Học phí, một đề xuất khá kinh hoàng

- Vũ Quang Việt — published 11/11/2006 17:00, cập nhật lần cuối 21/08/2007 11:34

Bộ giáo dục vừa công bố một dự thảo đề án tăng học phí ở tất cả các cấp học, trình độ đào tạo kể từ năm 2007. Dưới mắt nhà kinh tế Vũ Quang Việt, chuyên viên cao cấp tại Cục Thống kê Liên hiệp quốc, đây là một đề xuất "khá kinh hoàng"... và những con số mà bộ đưa ra thật ra chỉ nói lên tình trạng thu chi bừa bãi và thiếu hiệu quả của nền giáo dục hiện nay của Việt Nam.

Một tính toán và đề xuất
về chi phí giáo dục khá kinh hoàng
của Bộ Giáo dục

Vũ Quang Việt

Bài báo "Học phí sẽ tăng từ 4 đến 10 lần" trên mạng Tuổi Trẻ ngày 9/11/2006 (http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=171496&ChannelID=13) không đưa ra phương pháp tính chi phí bình quân một học sinh các cấp của Bộ Giáo dục do đó người đọc khó hình dung sự tin cậy hay tính hợp lý của những con số mà Bộ Giáo dục đưa ra. Bình luận ngắn sau đây dựa trên bảng tính toán kèm theo có mục đích giúp độc giả hình dung những vấn đề nằm đằng sau các con số.

Bảng 1: Chi phí đề xuất của Bộ Giáo dục cho giáo dục

	Chi phí năm cho một học sinh, triệu đồng	Học phí dự tính thu	Học phí/chi phí	Số học sinh năm 2005-2006	Chi phí thu trong năm, triệu đồng
Mầm non	3,8	0,898	24 %	3.024.662	11.493.716
Phổ thông				16.757.129
Tiểu học	2,5	0,558	22 %	7.321.739	18.304.348
Trung học cơ sở	2,8	0,898	32 %	6.458.518	18.083.850
Trung học phổ thông	4	1,51	38 %	2.976.872	11.907.488
Trung cấp chuyên nghiệp	6,8	3,71	55 %	500.252	3.401.714
Đại học, cao đẳng				1.363.167
Cao đẳng	10,4	5,4	52 %	346.891	3.607.666
Đại học	12,8	7,8	61 %	1.016.276	13.008.333
Thạc sĩ	14	11,5	82 %
Tiến sĩ	17	12,5	74 %
Dạy nghề	8	5,5	69 %		?
Trung tâm giáo dục thường xuyên	1,5	?		649.271	?

Tổng				22.294.481	79.807.114

Nguồn: Học phí sẽ tăng từ 4 đến 10 lần, bài đã dẫn và www.edu.net.vn (số học sinh)

Dựa vào chi phí bình quân một học sinh và số học sinh hiện nay trên mạng của Bộ giáo dục. ta có thể tính được gần như toàn bộ chi phí cho hệ thống giáo dục của Việt Nam. Nói gần như toàn bộ vì chưa kể chi phí cho học sinh học nghề và học ở các trung tâm giáo dục thường xuyên.

Toàn bộ chi phí này lên tới 79.807 tỷ đồng. Nếu so với GDP của Việt Nam năm 2005 là 837.858 tỷ đồng thì chi phí giáo dục lên tới hơn 9.5%. Con số này cao hơn khoảng 16% con số tác giả ước tính trước đây. bao gồm chi từ ngân sách và các khoản mà phụ huynh phải đóng góp thêm năm 2005. để phân tích về chi phí trong nền giáo dục Việt Nam (Coi Chi tiêu trong giáo dục: những con số giật mình: www.vnn.vn/giaoduc/ và bảng 2 rút từ bài phân tích trên).

Với ước tính trước đây của tác giả. chi phí của nền giáo dục Việt Nam lên tới 8.3% GDP. Bây giờ. bản đề xuất cuả Bộ đưa con số này lên tới 9.5% GDP. Tỷ lệ chi cho giáo dục như vậy cao hơn hẳn bất cứ một nền kinh tế nào trên toàn cầu.

Đặt ưu tiên cho giáo dục là cần thiết. nhưng chi phí mà Bộ Giáo đề xuất và có thể phản ánh chi phí hiện nay không nói lên ưu tiên này mà thật ra chỉ nói lên tình trạng thu chi bừa bãi và thiếu hiệu quả của nền giáo dục hiện nay của Việt Nam.

Bảng 2. Số liệu so sánh chi phí giáo dục ở Việt Nam và các nước

	Việt Nam	Mỹ	Pháp	Nhật	Hàn Quốc	OCDE
Chi phí cho giáo dục/GDP (%)	8,3	7,2	6,1	4,7	7,1	6,1
Từ ngân sách	5,0	5,3	5,7	3,5	4,2	4,9
Từ dân và các nguồn khác	3,3	1,9	0,4	1,2	2,9	1,2

Tỷ lệ chi phí cho giáo dục (%)
Từ ngân sách	60	74	93	74	59	80
Từ dân và các nguồn khác	40	26	7	26	41	20

Nguồn: Số liệu VN là cho năm 2005 do tác giả tính. Số liệu các nước khác là cho năm 2002 từ OECD : Education at a Glance 2005.

Vũ Quang Việt

Đôi lời viết thêm

Một nhận xét nhỏ : nước Pháp đã cưỡng bức giáo dục cấp tiểu học từ năm 1794, cách đây 212 năm. Nói cưỡng bách giáo dục tức là không thể nói chuyện học phí, mà còn phải nói chuyện trợ cấp cho các gia đình nghèo để có thể cho con đi học. Bây giờ nhà nước XÃ HỘI HOÁ CHỦ NGHĨA Việt Nam lại đòi học phí cấp tiểu học ư !!! nghe muốn khóc.

Hiến Pháp VN hiện nay cũng viết "... Học tập là quyền và nghĩa vụ của công dân. Bậc tiểu học là bắt buộc, không phải trả học phí. ... " (Điều 59). Đoạn nói về việc thu chi phí bậc tiểu học hiển nhiên do những "cán bộ quản lý" vừa ngu dốt vừa bất chấp luật lệ của bộ GD-ĐT viết ra. Nhưng liệu bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân, và trên ông, thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, có thể sổ toẹt nó, bắt bộ máy phải tôn trọng Hiến pháp ? Làm được điều đó, vị thế của cả hai ông sẽ tăng lên đáng kể trong lòng dân, và khi đó người ta mới có thể tin rằng đã bắt đầu có một cố gắng suy nghĩ thực sự nghiêm chỉnh về cải cách giáo dục trong bộ máy lãnh đạo.