Tin buồn:

Richard E. WARD

(1933-2024)

Chúng tôi được tin Richard E. Ward, nhà báo, nhà hoạt động chống chiến tranh Mỹ ở Việt Nam, đã từ trần tại Albuquerque, Hoa Kỳ, ngày 19.10.2024, thọ 91 tuổi.

Diễn Đàn xin thành thực chia buồn với ái nữ Jennifer Ward và toàn thể gia đình.

Diễn Đàn

Anh Richard

Chiều nay, tôi đang ở Hội An thì nhận được thư ngắn của Jennifer, báo tin cha cháu đã “từ trần an nhiên” tại thành phố Albuquerque, bang New Mexico, Hoa Kỳ, ngày thứ bảy vừa qua, 19.10.2024, thọ 91 tuổi.

Tin buồn đột ngột, nhưng tôi không thật sự ngạc nhiên, vì từ mấy năm nay, tôi mất liên lạc với anh, thư điện tử mấy lần gửi đi đều không được hồi âm. Qua liên lạc với chị Judith, người vợ đầu của anh, giáo sư Trường đại học New York, tôi được biết anh đau nặng, sức khỏe suy yếu, sống đơn độc một mình.

Anh hơn tôi 7 tuổi. Chúng tôi gặp nhau lần đầu tiên ở Paris năm 1966, cách đây gần 60 năm. Lúc ấy, chị Judith dạy văn học Anh-Mỹ ở Trường đại học Lille, anh Richard làm thông tin viên cho tuần báo tiến bộ The National Guardian (sau này đổi tên là The Guardian) xuất bản tại New York. Cuộc gặp diễn ra tại hội trường 44 rue de Rennes, khu St-Germain-des-Prés (Paris), trong một buổi hội thảo về chiến tranh Việt Nam do công đoàn giáo giới Pháp SNESup tổ chức.

Trong suốt bốn chục năm – cho đến khi anh về ở bang New Mexico cách đây 20 năm – chúng tôi quan hệ thân thiết với nhau như anh em, khi anh còn ở Paris, cũng như khi anh về New York sống và hoạt động. Là sinh viên xuất sắc của Trường đại học Michigan, anh sớm lao vào hoạt động chính trị phái tả. Anh không có học vị cao, nhưng đáng nể là sự đam mê nghiên cứu và tinh thần phê phán khoa học hiếm thấy ở một nhà báo. Tôi vừa tự coi như em, vừa làm học trò của anh. Trước hết là về tiếng Anh : anh đọc thông tiếng Pháp, nhưng nói ngập ngừng, do đó chúng tôi trao đổi với nhau chủ yếu bằng tiếng Anh – tiếng Anh của tôi bập bẹ, nhưng còn khá hơn tiếng Pháp của anh. Tôi học tiếng Anh của anh, nhất là học lịch sử Hoa Kỳ, lịch sử chính sách của Hoa Kỳ đối với Đông Dương từ thời tổng thống Roosevelt. Nhờ anh, mà tôi cố gắng tham khảo những hồ sơ giải mật của Bộ ngoại giao Mỹ và của CIA trong mấy chục năm qua.

Richard E. Ward là một trong số nhỏ sinh viên Mỹ ngay từ đầu thập niên 1960, đã ý thức được về chính sách đế quốc của Washington trên thế giới. Anh ở trong nhóm 5 sinh viên đầu tiên đi thăm Liên Xô, tham gia Phong trào hòa bình thế giới, nhưng tỉnh táo, không mơ hồ gì với những chủ trương thỏa hiệp và chính sách nước lớn của Khrushev. Một thí dụ điển hình : cuối tháng 11.1963, Phong trào hoà bình thế giới họp ở một nước Đông Âu vào đúng lúc tổng thống John F. Kennedy bị ám sát. Cả hội trường đứng dậy mặc niệm, trừ hai ba người, trong đó có Richard E. Ward. Hơn ai hết, Richard biết rõ "chiến lược chống nổi dậy" (ta gọi là "chiến tranh đặc biệt") của JFK ở miền Nam, đặc biệt là việc rải chất Da Cam, mà tổng thống Mỹ đã tiến hành từ năm 1961.

Với hiểu biết sâu sắc, tận gốc, về chính sách Mỹ ở Việt Nam từ thập niên 1940, với hiểu biết khá cụ thể về Việt Nam (anh là một trong những người Mỹ đầu tiên đã đến thăm miền Bắc dưới bom Mỹ), lẽ ra Richard phải là tác giả một cuốn sách lịch sử về cuộc chiến tranh mà Hoa Kỳ đã tiến hành. Cuốn sách, tôi biết, anh đã bắt đầu soạn thảo, nhưng chưa bao giờ hoàn thành. Vì anh cầu toàn ? Hay vì anh lao vào những việc thấy cần làm tức thời ? Hay, sau này, vì sức khỏe ?

Tôi không có câu trả lời dứt khoát. Còn trong tôi là sự tiếc nuối một công trình nghiên cứu đầy phát hiện. Và nhất là nỗi thương tiếc một người bạn, một người anh thân thiết.

Hội An, 22.10.2024

Nguyễn Ngọc Giao