Lạm phát đâu có bớt nóng

Vũ Quang Việt

Phải chăng lạm phát đã “có xu hướng giảm nóng” hoặc “hãm phanh” đúng như báo chí trong nước đang nói? Có lẽ ta chưa nên vội mừng như vậy, để rồi giảm việc áp dụng nghiêm túc các biện pháp chống lạm phát bởi vì số liệu của Tổng cục Thống kê nói khác.

Mốt số người đọc thấy dấu hiệu giá bớt nóng nếu chỉ nhìn vào mức giá tăng so với tháng trước. Thí dụ giá tháng 4 tăng 2,20% thấp hơn tháng 3 là 2,99% và nhìn ngược lên tháng 3 thì giá có chiều hướng xuống rồi.

Tốc độ tăng giá 4 tháng đầu năm 2008

Nguồn: TCTK

Cách đọc này hoàn toàn sai lầm vì giá cả thay đổi theo thời vụ. Hàng năm giá tăng cao từ tháng 11, 12 trở đi cho đến tháng 1 tới tháng 2 năm sau và rồi từ từ giảm xuống, hoặc tăng chậm lại. Đây là những tháng cuối năm, do nhu cầu tiêu dùng tăng trong những tháng tết tây và tết ta nên giá có khuynh hướng tăng cao so với những tháng khác và sau đó giảm xuống. Chính vì thế mà có hiện tượng rất bình thường là giá tháng 3 và tháng 4 giảm đi sau tết.

Muốn xem chiều hướng vận động của giá ta phải so với cùng tháng năm trước, hoặc cùng kỳ (lấy số trung bình tháng trong kỳ) của năm trước. Cả hai loại chỉ số này đều cho thấy giá tiếp tục tăng và tăng mạnh. Tháng tư vừa qua so với tháng tư năm ngoái giá tăng 21,42% và nếu tính bình quân cho 4 tháng qua (so với 4 tháng năm ngoái) giá tăng 17,61%.

Còn một cách tính nữa là dùng phương pháp thống kê loại bỏ yếu tố thời vụ, và như thế thay đổi giá của mọi tháng trong năm có thể so sánh với nhau. Điều này thống kê Việt Nam chưa làm và nên làm.

Lúc trước đây, Bộ Tài chính và chính phủ đã muốn dùng chỉ số cùng kỳ (và vào lúc cuối năm nên là chỉ số giá trung bình năm). Chỉ số giá cùng kỳ sẽ dần dần mất khả năng nói lên chiều hướng vận động của giá khi kỳ kéo dài nhằm bao gồm nhiều tháng hơn trong năm vì nó làm loãng giá trị của vận động giá những tháng cận kề. Chính vì thế mà các nhà phân tích cần sử dụng chỉ số giá tăng so với cùng tháng trong năm trước, nếu chưa làm được thống kê loại bỏ yếu tố thời vụ. Với chỉ số giá này, khuynh hướng tăng giá vào tháng 4 mạnh hơn trước, chứ không phải đang giảm xuống.

Vũ Quang Việt