“ DÂN ” VÀ
“ BỊP DÂN CHỦ NGHĨA ”

(Tham luận tại Hội Thảo Hè, Budapest, 31-8-2017)

Cao Huy Thuần

“Dân”, tiếng Pháp là “peuple”, tiếng Anh là “people”. Rõ ràng. Nhưng “Bịp dân chủ nghĩa” là chữ của tôi bịa ra để tạm dịch chữ “populisme” – “populism”. Tại sao tôi bắt buộc phải bịa? Tại vì tiếng Việt không có từ. Cái nạn “populisme" đang bành trướng tại Âu Mỹ này, ta chưa biết. Ta chỉ biết, và quá biết, bà con của nó thôi : “démagogie”, ta dịch là mỵ dân ; “xénophobie”, ta dịch là bài ngoại. “Populisme” bao gồm hai khía cạnh đó, nhưng không phải chỉ thế. Nó mở rộng ra thêm nhiều khía cạnh khác, lý thuyết hóa, ý thức hệ hóa, chính đáng hóa, để trở thành một cao trào chính trị đe dọa các nước dân chủ lâu đời, đe dọa chính lý thuyết dân chủ làm nền tảng cho các chế độ đó. Ta đã dân chủ đâu mà biết nó, cho nên không có tên để đặt thì cũng là tất nhiên. Hình như bên nhà gọi nó là “dân túy”. Nếu “túy” là say, là làm cho say, thì đó cũng chỉ là một khía cạnh thôi và cũng không phải là đặc trưng của nó. Vả chăng, say sưa có khi là chính đáng : nghe Tuyên ngôn độc lập mà không say à ? Say ấy thì đẹp quá !

    Mỵ dân, lừa dân, gạt dân, phỉnh dân, làm cho dân say... tất cả đều có trong hiện tượng populisme. Nhưng chính xác nó là gì, kẻ nạn nhân là Âu Mỹ hiện nay cũng không định nghĩa nổi. Tại sao ? Tại vì, xét về chiều ngang thì bất cứ ở đâu có chính phủ, ở đấy có chú phỉnh, phỉnh là nghề của chàng chính trị gia, tả hay hữu không khác; còn xét về chiều dọc thì thiếu gì dấu chân của nó trong lịch sử?  Vậy thì, nó là một hay khác với tổ tiên của nó trong các chế độ trước đây, nó là một hay khác với bà con của nó ở tứ xứ? Đề tài quá rộng, cho nên tác giả nào viết về populisme gần đây đều rào đón khiêm tốn: tôi nói chuyện ngày nay, không nói xa xôi; tôi nói về đe dọa mà các nước Âu Mỹ đang gặp, không nói ở đâu khác.

xem tiếp toàn văn bài tham luận này : bấm chuột vào dòng chữ CHT ở dưới.