Thư bạn đọc, 15.1.2007
Thăm mộ Trần
Thượng Xuyên
Tôi
cùng nhà văn Võ Đắc Danh lên
đường
đi Tân Uyên, nằm ở hữu ngạn sông Đồng
Nai, thuộc
tỉnh Bình Dương, thăm mộ của tướng nhà
Minh, Trần Thượng Xuyên, người khai
phá miền Nam khu vực Sài Gòn, Gia
Định, Đồng Nai.
Ông
là tổng đốc ba châu ở Quảng Đông, sau
khi nhà Minh mất và "bài
Mãn phục
Minh" thất bại đã cùng gia quyến và
3000 binh lính đi thuyền, cùng với tướng Minh
khác là Dương Ngạn Địch xuống Đại Việt
thần phục chúa Nguyễn Hiền (Nguyễn Phúc Tần).
Ông được coi là một trong những người Minh
hương đầu tiên xuống miền Nam (năm 1679) khai phá
cùng thời với Mạc Cửu ở Hà Tiên (1671).
Ông đến Cù Lao Phố
ở Biên Hoà lập nghiệp và biến nơi
đây
thành phố sầm uất, nơi định cư đầu tiên
của lưu dân xuống đất Đồng Nai - Gia Định trước
khi có Bến Nghé và Chợ Lớn.
Cù lao
Phố là trung tâm của lưu dân đến khẩn
hoang quanh vùng (bao gồm Saigon sau này). Cho
nên
phải nói ông có công khai
phá và
là người tiên phong chứ không phải
Nguyễn
Hữu Cảnh được biệt phái đến sau nay để lập
trạm thu thuế.
Vì
người Việt (nhất là các người viết sử)
có
thiên kiến với người Hoa và Minh hương
nên
vai trò của họ không được coi trọng nhiều so
với người Việt trong công cuộc khẩn hoang miền Nam
.
Cách
đây 13 năm, mộ Trần Thượng Xuyên được
khám
phá trong một đất hoang ở Tân Uyên,
nhưng
không nhiều người biết (ngoài những nhà
nghiên cứu) và không được báo
chí
nói
đến.
Đi
về hướng Thủ Dầu Một, quẹo trái vào huyện
Tân Uyên, hỏi thăm để đến xã
Tân
Mỹ, làng Mỹ Lộc. Theo anh Danh, cách
đây
chỉ 13 năm, chung quanh đây vẫn còn hoang vắng,
nay thì nhà cửa đã nhiều. Chung quanh
mộ
Trần Thượng Xuyên còn có các
mộ
khác, được người quản đền Tân Lân (nơi
thờ ông Trần
Thượng Xuyên) ở Biên Hoà, gần
Cù Lao
Phố cho biết là của các binh lính cận
thần của ông.
Các
mộ rất hoang tàn, rêu phong vì
đã
trải qua bao thế kỷ. Các dòng chữ
trên
cục đá đầy phong rêu
nay đã mờ mất (cách đây 13 năm, ty văn
hóa tỉnh Bình Dương và 1 số
các nhà
nghiên cứu đến lấy
được chữ Hán qua giấy in lên đá
và
xác định được đây là mộ ông).
Mộ
phần của Trần Thượng Xuyên, nay có khoanh cổng
rào và Bác Tư Để (Lê Văn Để)
chăm
sóc. Đất này và các phần
đất
chung quanh thuộc gia đình bác, và
vùng
này xưa kia được biết qua ông bà
bác
Tư Để là "mả Chệt". Sau khi mộ phần
của Trần Thượng Xuyên được khám phá
cách đây 13 năm do sự dọ hỏi của Minh Hương
hội ở đình Tân Lân qua gia
đình bác
Tư Để, ban văn hoá của huyện và tỉnh
đã
cử người xuống xem xét và nghiên cứu
khu
"mả Chệt" này. Qua các chữ viết
hán tự còn sót lại, mới xác
định
đúng là mộ phần của ông.
Nhà
văn Võ Đắc Danh, Sơn Nam và một số nhà
nghiên cứu đã đến đây năm 1993
và
anh Danh đã quay và mang vào tập tư
liệu
"Đất Lành" cho đài truyền hình.
Xây dựng khuôn viên, bia và
chi phí
bảo tồn được
đình Tân Lân bỏ ra, bác Tư Để
chăm
sóc không công khu di tích.
Nghe bác
Tư Để nói là khu mộ
phần đã được công nhận là di
tích
lịch sử, nhưng không thấy ghi ở cổng vào mộ
phần. Theo ghi chú ở bia trước cửa đền thì
bộ Văn hoá Thông tin (quyết định ngày
25/3/1991) công nhận đình Tân
Lân là
di tích lịch
sử. Bác Tư Để nói là tướng họ Trần
còn cháu 12 đời ở Mỹ đã già
và
người cháu 13 đời đang dạy
học ở Cần Thơ có đền thăm mộ phần, từ khi mộ
phần được khám phá.
Trần Thượng Xuyên mất ngày 8/1/1720 năm Canh Tý (hôm tôi đến ngẫu nhiên cũng đúng là ngày giỗ ông). Bác Tư Để nói hôm qua Minh hương hội ở đền Tân Lân từ Biên Hoà lên cúng giỗ ông sớm 1 ngày. Theo ông quản đền Tân Lân (lúc về có ghé đền, rất lớn, được xếp hạng là một di tích lịch sử, nhìn ra sông Đồng Nai với cây cổ thụ to lớn ngay cạnh sông bên kia đường) thì ông mất trong trận đánh Chân Lạp và bị phục kích trúng tên mất). Nhà Nguyễn đặc phong "Nguyễn Vi Vương, Trần Vi Tướng, đại đại công thần bất tuyệt", được vua Minh Mạng, Thiệu Trị sác phong "Thượng Đẳng Thần".
Nguyễn Đức Hiệp (Sydney, Úc)
Các thao tác trên Tài liệu