Nguyễn Trọng Tạo và Bình Định

thanh thảo

Nhà thơ-nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo có duyên với Bình Định. Năm 1984, Trọng Tạo và nhà thơ-nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha vào Qui Nhơn. Ban đầu cũng chỉ là anh em chơi với nhau, nhưng khi ở Qui Nhơn, thì Nguyễn Thụy Kha viết ngay được ca khúc “Qui Nhơn thành phố thơ ca” - một ca khúc sau này rất nổi tiếng tại thành phố biển này. Còn Nguyễn Trọng Tạo thì uống rượu và… ủ mưu, chứ chưa viết tác phẩm nào. Chúng tôi vui chơi với anh Trần Hinh, lúc ấy là giám đốc xây dựng đường Thạch Nham. Anh Hinh mời chúng tôi ra Quảng Ngãi chơi và sáng tác. Chuyến đi ngắn ngày ấy lại khiến Nguyễn Trọng Tạo bật sáng lên bài hát “Đường về Thạch Nham”. Bài hát này sau đó đã được giải nhì của Hội nhạc sĩ Việt Nam. Chuyến đi Qui Nhơn của Nguyễn Trọng Tạo như một khúc dạo đầu giữa anh với Bình Định, với Qui Nhơn, chuẩn bị cho năm 1985 một chuyến đi Bình Định và Qui Nhơn “hoành tráng” hơn. Số là, năm 1985 Nghĩa Bình kỷ niệm 10 năm giải phóng quê hương, tôi đề xuất với tỉnh ủy Nghĩa Bình mời nhà thơ-nhạc sĩ Văn Cao cùng phu nhân vào thăm Bình Định. Tỉnh ủy Nghĩa Bình đồng ý và gửi lời mời trân trọng tới nhạc sĩ Văn Cao cùng hai nhà thơ-nhạc sĩ “tả phù hữu bật” của ông là Nguyễn Thụy Kha và Nguyễn Trọng Tạo, kết thành một đoàn vào thăm Qui Nhơn. Nhận được lời mời, nhà thơ Văn Cao đã viết ngay được bài thơ “Qui Nhơn 1” với những tình cảm rất đậm đà về Kinh đô của Tháp Chàm và những tình cảm rất riêng tư của ông. Khi đó, Nguyễn Thụy Kha, Nguyễn Trọng Tạo và tôi đang làm biên tập cho tập thơ “Lá” của Văn Cao, nên chúng tôi hy vọng chuyến đi này sẽ khiến tác giả Quốc ca hứng khởi và viết tiếp được những bài thơ về Bình Định, về Qui Nhơn.

Chúng tôi đã dự đoán không sai. Khi vợ chồng bác Văn Cao đi cùng chúng tôi vào Qui Nhơn (tôi ra tận Hà Nội đón), thì chỉ vài ngày sau, cảm cái thịnh tình của lãnh đạo tỉnh Nghĩa Bình, của những người dân thường tại Qui Nhơn và Bình Định, Văn Cao đã viết liền hai bài thơ “Qui Nhơn 2” và “Qui Nhơn 3” làm thành một “tam tấu Qui Nhơn” tuyệt đẹp. Đó là thời kỳ đánh dấu sự trở lại văn đàn thơ Việt của Văn Cao, một nhà thơ đã từng viết trường ca nổi tiếng “Những người trên cửa biển” mấy chục năm trước.

Nguyễn Trọng Tạo thì đầy hứng khởi, anh gặp anh em bạn bè văn nghệ và yêu văn nghệ ở Qui Nhơn, quyến luyến không muốn rời. Và khi anh được huyện Hoài Nhơn mời về Bồng Sơn chơi, Nguyễn Trọng Tạo đã viết ngay được một ca khúc rất hay “ Về Hoài Nhơn”, một ca khúc đậm vị dân ca Bình Định và được nhiều ca sĩ ở Bình Định, Qui Nhơn thể hiện thành công. Trong những ngày cùng vợ chồng bác Văn Cao đi thăm nhiều nơi ở Bình Định, nhà nhiếp ảnh Vũ Dzoanh Dzụ luôn đi cùng đoàn, và những bức ảnh đen trắng anh Dzụ chụp hồi đó rất ấn tượng. Tôi may mắn còn giữ được một bức ảnh…không phải do anh Dzụ chụp, vì trong bức ảnh đó, Nguyễn Trọng Tạo và Vũ Dzoanh Dzụ đứng với nhau với tất cả sự hồn nhiên, giản dị tới mức…tối giản, thậm chí là nghèo nàn, nếu nhìn “bộ đồ vía” mà hai anh đang mặc chụp ảnh. Không biết tác giả bức ảnh ấy là ai, có thể là của nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Văn Thân, người đã chụp chân dung Văn Cao đặc biệt kỳ diệu trong dịp này. Chính Văn Cao là “ người truyền cảm hứng” để nhiều bài thơ nhiều ca khúc và nhiều bức ảnh nghệ thuật ra đời trong chuyến viếng thăm này của người nghệ sĩ được cả nước yêu thương. Cả nước yêu, nhưng có lẽ Nghĩa Bình và Qui Nhơn hồi ấy yêu thương Văn Cao chân tình và nồng ấm nhất.

Nguyễn Trọng Tạo và Vũ Dzoanh Dzụ năm 1985

Bài hát “Về Hoài Nhơn” của Nguyễn Trọng Tạo ra đời trong dịp này cũng mang được tình cảm nồng ấm của lần gặp gỡ đặc biệt ấy.

Hồi ấy, chúng tôi đều rất nghèo, mà cả nước hồi ấy nghèo chứ chẳng riêng chúng tôi. Nhưng kỳ lạ, là hồi ấy chúng tôi đều viết được khá nhiều tác phẩm, và chỉ viết vì niềm xúc động, vì niềm vui, chứ không hề viết vì lý do gì khác. Những tác phẩm ấy, từ những ca khúc của Nguyễn Trọng Tạo, Nguyễn Thụy Kha tới những bài thơ của Văn Cao, của tôi, thảy đều chân thành và mang tình bằng hữu đến tận cùng.

Đó là một thời gian rất đặc biệt, “Dù mai sau đời muôn vạn lần hơn” (Chế Lan Viên) thì chúng tôi vẫn không bao giờ quên được khoảng thời gian mình sống và sáng tác ở Qui Nhơn ấy.

Nay thì Nguyễn Trọng Tạo đã về cõi vĩnh hằng, như cách đây 24 năm Văn Cao đã về cõi ấy. Nhớ Văn Cao, nhớ Nguyễn Trọng Tạo, lại nhớ về Qui Nhơn 34 năm trước, khi ấy chúng tôi còn trẻ, và Văn Cao cũng chỉ mới…62 tuổi. Hôm nay, nói chuyện điện thoại với Nguyễn Thụy Kha, hai chúng tôi lại bồi hồi nhớ lại khoảng thời gian “khổ mà vui” những năm xưa. Ngày ấy, Văn Cao còn uống được rượu, còn khen rượu Bàu Đá “dày” hơn rượu Thổ Hà (Kinh Bắc), còn Nguyễn Trọng Tạo cùng Nguyễn Thụy Kha thì uống như…hũ chìm.

Bình Định hồi ấy nghèo, nhưng không bao giờ cạn rượu ngon.

Chúng ta thường chậm, còn cuộc đời lại nhanh.

Thanh Thảo