Hú
HÚ
Allen Ginsberg
Tặng Carl Solomon1
Bài thơ (này) lần đầu tiên do chính tác giả đọc đã gây náo động trong một đêm thơ ở Gallery Six, San Francisco, và sau đó nhà thơ Lawrence Ferlinghetti chủ nhà xuất bản City Lights Book (Đèn thành phố) đã in cho ông một tập thơ mỏng 44 trang khổ bỏ túi Howl and Other Poems (Hú và những bài thơ khác). Cảnh sát San Francisco tịch thu cuốn sách, và người xuất bản phải hầu toà vì tội công bố một “quyển sách dâm ô”. Kết quả Ferlinghetti trắng án, còn tên tuổi và tác phẩm của Ginsberg trở nên lừng lẫy.
Đó là thời kỳ của nước Mỹ bảo thủ những năm 50, khi màn ảnh nhỏ khoe những cặp vợ chồng ngủ riêng giường. Điều thú vị là 40 năm sau, chương trình truyền hình cáp của nước này lại phát cảnh Ginsberg đọc Hú cho lớp trẻ những năm 90 thưởng thức, và bài thơ được dạy trong nhà trường. Ngày nay vào mùa thu hàng năm ở khu Lower East Side, Manhatt an, New York đều diễn ra Festival Hú, và năm 2006, kỷ niệm 50 năm tác phẩm được xuất bản, một festival quốc tế Hú với các bản dịch khác nhau đã là một sự kiện văn học ở Đức. Tính đến nay, Hú đã được xuất bản 55 lần với hàng triệu bản và dịch ra 24 thứ tiếng. Không ít người đánh giá đây là tác phẩm lớn nhất của Allen Ginsberg, cũng là một tác phẩm làm thay đổi nước Mỹ. (...)
Chính sự kiện Hú, cùng với tiểu thuyết Trên đường (On the Road) của Jack Kerouac, đã tạo nên một “thế hệ beat” huyền thoại những năm 1950 và 1960 từ một nhóm bạn ham mê văn chương nghệ thuật và yêu nhau. (Allen Ginsberg, Jack Kerouac, William Burroughs, Neal Cassady, Peter Orlovsky...) “Beat” là danh từ đa nghĩa do Jack Kerouac sử dụng đầu tiên, có nghĩa là “sự vắt kiệt sức, sự toàn phúc, cảm hứng nhạc jazz”). Thế hệ vỡ mộng trước một xã hội trưởng giả nô lệ cho vật chất và một chủ nghĩa tuân phục bảo thủ, đã “đột phá”, “đào bới” một văn hoá riêng cho mình, một trong những nhân tố sẽ dẫn đến cao trào “phản văn hoá” (counter-culture) ở Mỹ thập niên 1960. Mặt trái của thứ “văn hoá nhóm” (subculture) ấy là ma túy, buông thả tính dục. Mặt phải của nó, bao quát hơn, là tinh thần tự do, nhân quyền, yêu hoà bình, yêu thiên nhiên, là tình người chân thực, là khao khát giải phóng tâm hồn bằng con đường tâm linh.
(trích bài “Allen Ginsberg, hồn thơ biển cả”, của Hoàng Hưng, đăng trong tập Thơ Allen Ginsberg đã xuất bản dưới dạng sách điện tử tại đây).
I
Tôi đã thấy những bộ óc tuyệt vời nhất của thế hệ mình bị tàn phá bởi điên rồ, chết đói cuồng loạn trần truồng,
lê thân qua các phố mọi đen kiếm một liều giận dữ lúc rạng đông,
những tay hip-py đầu óc thiên thần cháy lòng tìm lại sự kết nối siêu phàm xưa với chiếc đi-na-mô tinh tú trong bộ máy đêm,
những kẻ nghèo xơ rách rưới mắt trũng say đờ ngồi đơ hút thuốc trong bóng tối siêu nhiên của những căn hộ nước lạnh lềnh bềnh qua nóc các thành phố chiêm ngưỡng nhạc jazz,
những kẻ bóc trần trí não trước Thiên đường bên dưới đường xe lửa treo và nhìn thấy những thiên thần của Mohammed lảo đảo trên mái nhà rực sáng2,
những kẻ đi qua các trường đại học mắt tuấn tú rạng rỡ truyền ảo giác Arkansaw3 & những bi kịch ánh sáng Blake4 giữa những tay học giả chiến tranh5,
những kẻ bị trục xuất khỏi các học viện vì điên khùng & công bố những bài ca bẩn thỉu trên cửa sổ đầu lâu6,
những kẻ nằm co trong các căn phòng lởm chởm mặc đồ lót, đốt tiền trong giỏ rác7 và lắng nghe Khủng bố qua tường,
những kẻ bị tóm trong lông mu quay về qua Laredo8 với một ruột tượng cần sa cho New York,
những kẻ ăn lửa trong các khách sạn sơn dầu uống dầu thông ở Paradise Alley9, chết chóc, hay hành hạ thân mình đêm tiếp đêm
bằng những giấc mơ, bằng ma túy, bằng ác mộng dựng người, rượu, tình trai và giao hoan bất tận,
những con phố cụt vô song của mây và chớp run rảy trong tâm trí nhảy về phía các điểm hứng thú ở Canada và Paterson10, làm bừng sáng cả thế giới bất động của Thời gian ở giữa,
những sự vững chãi ảo giác11 của các sảnh, những bình minh sân sau nghĩa địa cây xanh, say rượu trên nóc nhà, những khu phố mặt tiền cửa hàng trong cuộc mượn đểu xe hơi chạy rong của tụi cần-sa-đồ nê-ông đèn đường nhấp nháy, những rung động mặt trời mặt trăng và cây cối trong chạng vạng Brooklyn12 mùa đông gầm rống, rỗng tuyếch thùng rác và vị hiền vương ánh sáng tâm trí,
những kẻ tự xiềng vào các đường xe điện ngầm di chuyển bất tận từ Battery đến Bronx thần thánh13 kiếm benzedrine14 cho tới khi bị tiếng ồn của bánh xe và trẻ nít hạ gục run rảy miệng xệu óc mòn méo tất cả tinh anh kiệt quệ trong ánh sáng ảm đạm của vườn Zoo,15
những kẻ suốt đêm chìm đắm trong ánh sáng ngầm của tiệm Bickford trôi ra và ngồi suốt chiều bia nhạt trong quán Fugazzi tiêu điều, lắng nghe ngày tận thế từ cái máy hát hydrogen,16
những kẻ nói chuyện liên tu bảy mươi giờ từ công viên đến quán rượu đến Bellevue đến bảo tàng đến cầu Brooklyn17,
một đạo quân thất trận những kẻ bảo thủ lý tưởng thuần khiết nhảy xuống các bậc thang nhảy ra khỏi lối thoát hoả tai nhảy khỏi bậu cửa sổ nhảy khỏi toà Empire State18 nhảy ra ngoài mặt trăng,
tán dóc hét gào nôn mửa xì xầm những chuyện có thật những ký ức và giai thoại và những cú đập vào nhãn cầu19 và những cú xốc bệnh viện và nhà tù và chiến tranh,
toàn bộ kẻ tài trí mửa ra khi nhớ lại hết trong bảy ngày đêm mắt sáng ngời, thứ thịt của giáo đoàn Do Thái vứt trên vỉa hè20,
những kẻ biến mất tiêu vào chốn không đâu Thiền New Jersey bỏ lại một dấu vết bưu ảnh mập mờ Toà Thị chính Atlantic,21
chịu đựng thứ mồ hôi phương Đông và chứng nhức xương Tanger22 và chứng nhức nửa đầu Trung Hoa khi cai nghiện trong căn phòng tồi tàn ở Newark,23
những kẻ thơ thẩn loanh quanh nửa đêm sân ga tự hỏi mình đi đâu, rồi đi mà chẳng có trái tim tan nát nào ở lại,
những kẻ châm thuốc lá trong các toa chở hàng chở hàng chở hàng ồn ào băng qua tuyết về phía những trang trại cô liêu trong đêm của ông nội,
những kẻ nghiên cứu Plotinus Poe Thánh John Thập tự thần giao cách cảm và phép kabbalah24 bởi vũ trụ rung động một cách bản năng dưới chân họ ở Kansas25,
những kẻ bơ vơ qua các phố Idaho26 kiếm tìm những thiên thần thổ dân thấu thị đúng là những thiên thần thổ dân thấu thị,
những kẻ nghĩ là mình điên khi thành phố Baltimore27 sáng loá trong cơn ngây ngất siêu nhiên,
những kẻ nhảy vào xe limousine28 với người Tàu ở Oklahoma29 do kích động của ánh đèn đường nửa đêm đông cơn mưa thị trấn,
những kẻ lang thang đói meo đơn độc qua hết thành phố Houston kiếm nhạc jazz hay sex, xúp, và đi theo anh chàng Tây Ban Nha tinh anh30 để đàm luận về nước Mỹ và Vĩnh hằng, một việc vô vọng, và thế là đáp tàu thuỷ đi châu Phi,
những kẻ mất hút trong núi lửa Mexico31 chẳng để lại thứ gì trừ bóng dáng những bộ đồ bằng vải trúc bâu và phún thạch và tro tàn của thơ rải rác ở Chicago bếp lửa32,
những kẻ tái xuất hiện trên bờ biển Tây điều tra cục FBI để râu dài vận quần xoọc đôi mắt to hoà bình chủ nghĩa gợi dục với nước da xậm phát những tờ rơi tối nghĩa33,
những kẻ đốt thuốc lá thủng cánh tay phản đối khói mù thuốc lá gây mê của Chủ nghĩa Tư bản,
những kẻ phân phát các bài vè Siêu Cộng sản ở quảng trường Union34 khóc và cởi áo quần trong lúc còi tầm Los Alamos35 rền rĩ bắt họ im, và rền rĩ bắt phố Wall36 im, và con phà đảo Staten37 cũng rền rĩ,
những kẻ kiệt sức khóc lóc trong các thể dục đường màu trắng trần truồng và run rảy trước máy móc của những bộ xương khác,
những kẻ cắn cổ lũ thám tử và vui sướng la hét trên xe cảnh sát chẳng phạm tội gì ngoài việc kê gian say xỉn hoang dại tàn hại của chính mình,
những kẻ quì mà hú trong xe điện ngầm và bị lôi khỏi mái nhà còn vung vẩy bộ phận sinh dục và bản thảo,
những kẻ để cho bọn đi mô-tô thánh thiện chơi vào đít và hét lên vui thích,
những kẻ thổi và được thổi bởi những thiên thần người trần mắt thịt là bọn thuỷ thủ, những ve vuốt của tình yêu Đại Tây Dương và biển Caribê38,
những kẻ cuộn mình buổi sáng buổi chiều trong các vườn hồng và bãi cỏ công viên và nghĩa địa rải rắc tinh trùng miễn phí cho bất cứ ai đến bất cứ ai có thể,
những kẻ nấc cụt không ngừng ráng cười khúc khích nhưng kết thúc trong thổn thức đàng sau tấm ngăn trong nhà tăm hơi khi chú thiên thần tóc vàng trần truồng đến đâm mình bằng một chiếc gươm ,
những kẻ mất các cậu trai tình cho ba mụ già định mệnh một mụ độc nhãn của đồng đô la39 yêu khác giới một mụ độc nhãn nháy mắt ra khỏi tử cung một mụ độc nhãn chẳng làm gì chỉ ngồi bệt mà cắt những sợi chỉ vàng trí tuệ của chiếc khung cửi nghệ nhân,
những kẻ giao cấu mê man không thoả với một chai bia một người tình một gói thuốc lá một cây nến và ngã nhào khỏi giường, và tiếp tục trên sàn và dưới sảnh và kết thúc ngất xỉu ở chân tường với ảo ảnh về cái hĩm và sự xuất tinh tối hậu tránh né giọt tinh dịch cuối cùng của ý thức,
những kẻ làm vui cái nõn nường của triệu cô nàng run rảy khi mặt trời lặn, và mắt đỏ đọc lúc ban mai nhưng đã chuẩn bị làm vui cái nõn nường của mặt trời mọc, trật mông trong nhà chứa xe điện và trần truồng dưới hồ,
những kẻ chạy rông chơi điếm suốt qua bang Colorado40 trong vô vàn xe hơi đêm ăn trộm, N.C., nhân vật chính bí mật của những bài thơ này41, con đực và người đẹp của Denver42 - niềm vui khi nhớ đến vô số cuộc ngả ngửa con gái trong sân sau quán trọ không người, hàng ghế lung lay phòng chiếu bóng, hang động đỉnh núi, hay với các cô tiếp viên dữ tợn trong những cuộc tốc váy đơn độc bên vệ đường quen thuộc & những toilet duy ngã đặc biệt bí mật của trạm xăng & cả những lối đi nơi thị trấn quê nhà,
những kẻ mờ dần trong các bộ phim nhơ nhớp, biến đổi rất nhanh trong mơ, tỉnh giấc thình lình Manhattan và tự ngồi dậy ra khỏi tầng hầm đầu đau búa bổ với thứ rượu tokay43 nhẫn tâm và kinh hoàng những giấc mộng sắt thép của Đại lộ Ba & nhào tới các văn phòng tìm việc,
những kẻ cuốc bộ suốt đêm giày đẫm máu trên bến tàu phủ tuyết đợi chờ một cánh cửa trên sông Đông44 mở vào căn phòng đầy hơi nước và thuốc phiện45,
những kẻ tạo nên các vở kịch tự sát lớn lao trên căn hộ bờ dốc đứng sông Hudson46 dưới ánh trăng xanh ngập lụt thời chiến & mái đầu của họ sẽ được kết vòng nguyệt quế trong lãng quên47,
những kẻ ăn thịt cừu hầm tưởng tượng hay tiêu hoá cua dưới đáy bùn những con sông khu Bowery,48
những kẻ khóc bản tình ca phố xá với các xe cút kít đầy hành và âm nhạc tồi tàn49,
những kẻ ngồi trong các thùng đựng hàng thở trong bóng tối dưới gầm cầu, và đứng dậy chế đàn clavico trên gác xép50,
những kẻ ho trên tầng sáu khu Harlem51 đội vòng lửa dưới bầu trời lao phổi vây quanh là những thùng cam thần học52,
những kẻ viết nhằng nhịt suốt đêm ngả nghiêng lăn lóc các lời thần chú mà sáng ra chỉ là các khổ thơ lắp bắp53,
những kẻ nấu món xúp tim phổi chân đuôi động vật thối rữa mà mơ tưởng vương quốc của chay tịnh54,
những kẻ đâm đầu dưới các xe chở thịt để kiếm một quả trứng,
những kẻ quăng đồng hồ đeo tay từ trên mái nhà bỏ phiếu cho Vĩnh hằng ngoài Thời gian55, & đồng hồ báo thức rơi vào đầu họ mỗi ngày trong thập kỷ tới,
những kẻ cắt cổ tay ba lần thành công không thành công, bỏ cuộc và bị ép phải mở tiệm đồ cổ trong đó họ nghĩ mình đang già đi và khóc56,
những kẻ bị thiêu sống trong bộ com-lê flannel hồn nhiên trên Đại lộ Madison57 giữa các luồng thơ bằng chì58 & loảng xoảng đổ lên thùng xe các trung đoàn thép thời trang & choe chóe nitroglycerin các nàng tiên quảng cáo & khí ga mù-tạc của các biên tập viên thông minh hung hiểm59, hay là bị các xe taxi say xỉn của Thực tại Tuyệt đối húc ngã,
những kẻ nhảy khỏi cầu Brooklyn điều này thực đã xảy ra và bước đi không ai biết và bị quên phứt trong sự mê mụ ma mờ của các hẻm xúp phố Tàu & xe cứu hoả, thậm chí không một cốc bia miễn phí60,
những kẻ hát tuyệt vọng bên cửa sổ, té ra ngoài cửa sổ tàu điện ngầm, nhảy xuống sông Passaic61 dơ bẩn, nhảy lên lưng người da đen, khóc trên khắp phố, khiêu vũ chân trần trên các ly rượu vỡ đập tan các đĩa hát buồn nhớ nhạc jazz Đức châu Âu thập kỷ 1930 uống cạn ly whiskey và mửa ra rên rỉ trong toilet chết tiệt, tiếng than van trong tai và tiếng còi hơi đồ sộ62,
những kẻ phóng như điên trên các xa lộ quá khứ du hành đến với nhau ngắm nhìn chiếc hotrod63- Đồi Sọ64 nhà tù-đơn độc hay hiện thân nhạc jazz Birmingham65,
những kẻ lái xe băng ngang nước Mỹ bảy mươi hai giờ66 để xem tôi có thấu thị hay anh có thấu thị hay nó có thấu thị nhằm tìm kiếm Vĩnh hằng,
những kẻ du hành đến Denver, những kẻ chết ở Denver, những kẻ trở lại Denver67 & đợi chờ hoài công, những kẻ canh gĩư Denver & ấp ủ & cô độc ở Denver và cuối cùng bỏ đi tìm kiếm Thời gian & bây giờ Denver mong ngóng những người anh hùng của mình,
những kẻ xụp quỳ trong các thánh đường vô vọng nguyện cầu lẫn cho nhau được cứu rỗi và sáng láng và xúc cảm, cho đến khi tóc linh hồn bừng sáng một giây,
những kẻ lẻn vào xuyên tâm trí mình trong ngục đợi chờ các tay tội phạm không thể chịu nổi có đầu bằng vàng và bùa mê thực tại trong tim hát điệu blu ngọt ngào cho nhà tù Alcatraz68,
những kẻ rút lui về Mexico để nuôi một thói quen, hay Rocky Mount đển Đức Phật nhân từ hay Tangiers đến tụi trai nhóc hay Nam Thái Bình Dương đến chiếc đầu tàu hoả màu đen hay Harvard đến Narcissus69 đến Woodlawn70 đến vòng hoa cúc đến mộ phần,
những kẻ đòi hỏi các phiên toà tỉnh táo cáo buộc radio tội thôi miên và bị bỏ mặc với sự mất trí của họ & bàn tay của họ & một ban hội thẩm bị treo71,
những kẻ ném xà lát khoai tây vào các giảng viên giảng bài về trào lưu Dada ở trường Đại học Columbia NY sau đó tự trình diện trên những bậc thang granit của nhà thương điên với đầu cạo trọc lốc và diễn từ hề về tự tử, đòi phẫu thuật thuỳ não tức thời72,
những kẻ thay vì thế đã được phát sự hư không cụ thể của insulin Metrazol điện thuỷ liệu pháp tâm lý liệu pháp bóng pingpong73 & chứng mất trí nhớ,
những kẻ phản đối không hề hài hước lật úp chỉ một bàn pingpong tượng trưng, nghỉ ngơi chốc lát trong tình trạng loạn tâm74,
nhiều năm sau trán hói xọi ngoại trừ một bộ tóc giả bằng máu, và nước mắt và ngón tay, trở lại với số phận người điên rõ rệt của các phòng bệnh ở các thị trấn điên của miền Đông,
những sảnh hôi hám của Pilgrim State Rockland và Greystone75, cãi nhau vặt với tiếng vọng của linh hồn, ngả nghiêng lăn lóc trong đêm khuya cô quạnh-ghế băng dolmen76-các địa hạt của tình yêu, giấc mơ của đời sống một cơn ác mộng, những tấm thân biến thành đá nặng như mặt trăng,
với mẹ rút cuộc bị******77, và cuốn sách huyền hoặc cuối cùng liệng qua cửa sổ, và cánh cửa cuối cùng đóng lại lúc 4 giờ sáng và chiếc điện thoại cuối cùng ném rầm vào tường để trả lời và căn phòng có đồ đạc cuối cùng bị dọn sạch đến tận món đồ cuối cùng trong tâm trí, một bông hồng giấy màu vàng quăn queo trên cái móc thép trong phòng kho, và ngay cả điều tưởng tượng kia, chẳng có gì ngoài một chút xíu ảo giác đầy hy vọng --
chao ôi Carl, trong khi anh không an toàn thì tôi cũng không an toàn, và bây giờ anh thực sự nằm trong nồi xúp động vật toàn phần của thời gian --
và những kẻ do vậy đã chạy qua các phố giá băng bị ám bởi thình lình một loáng chớp giả kim thuật sử dụng catalog tỉnh lược một nhịp điệu thay đổi và mặt phẳng rung lên78,
những kẻ mơ màng và tạo nên các khoảng trống trong Thời & Không gian qua các hình ảnh đặt liền kề, và bẫy được vị tổng lãnh thiên thần của linh hồn giữa hai hình ảnh thị giác và nối các động từ cơ bản lại và đặt danh từ và dấu gạch đầu dòng của ý thức với nhau nhảy vọt với cảm giác của Thượng đế Cha Toàn năng Vĩnh hằng79
để tái tạo cú pháp và nhịp điệu văn xuôi của con người tội nghiệp và đứng trước mặt anh không nói nên lời và thông minh và run rảy vì xấu hổ, bị khước từ nhưng vẫn bộc bạch tâm hồn tuân theo nhịp điệu ý nghĩ trong cái đầu trần trụi và vô tận của mình80,
kẻ điên lang thang và thiên thần beat81 trong Thời gian, không ai biết tới, nhưng vẫn viết ra đây những gì có thể còn được nói lên sau lúc chết,
và trở dậy đầu thai trong trang phục ma mờ của nhạc jazz trong bóng cây kèn vàng của ban nhạc và thổi niềm đau của tâm trí trần trụi yêu đương của nước Mỹ vào tiếng khóc saxo eli eli lamma lamma sabacthani82 làm rùng mình các thành phố đến tận chiếc radio cuối cùng
với con tim tuyệt đối của bài thơ cuộc sống bị xẻo trên cơ thể của chính họ còn ăn ngon đến vạn năm sau
II
Con nhân sư nào bằng xi măng và nhôm bửa sọ họ ra ăn hết óc và trí tưởng tựơng?
Moloch83! Cô đơn! Bẩn thỉu! Xấu xí! Thùng rác và những đồng đô la không thể kiếm ra! Trẻ con gào dưới chân thang! Trai choai nức nở trong quân ngũ! Người già khóc giữa công viên!
Moloch! Moloch! ác mộng của Moloch! Moloch không tình yêu! Moloch tâm thần! Moloch kẻ xét xử nặng nề của con người84!
Moloch nhà tù không thể hiểu! Moloch ngục thất vô hồn xương chéo và Quốc hội của buồn đau! Moloch các cao ốc của ngươi là sự phán quyết85! Moloch tảng đá đồ sộ của chiến tranh! Moloch những chính phủ choáng váng!
Moloch đầu óc thuần máy móc! Moloch máu là tiền lưu chuyển! Moloch ngón tay là 10 đạo quân! Moloch ngực là đi-na-mô ăn thịt người86! Moloch tai là nấm mồ bốc khói!
Moloch mắt ngươi là ngàn cửa sổ đui mù87! Moloch những toà nhà chọc trời của ngươi đứng trên các phố dài giống như những Thượng đế bất tận88! Moloch những xưởng máy của ngươi mộng mơ và ì ộp trong sương! Moloch những ống khói và ăngten của ngươi kết vương miện trên đầu các thành phố!
Moloch tình yêu ngươi là dầu và đá bất tận! Moloch hồn ngươi là điện và các ngân hàng89! Moloch cái nghèo của ngươi là ác mộng của thiên tài! Moloch số phận ngươi là đám mây khí hydro không giới tính! Moloch tên ngươi là Tâm trí!
Moloch trong ngươi ta ngồi cô độc! Moloch trong ngươi ta mộng Thiên thần! Điên rồ trong Moloch! Bú buồi trong Moloch90! Thiếu tình và vô nhân trong Moloch!
Moloch ngươi vào hồn ta từ sớm! Moloch trong ngươi ta là một ý thức không xác thân! Moloch ngươi doạ nạt ta vì sự đê mê tự nhiên của ta! Moloch mà ta từ bỏ! Hãy thức tỉnh trong Moloch! ánh sáng từ trời tuôn xuống!
Moloch! Moloch! Những căn hộ robot91! những ngoại ô vô hình! những kho tàng toàn xương người92! những thủ đô mù! những khu kĩ nghệ ma quỉ93! những quốc gia ma94! những nhà thương điên vô địch! những dương vật granit! những trái bom quái vật95!
Họ gẫy lưng nâng Moloch lên Thiên đường! Những vỉa hè, cây cối, máy thu thanh, mốt miếc! nâng thành phố lên Thiên đường, cái Thiên đường tồn tại và ở khắp nơi quanh ta!
Những thấu thị! điềm triệu! ảo giác! phép lạ! xuất thần! xuôi dòng sông Mĩ!
Những giấc mộng! tôn sùng! khải thị! tôn giáo! khẳm thuyền toàn chuyện tào lao nhạy cảm!
Đột phá! qua sông! những cái vụt và đóng đinh câu rút! xuôi dòng nước lụt! Những đỉnh cao! Hiển thánh! Tuyệt vọng! Tiếng thét súc vật và các vụ tự sát mười năm96! Những tâm trí! Những tình yêu mới! Thế hệ điên! Chán chường trên những mô đá Thời gian!
Tiếng cười thần thánh có thực trên sông! Họ đều thấy cả! những mắt hoang dại! những tiếng la hét thần thánh! Họ chào vĩnh biệt! Họ nhảy khỏi mái nhà! vào cô vắng! vẫy tay! mang theo hoa! Nhảy xuống sông! xuống phố!
III
Carl Solomon! Tôi ở cùng anh ở Rockland97
nơi anh điên khùng hơn tôi nữa
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh phải cảm thấy rất lạ lùng
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh bắt chước cái bóng của mẹ tôi
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh đã giết mười hai cô thư ký của mình
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh cười vào mũi cái hài hước khó nhận ra này
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi chúng ta là các nhà văn lớn dùng chung chiếc máy chữ quá tồi
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi tình cảnh anh trở nên nghiêm trọng và được thông tin trên radio
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi các quan năng của đầu lâu không còn chấp nhận những con sâu của giác quan
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh uống trà từ vú các bà cô ở Utica98
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh chơi chữ về thân thể các bà điều dưỡng của mình các nữ quái điểu quận Bronx99
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh la hét trong chiếc áo bó rằng mình thua ván pingpong thực sự của vực thẳm
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh đập phím piano loạn tâm100 nói rằng linh hồn là vô tội và bất tử nó không thể chết thảm trong một nhà thương điên được vũ trang101
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi trên năm mươi lần xốc điện sẽ không bao giờ đưa hồn anh trở lại xác từ cuộc hành hương của nó tới cây thập giá trong hư không
Tôi cùng anh ở Rockland
nơi anh cáo buộc các bác sĩ của mình là mất trí và mưu đồ cách mạng xã hội chủ nghĩa Do Thái chống lại Đồi Sọ phát xít quốc gia
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi anh sẽ chẻ nứt các khoảng trời của Long Island102 và phục sinh đấng Jesus người trần mắt thịt của mình từ nấm mồ siêu nhân
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi có tất cả hai mươi lăm nghìn đồng chí điên103 hát đoạn kết của bài Quốc tế ca
Tôi cùng anh ở Rockland
nơi chúng ta ôm ghì hôn nước Mỹ dưới tấm ga giường nước Mỹ ho suốt đêm và không cho mình ngủ104
Tôi ở cùng anh ở Rockland
nơi chúng ta giật nảy người tỉnh giấc hôn mê các phi cơ của linh hồn mình rú gào trên mái chúng đến ném những trái bom thiên thần nhà thương tự nó bừng tỉnh xụp đổ các bức tường tưởng tượng Hỡi các binh đoàn xương gày guộc hãy chạy ra ngoài Hỡi cú xốc từ tâm điểm trang tinh tú cuộc chiến vĩnh hằng ở chính nơi này Hỡi chiến thắng hãy quên đồ lót của ngươi đi chúng ta được tự do rồi
Tôi ở cùng anh ở Rockland
trong giấc mơ tôi anh bước đi ướt sũng từ chuyến hải hành trên xa lộ băng qua nước Mỹ đầy nước mắt đến cửa mái tranh nhà tôi trong đêm miền Tây
San Francisco 1955-1956
Cước chú cho Hú
Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện! Thánh thiện!
Thế giới thánh thiện! Linh hồn thánh thiện! Da thánh thiện! Mũi thánh thiện! Lưỡi và con cặc và bàn tay và lỗ đít thánh thiện!
Mọi thứ đều thánh thiện! mọi người đều thánh thiện! mọi nơi đều thánh thiện! Mỗi người là một thiên thần!
Kẻ lang thang cũng thánh thiện như thiên thần! người điên thánh thiện cũng như anh linh hồn của tôi thánh thiện!
Chiếc máy chữ thánh thiện bài thơ thánh thiện giọng đọc thánh thiện người nghe thánh thiện cơn ngây ngất thánh thiện!
Thánh thiện Peter thánh thiện Allen thánh thiện Solomon thánh thiện Lucien thánh thiện Kerouac thánh thiện Huncke thánh thiện Burroughs thánh thiện Cassady105 thánh thiện những kẻ hành khất mệt nhoài và đau khổ không ai biết tới thánh thiện những thiên thần người trần mắt thịt gớm guốc!
Thánh thiện mẹ tôi trong nhà thương điên! Thánh thiện những con cặc của các ông nội ở Kansas!
Thánh thiện cây kèn saxo rền rĩ! Thánh thiện ngày tận thế trong tiếng nhạc bop106! Thánh thiện các ban nhạc jazz những tay hippy cần sa những ống điếu & trống hoà bình peyote!
Thánh thiện sự cô vắng của các toà nhà chọc trời và các vỉa hè! Thánh thiện những quán cà phê đầy triệu triệu! Thánh thiện những dòng sông nước mắt bí mật bên dưới các phố!
Thánh thiện vị thần tối linh đơn độc107!Thánh thiện con chiên đồ sộ của giới trung lưu108! Thánh thiện những kẻ chăn cừu điên rồ của nổi loạn! Kẻ yêu Los Angeles LÀ Los Angeles109!
Thánh thiện New York Thánh thiện San Francisco Thánh thiện Peoria & Seatle Thánh thiện Paris Thánh thiện Tangiers Thánh thiện Moscow Thánh thiện Istanbul!
Thánh thiện thời gian trong vĩnh hằng thánh thiện vĩnh hằng trong thời gian thánh thiện những chiếc đồng hồ trong không gian thánh thiện chiều kích thứ tư thánh thiện Quốc tế thứ năm110 thánh thiện Thiên thần trong Moloch!
Thánh thiện biển thánh thiện hoang mạc thánh thiện đường tàu hoả thánh thiện đầu tàu hoả thánh thiện các thấu thị thánh thiện các ảo giác thánh thiện các phép lạ thánh thiện nhãn cầu thánh thiện vực thẳm!
Thánh thiện sự tha thứ! từ tâm! từ thiện! lòng tin! Thánh thiện! Của chúng ta! thân xác! nỗi đớn đau! lòng hào hiệp111!
Thánh thiện lòng tốt siêu nhiên cực độ sáng láng thông minh của linh hồn112!
Berkeley 1955
Hoàng Hưng dịch
Người dịch trân trọng cảm ơn Peter Hale, trợ lý của cố tác giả Allen Ginsberg và GS Tom Nawrocki ở Columbia College Chicago đã cung cấp tư liệu tham khảo và giúp làm sáng tỏ một số chi tiết của bài thơ trong khi người dịch thực hiện công việc khó khăn của mình. Trân trọng cảm ơn nhà thơ Đỗ Kh. đã đọc kỹ bản dịch và biên tập, sửa giúp một số chỗ sai sót.
Chú thích :
1 Một người viết văn mà tác giả gặp gỡ và đánh bạn trong một bệnh viện tâm thần ở Manhattan, New York (tháng 7 năm 1948 - tháng 3 năm 1949). Những cuộc trò chuyện về văn chương và thế sự với C. Solomon trong bệnh viện gợi hứng cho tác giả viết "Hú" vào năm 1955 (HH)
2 Tác giả đã nghe kể về những ảo giác của nhà thơ Philip Lamantia khi ông này đọc kinh Koran của đạo Hồi. Đoạn đường xe lửa trên không trong hệ thống tàu điện ngầm Manhattan tồn tại cho đến giữa thập niên 1950 (Những chú thích không mang tên HH như chú thích này đều là dựa theo phần chú giải của chính tác giả rút trong cuốn "Howl" do Harper Perennial - Modern Classic xuất bản năm 2006)
3 Tên một bang phía Nam của Hoa Kỳ, chưa rõ ý nghĩa của từ này trong câu thơ. Theo tác giả, từ này được thay thế cho từ "anarchy" (vô chính phủ) trong bản thảo đầu tiên chỉ nhằm tăng cường tính cụ thể cho bài thơ.
4 William Blake (1757 - 1827) nhà thơ Anh với cảm hứng thần bí, người ảnh hưởng mạnh tới Allen Ginsberg. Ông từng kể là vào năm 1948, ông đã có ảo giác nghe thấy chính Blake đọc thơ, chính sự kiện này khai mở cho ông sự liên thông của mọi hình thái sinh tồn. Ông nói việc trải nghiệm ma túy của mình về sau cũng nhằm đạt được lại cảm giác ấy (HH)
5 Các nhà khoa học ở trường đại học Columbia đã bí mật giúp vào việc tách hạt nhân nguyên tử phục vụ mục đích quân sự trong những năm 1944-1948
6 Chính tác gỉa đã viết những câu thơ tục tĩu và vẽ hình bộ phận sinh dục nam với đầu lâu trên cửa sổ trường đại học Columbia năm 1945, do đó bị đuổi học một năm
7 Carl Solomon đốt tiền vì bất bình trước cái xấu xa của chủ nghĩa vật chất trong xã hội tư bản
8 Một thành phố ở bang Texas (HH)
9 Một khu chúng cư nghèo ở New York, gần những khách sạn rẻ tiền nơi có nhiều hoạ sĩ sống trong những phòng chật chội sặc mùi dầu thông.
10 Jack Kerouac là người Canada gốc Pháp, còn Ginsberg sống ở Paterson, thủ phủ của bang New Jersey, không xa New York (HH)
11 Nguyên văn: "Peyote solidities". Peyote là chất gây ảo giác làm từ cây xương rồng Mexico có tên như thế (HH)
12 Vùng ngoại ô New York (HH)
13 Hai địa danh ở hai đầu cực nam, cực bắc thành phố New York (HH)
14 Thuốc gây nghiện chứa chất amphetamin (HH)
15 Zoo = vuờn thú. Người dịch để nguyên chữ Zoo nhằm thể hiện ý tác giả muốn nhân vật đi từ B (Battery, Bronx) đến Z (Zoo) trong một hơi thơ rất dài
16 Bicford là một trong những quán cà phê ở Manhattan mà tác giả có thời gian lau sàn để kiếm sống tạm. Fugazzi là một quán khác, tiếng rè rè của chiếc máy hát cũ ở đây khiến tác giả bị ám ảnh về ngày tận thế do bom hydrogen (H) gây ra
17 Ý nói về cuộc trò chuyện giữa tác giả và các bạn với cô Ruth G. một thiếu phụ Do Thái thông minh nhưng mơ mộng kéo dài 72 giờ liền cho đến khi cô bị đưa vào khoa tâm thần của bệnh viện Bellevue
18 Toà nhà cao nổi tiếng ở New York (HH)
19 Hiệu ứng từ bút pháp của hoạ sĩ Pháp Paul Cezanne với những màu nóng và lạnh đặt ngay cạnh nhau
20 Muốn nói những người như Ruth G. không còn thích hợp với các giáo luật của Giáo đoàn Do Thái
21 New Jersey là bang quê hương của tác giả, thành phố Atlantic là nơi gia đình ông ngày trước thường tới chơi bên bờ biển, cả hai đều gần New York. Câu thơ nhắc đến quãng thời gian thất nghiệp của tác giả sau đại học
22 Thành phố ở Maroc, nơi bạn thân của tác giả là nhà văn W.S.Bourough tới sống và cai nghiện (HH)
23 Thành phố quê hương của tác giả (HH)
24 Các tác giả của những sách thần bí. Kabbalah là sách thần bí của người Do Thái (HH)
25 Một bang ở miền trung-tây Hoa Kỳ (HH)
26 Bang miền núi ở miền tây bắc Hoa Kỳ. Tìm kiếm sự thấu thị là một truyền thống của thổ dân Bắc Mỹ để đánh dấu sự trưởng thành hay khi phải giải quyết khủng hoảng trong đời sống. Một số thanh niên trí thức Mỹ thế hệ hậu chiến tìm về truyền thống ấy
27 Thành phố cảng ở phía bắc Hoa Kỳ. Nhắc tới thành phố này là sự liên tưởng đến nhà thơ thần bí Edgard Poe mà tác giả chịu ảnh hưởng (ở đây có ngôi nhà bằng gạch và mộ của ông)
28 Loại xe hơi sang trọng, thân dài, khoang lái và khoang khách cách biệt bởi một tấm ngăn (HH)
29 Bang phía nam Hoa Kỳ (HH)
30 Tác giả nói đến ấn tượng khó quên vào năm 1947 khi ông trông thấy trên đường phố Houston một anh chàng trông như người Tây Ban Nha có vẻ đẹp nam tính đầy sức sống hấp dẫn lạ thường
31 Nhắc tới một người bạn của tác giả là John Hoffman chết ở Mexico
32 Nhắc tới đám cháy thiêu trụi thành phố Chicago năm 1871
33 Nhắc đến các hành vi của nhà đấu tranh cho hoà bình Joffre Stewart ở Chicago
34 Ở trung tâm New York (HH)
35 Thị trấn ở bang New Mexico, nơi có nhà máy chế tạo bom nguyên tử (HH)
36 Phố tài chính ở NY (HH)
37 Đảo nhỏ ở phía nam NY nối với Manhattan bằng một con phà lớn (HH)
38 Liên tưởng đến nhà thơ Hart Crane và mối quan hệ tình dục của ông với các thuỷ thủ. Về sau ông mất tích trên một con tàu vùng biển Caribê
39 Trên tờ bạc 1 Dollar Mỹ có hình một cái tháp có một con mắt (HH)
40 Bang miền núi ở miền tây Hoa Kỳ (HH)
41 Neal Cassady (1926-1968) chàng trai phóng túng có sức chơi dữ dội đã trở thành nhân vật trong nhiều tác phẩm của nhóm Beat, đặc biệt là nhân vật Dean Moriarty trong On the Road (Trên đường) của Jack Kerouac (HH)
42 Thủ phủ bang Colorado (HH)
43 Một loại rượu vang Hungary (HH)
44 Một trong hai dòng sông chảy hai bên Manhattan (HH)
45 Tác giả nhắc tới việc một người bạn lang thang gõ cửa nhà ông trong một đêm đông ở NY năm 1948
46 Một trong hai dòng sông chảy hai bên Manhattan (HH)
47 Dựa theo một câu chuyện kể trong tiểu thuyết Vanity of Duluoz của Jack Kerouac
48 Khu khách sạn và quán bar rẻ tiền ở NY (HH)
49 Một kỷ niệm của mẹ tác giả là Naomi Ginsberg thời kỳ gia đình mới từ Nga sang Mỹ (1905)
50 Nhiều hoạ sĩ nghèo sống trong các căn hộ nước lạnh dưới gầm cầu Brooklyn với bàn, ghế, giường… làm từ các thùng gỗ đựng hàng. Một trong số họ là Bill Keck tự chế một chiếc đàn clavico
51 Khu tập trung người da đen ở NY (HH)
52 Những thùng gỗ đựng cam hồi ấy thường được dùng đựng sách; ở đây tác giả nói đến những cuốn sách thần học của một người bạn sinh viên trường Columbia sống ở khu Harlem
53 Một kỷ niệm của chính tác giả khi viết suốt đêm dưới hiệu ứng của benzedrine
54 Một kỷ niệm về bà mẹ của tác giả
55 Một giai thoại về nhà thơ Louis Simpson năm 1946: Một người bạn đến thăm anh ở căn hộ trên tầng rất cao. L.S. hỏi bạn: "Cậu có đồng hồ không?" - "Có" - "Cậu đưa cho mình được không?" - "Đây". L.S ném đồng hồ ra ngoài cửa sổ và nói: "Chúng ta không cần thời gian, vì chúng ta đã ở trong vĩnh hằng"
56 Tình trạng của bạn bè cùng học với tác giả ở trường Columbia
57 Ginsberg đã làm nhiều nghề ở các hãng trong đó có hãng quảng cáo. Madison là một đại lộ sang trọng ở NY (HH)
58 Ý nói thứ thơ hàn lâm những năm 1940, 1950
59 Ý nói các biên tập viên đã bác bỏ bản thảo On the Road (Trên đường) của Jack Kerouac
60 Dựa trên câu chuyện của một nhà văn thời đó tên là Tuli Kupferberg
61 Con sông ở bang New Jersey. "Sông Passaic dơ bẩn" lấy từ một câu thơ của W.C. Williams
62 Nhắc đến William Cannastra, một gương mặt lang thang huyền thoại cuối những năm 1940 ở NY
63 Nguyên văn: "hotrod" (xe hơi được chế lại để có tốc độ cao và vọt)
64 Nguyên văn: "Golgotha" (Đồi Sọ, nơi Chúa Jesus tuẫn nạn) (HH)
65 Thành phố ở Anh nơi có nền nhạc jazz nổi tiếng (HH)
66 Neal Cassady đã làm thế trong thập kỷ 1940
67 Cảm hứng từ câu thơ của Kerouac: "Chán nản ở Denver/ Chán nản ở Denver/ Mọi thứ ta làm đã chết"
68 Nhà tù trên đảo Alcatraz của San Francisco. Liên tưởng đến việc bạn của tác giả là Neal Cassady bị giam giữ hơn hai năm vì tội sử dụng cần sa để mua chuộc nhân viên công lực
69 Nói về sự ly tán bạn bè của tác giả mỗi người một ngả. Nam Thái Bình Dương là tên một công ty hoả xa nơi Jack Kerouac làm nhân viên gác phanh
70 Tên một nghĩa địa ở quận Bronx, NY. Căn hộ mà Naomi Gínberg ở vào năm 1953 trông ra nghĩa địa này
71 Xuất xứ: Naomi Ginsberg sau khi được trị liệu bệnh thần kinh bằng liệu pháp xốc điện đã tưởng tượng rằng các bác sĩ cắm ăng ten vào lưng bà để bà nghe tiếng radio phát ra tiếng nói của tổng thống Mỹ. Nhà thơ Antonin Artaud của Pháp thì cáo buộc các bác sĩ tội thôi miên người bệnh để triệt hạ sự bay bổng tinh thần của họ
72 Trào lưu nghệ thuật tiên phong ở châu Âu (1916 - 1922) phá bỏ các chuẩn mực mỹ học truyền thống, mở đầu cho các trào lưu hiện đại chủ nghĩa (HH). Những chi tiết trong câu thơ này do tác giả lắp ghép từ những sự kiện ở trường đại học Columbia do Carl Salomon kể cho tác giả nghe
73 Các thứ thuốc và liệu pháp thường dùng trong các bệnh viện tâm thần Mỹ thời đó mà tác giả và bạn bè đã trải nghiệm
74 Nhắc đến những sự việc ở bệnh viện tâm thần mà Carl Salomon đã trải qua
75 Những bệnh viện tâm thần ở NY và New Jersey
76 Kiến trúc đá được coi như mộ phần của người Celt cổ đại ở Tây Âu, ở đây tác giả liên tưởng đến nền văn minh đã mất tích
77 Trong bản thảo đầu tác giả viết "mẹ rút cuộc bị fucked (đụ)", sau đó ông thay bằng dấu hoa thị
78 Nói về những kỹ thuật mỹ học mà tác giả chịu ảnh hưởng: các cơ chế của phương pháp siêu thực hay ký hiệu học, sự đặt liền kề các hình ảnh xa nhau tạo khoảng trống về nghĩa, tâm trí sẽ lấp đầy nhờ một ánh chớp nhận thức. L.F. Celine (nhà văn Pháp) nhấn mạnh phép tỉnh lược (ellipsis) trong văn ông (cũng như trong haiku của Nhật). Cezanne (hoạ sĩ Pháp) tạo khoảng trống giữa các màu lạnh và nóng. Các catalog của Whitman (nhà thơ Mỹ) giới thiệu sự rộng rãi trong các bài thơ di chuyển qua nhiều địa dư, ngành nghề, âm thanh, phạm vi khác nhau. Ezra Pound (nhà thơ Mỹ) mở rộng nhịp điệu của thơ tiếng Anh để tiếp nhận những nhịp điệu chưa được biết tới. W.C.Williams (nhà thơ Mỹ) tiến tới "nhịp điệu tương đối" để đưa vào nhịp điệu nói theo hơi thở của chính mình
79 Câu thơ tiếp tục nói về quan niệm mỹ học mà tác giả rút ra từ hoạ sĩ Pháp Cezanne
80 Muốn nói tới Jack Kerouac, nghệ sĩ sáng tạo đột phá, đặc biệt với những "phác hoạ" văn xuôi-thơ có hơi thở rất dài và phần "Imitation of the Tape (Bắt chước băng ghi âm)" trong tác phẩm Visions of Cody; với Mexico City Blues tập thơ có ảnh hưởng sâu xa; những trang viết theo tâm trí bột phát trần trụi trong tác phẩm văn xuôi "Brakeman on the R.R."; và những ngẫu hứng cao siêu trong Old Angel Midnight
81 Nhà văn, nhà thơ theo tinh thần "beat" những năm 1950, 1960 ở Mỹ, nổi bật là Jack Kerouac, Allen Ginsberg, William Burroughs, Ferlinghetti… "Beat" có nhiều nghĩa: sự kiệt sức, sự toàn phúc, cảm hứng nhạc jazz (HH)
82 "Lạy Chúa Cha, lạy Chúa Cha, sao Người bỏ mặc con", những lời cuối cùng của Chúa Jesus trên cây thập giá. Lester Young, Coleman Hawkins, Charlie Parker, Illinois Jacquet là bộ tứ saxo quen thuộc trong chương trình nhạc bebop trên radio Manhattan giữa những năm 1940
83 Vị thần lửa của vùng Canaan (vùng đất ở Địa Trung Hải, "Đất hứa" trong Kinh Thánh) mà lễ vật dâng lên thần là những đứa con do tự tay cha mẹ chúng thiêu sinh (HH)
84 Tác giả muốn nhắc đến vụ xử tử hai vợ chồng nhà khoa học Rosenberg trên ghế điện vì tội danh gián điệp nguyên tử vào năm 1953
85 Gợi ý từ tác phẩm của William Blake
86 Hình ảnh từ các bộ phim kinh dị của Fritz Lang 1932, 1933
87 Cảm hứng của đoạn này bắt nguồn từ hình ảnh Khách sạn Sir Francis Drake ở San Francisco
88 Từ những hình ảnh trong bộ phim Metropolis năm 1932 của Fritz Lang
89 Lý thuyết của Ezra Pound: sự cho vay nặng lãi là nguyên nhân làm đồi bại quốc gia
90 Liên tưởng tới nhà văn đồng tính ái người Pháp Jean Genet
91 Những toà cao ốc tài chính ở trung tâm thành phố
92 Những món nợ của ngân sách chiến tranh lạnh
93 Các nhà máy quân khí
94 Bao gồm Trung Hoa lục địa không được Mỹ công nhận; các cơ quan quan liêu như bóng ma của gulag Xô viết; đế quốc phương Tây phủ kín Guatemala, Việt Nam, Algeria bằng chiến tranh
95 Bom nguyên tử và khinh khí
96 Ý nói thời kỳ 1945-1955
97 Bệnh viện tâm thần Pilgrim State Rockland. Trong thực tế chỉ có mẹ của tác giả từng ở đó chứ không phải C. Solomon hay bản thân tác giả
98 Liên tưởng: tác phẩm Vú nàng Tiresias của Apollinaire. Utica ở NY mang dáng dấp một thành phố Địa Trung Hải cổ điển
99 Mẹ và các cô của tác giả và C. Solomon đã sống ở quận Bronx
100 Chính tác giả đã bị khiển trách vì đập phím piano để thử nghiệm âm thanh ở Viện Tâm thần NY
101 Ý nói về cuộc chiến tranh lạnh ("Hú" được víêt vào dịp kỷ niệm 10 năm bài diễn văn "Bức màn sắt" mà thủ tướng Anh Winston Churchill đọc ở Fulton, bang Missouri)
102 Bệnh viện Pilgrim State ở Long Island (hòn đảo cách Manhattan qua sông Đông)
103 Con số bệnh nhân ở bệnh viện Pilgrim State
104 Liên tưởng từ hành vi của một số bệnh nhân ởViện Tâm thần NY
105 Tên các bạn viết của tác giả (HH)
106 "Khi kiểu thức âm nhạc thay đổi, các bức tường thành phố sẽ lung lay" (Pithagoras)
107 Nguyên tác: "juggernaut": con người hay lực lượng có sức mạnh ghê gớm lôi kéo người ta làm những việc mù quáng (có gốc từ Jagannath hoá thân của thần Vishnu có sức mê hoặc đến mức khi tượng thần này được chở trên xe bò diễu qua các phố thì tín đồ lao vào bánh xe để cho xe cán chết) (HH). Tác giả muốn nói đến liên hợp quân sự-kỹ nghệ Mỹ
108 Tác giả liên tưởng châm ngôn Phật giáo "Nhìn mỗi cá thể hữu tình như một Đức Phật tương lai"
109 Los Angeles tiếng Tây Ban Nha nghĩa là các Thiên thần
110 Tác giả coi đó là Quốc tế của công nhân, doanh nhân, nông dân và thổ dân còn chưa tập họp để đề ra các tiêu chuẩn sống sót trong kỷ nguyên của quyền lực tự sát gần như tuyệt đối của tư bản độc quyền đế quốc nhà nước và tư nhân
111 Cảm hứng từ Tứ diệu đế và Bát chánh đạo của Phật Tổ, khởi đầu là Khổ đế
112 Mầm giác ngộ trong tâm bình thường
Các thao tác trên Tài liệu