Giới thiệu sách mới

Vũ trụ huyền diệu
của Nguyễn Quang Riệu

Chúng tôi vừa nhận được tác phẩm mới của nhà thiên văn học Nguyễn Quang Riệu (nhà xuất bản Thanh Niên, 2008, 186 trang). Để bạn đọc nắm rõ nội dung cuốn sách, xin đăng dưới đây toàn văn lời giới thiệu của cố giáo sư Nguyễn Văn Đạo (1937-2006). Đây có lẽ là một trong những bài viết cuối cùng của ông trước khi tử nạn.

Lời giới thiệu

Cuốn sách mà bạn đọc đang cầm trên tay nói về một lĩnh vực rất lý thú của khoa học – thiên văn học – ngành khoa học chuyên nghiên cứu các quy luật về chuyển động, cấu tạo và sự phát sinh, phát triển của các vật thể vũ trụ.

Thiên văn học rất gần gũi với đời sống của chúng ta. Mỗi con người, ngay từ thuở ấu thơ đã tò mò tìm hiểu về vũ trụ xung quanh mình : quan sát Mặt trời, Mặt trăng và các vì sao, các hiện tượng tự nhiên như nhật thực, nguyệt thực... Vũ trụ rộng mênh mông, tới mức khoảng cách giữa các điểm của nó phải được đo bằng đơn vị là năm ánh sáng. Như ta biết, tốc độ truyền ánh sáng là 300 000 km/giây. Thời gian một năm là vào khoảng 31 triệu rưỡi giây. Do vậy, khoảng cách một năm ánh sáng là chừng ngót 9 461 tỷ km, dài gấp hơn 63 nghìn lần khoảng cách từ Trái đất đến Mặt trời và gấp gần 25 triệu lần khoảng cách từ Trái đất đến Mặt trăng ! Tác giả của cuốn sách giới thiệu ở đây đã từng tham gia nghiên cứu một vụ nổ trong chòm sao Thiên Nga (Cygnus) ở cách xa Trái đất của ta tới 30 000 năm ánh sáng.

Để nghiên cứu những thiên hà xa xôi, người ta phải dùng các kính thiên văn lớn nhằm thu được ánh sáng rất yếu phát ra từ những thiên thể. Ánh sáng này chỉ tương đương với ánh sáng của một ngọn nến thắp trên Mặt trăng nhìn từ Trái đất. Còn Ngân hà là một trong hàng trăm tỷ thiên hà trong Vũ trụ, nhưng là một thiên hà đặc biệt vì trong đó có Mặt trời và Trái đất, nên cũng được gọi là “ Thiên hà của chúng ta ”. Những thiên thể trong Ngân hà là những đối tượng nghiên cứu lý tưởng vì chúng không quá xa Trái đất. Tuy vậy, từ trung tâm Ngân hà, ánh sáng và tín hiệu vô tuyến phải mất 3 vạn năm mới truyền được tới Trái đất...

Trong cuốn sách này, Vũ trụ bao la hàm chứa biết bao điều bí ẩn kỳ thú đã được trình bày một cách dễ hiểu, hấp dẫn qua ngòi bút tài hoa của nhà thiên văn học nổi tiếng gốc Việt, giáo sư Nguyễn Quang Riệu, Giám đốc nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp (CNRS), làm việc tại Đài Thiên văn Paris, người được giải thưởng của Viện Hàn lâm khoa học Pháp về các công trình nghiên cứu thiên văn học và đã có thâm niên ngót 50 năm trong lĩnh vực khoa học này. Cuốn sách còn kèm theo những giai thoại và hồi ký sinh động của tác giả trong hành trình nghiên cứu thiên văn học và những chuyến đi dã ngoại đầy lý thú, chẳng hạn như câu chuyện Những nhà thiên văn kiêm hiệp sĩ nếm rượu vang, Thiên nga ngắc ngoải hay phượng hoàng tái sinh ?, Những nhà vật lý lĩnh giải Nobel, Bầu trời Nam Bán cầu, Tàn dư của những vụ nổ sao khủng khiếp trong Vũ trụ, Nghe lỏm tín hiệu vô tuyến của những nền văn minh trong dải Ngân hà...

Sống xa Tổ quốc đã trên 50 năm, nhưng giáo sư Nguyễn Quang Riệu vẫn luôn luôn gắn bó với quê hương, đất nước với nền khoa học Việt Nam. Giáo sư vẫn đều đặn trở về nước, cuốn hút theo nhiều nhà khoa học nổi tiếng nước ngoài để mở các lớp bồi dưỡng kiến thức thiên văn cho thế hệ trẻ Việt Nam và tổ chức các hội thảo khoa học. Giáo sư còn giúp đỡ cho nhiều sinh viên Việt Nam được đến học tập về thiên văn học ở Paris. Tháng 6 năm 1997 trong chuyến đi công tác tại Pháp, tôi cũng đã có vinh dự được Giáo sư hướng dẫn thăm Đài Thiên văn nổi tiếng Paris – cái nôi của nền văn minh khoa học Pháp. Điều gây ấn tượng đặc biệt cho tôi không chỉ ở các công việc nghiên cứu và các trang thiết bị hiện đại của Đài, mà còn ở chỗ nơi đây có một giáo sư gốc Việt đang làm Giám đốc Nghiên cứu, được sự trân trọng, kính mến của các đồng nghiệp người Pháp – giáo sư Nguyễn Quang Riệu.

Tôi được quen biết và thân thiết với giáo sư Nguyễn Quang Riệu từ nhiều năm nay. Có thể nói rất vắn tắt về ông như một nhà khoa học uyên bác, đồng thời là một con người rất nhân hậu, luôn luôn sống, nghĩ về mọi người, luôn luôn gần gũi với người dân, gắn bó với quê hương đất nước, “luôn luôn giữ gìn được cốt cách phương Đông và ý thức dân tộc” như người dân quê Hải Phòng của ông đã nhận xét rất chính xác.

Xin cám ơn giáo sư Nguyễn Quang Riệu và xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.

Hà Nội, tháng 10 năm 2006

Giáo sư Nguyễn Văn Đạo

Nguyên Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội

Chủ tịch Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài