngân sách nhà nước : chỉ hơn 10 ngàn đô la chút ít, chẳng thấm thía gì so với những món lợi khổng lồ được các quan tham ở nhiều địa hạt đút túi sau những phi vụ bất chính, như các cuộc chia chác đất đai, rút ruột công trình v.v. mà mặt báo này cũng đã nhiều lần đưa tin. Nhưng có thật là « nhỏ » khi một ông cựu bộ trưởng giáo dục, 59 tuổi, còn vài tháng nữa là về hưu, xin và được nhà nước cấp tiền « theo học một khóa bồi dưỡng, nâng cao trình độ tiếng Anh và kết hợp nghiên cứu sâu về giáo dục ĐH tại Vương quốc Anh trong thời gian sáu tháng », như báo Tuổi Trẻ đưa tin ngày 7.9 vừa qua ? Có thật là « nhỏ » khi ông bộ trưởng chủ nhiệm văn phòng chính phủ « bút phê » và ông thứ trưởng phụ tá của người du học sinh tương lai ký quyết định “chi phí cho khoá học được lấy từ nguồn kinh phí của đề án Đào tạo cán bộ tại các cơ sở nuớc ngoài bằng ngân sách nhà nước” (thường gọi tắt là đề án 322, xem thêm phía dưới), dù rằng người tân « du sinh » (*) hoàn toàn không thoả mãn các điều kiện của đề án này ? Một quyết định ngang nhiên phi pháp, do những quan chức chính phủ đã trực tiếp tham gia soạn thảo và điều hành đề án ký, vi phạm cả về mặt đạo lý và về mặt nguyên tắc quản lý ngân sách nhà nước. Một « vỏ chuối » ném ra đường đi của bộ trưởng giáo dục mới (**) ?

Điều chắc chắn là ông Nguyễn Thiện Nhân đã phải « giải trình » về một vụ việc mình hoàn toàn không biết đến trước khi nhậm chức, mà cũng không dễ thu hồi một quyết định đã có hiệu lực (ông Nguyễn Minh Hiển đã sang Anh bắt đầu quá trình du học của mình). Còn chuyện buộc ông Trần Văn Nhung, người phụ trách đề án 322, phải từ chức thứ trưởng ? Ở đâu đó trên thế giới, đó là chuyện bình thường, còn ở VN ông bộ trưởng đâu có quyền với những thứ trưởng không do mình đề nghị bổ nhiệm ! Chuyện « nhỏ », nhưng góp phần làm bộc lộ những bất cập của cơ chế quyền lực rõ ràng vượt tầm tay của ông Nhân, dù người ta có thể ghi nhận nhiều cố gắng và thiện chí muốn giải quyết những « tiêu cực » trong giáo dục, ngành ông vừa nhận phụ trách.

     
Đề án 322

Đây là đề án sử dụng ngân sách nhà nước cho việc đào tạo cán bộ trình độ Tiến sĩ, Thạc sĩ, Đại học tại nước ngoài hoặc phối hợp với nước ngoài để đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Được ban hành ngày 19.4.2000, có giá trị 5 năm, nhưng ngày 28.4.2005, thủ tướng Phan Văn Khải đã ký quyết định gia hạn đề án cho tới năm 2014.

Ngân sách dành cho đề án 322 giai đoạn hai khoảng 260 tỉ đồng/năm. Mỗi năm, đề án 322 tổ chức thi tuyển chọn để cấp khoảng 400 suất học bổng, trong đó học bổng đào tạo trình độ tiến sĩ là 200, đào tạo thạc sĩ 100, 40 học bổng bậc ĐH và 60 suất thực tập sinh khoa học. Những lĩnh vực ngành nghề sẽ được ưu tiên tuyển chọn cử đi đào tạo là công nghệ thông tin, điện tử - viễn thông, năng lượng, khoa học vật liệu, công nghệ sinh học, các ngành phục vụ xây dựng cơ sở hạ tầng, nông - lâm nghiệp, một số ngành trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn... (xin xem thêm thông tin trên trang nhện của bộ GD-ĐT) :

Để được tuyển chọn, nhận học bổng của đề án 322, ngoài việc phải đáp ứng các yêu cầu về trình độ chuyên môn, ngoại ngữ..., ứng viên còn phải đáp ứng một yêu cầu bắt buộc về độ tuổi : phải dưới 35 tuổi đối với đào tạo thạc sĩ, dưới 40 tuổi đối với đào tạo tiến sĩ và dưới 50 tuổi đối với thực tập sinh. Ngoài ra, theo báo Tuổi Trẻ ngày 7.9.2006, những qui định về chuyên ngành trong khuôn khổ đề án 322 có liên quan đến “ngoại ngữ” là các chuyên ngành về văn hóa và ngôn ngữ nước ngoài, đào tạo ở các trình độ sau ĐH (như thạc sĩ, tiến sĩ...), chứ không phải là đi học “ nâng cao trình độ ngoại ngữ ”. Cho đến nay, sau sáu năm triển khai, chưa có trường hợp nào được cấp học bổng của đề án để đi học ngắn hạn ở nước ngoài nâng cao trình độ ngoại ngữ.

Hoà Vân

Chú thích :

 
(*) « du sinh » là một từ mới thấy xuất hiện trên báo chí trong nước, có vẻ như được nhập từ ngôn ngữ đời thường để phản ánh tình trạng nhiều du « học » sinh sang tới nước ngoài đã bỏ mục tiêu đi học của mình để làm đủ thứ chuyện khác. Trong mục « Chào buổi sáng » của báo Thanh Niên, ngày 9.9.2006, tác giả Lang Là dùng từ « du phu » để nói về người đi lao động tại Liban

(**) Sau đây là một đoạn đối thoại trích trong bài trên :

- (...) Thằng Năm Méo mới ký quyết định tài trợ khóa học này của anh khá lắm. Cho chú hay, lẽ ra thằng đó phải thay anh cơ! Nó được lắm, cúc cung tận tụy với anh. Dè đâu vật đổi sao dời, nhưng không sao, anh sẽ giúp để nó trụ lại.