Đọc sách

Marcel DORIGNY & Alain RUSCIO :

PARIS COLONIAL ET ANTICOLONIAL

Promenade dans la capitale

Une histoire de l’esclavage et de la colonisation

maisonneuve&larose / hémisphères, 2023

Những ai có thói quen đi bộ trong phố phường Paris, quan tâm tới lịch sử của từng con đường, góc phố, ngôi nhà, cung điện, từ lâu chờ đợi cuốn sách này : đi tìm dấu tích chế độ nô lệ, công cuộc thực dân và cuộc đấu tranh giải thực tại “thành phố ánh sáng” này. 

Hai tác giả là những chuyên gia về lãnh vực này. Marcel Dorigny (mất năm 2021, trước khi cuốn sách hoàn thành), là sử gia có uy tín về “cuộc thực dân lần thứ nhất” (từ thế kỷ 17 đến năm 1930, Pháp xâm chiếm Algérie). Alain Ruscio, mà bạn đọc Việt Nam đã quen thuộc với luận án tiến sĩ về chế độ thuộc địa ở Đông Dương và cuộc chiến tranh giải phóng, đã mở rộng lãnh vực nghiên cứu ra các thuộc địa khác, tập trung vào thời kỳ sau 1830.

Phần dẫn nhập (tr.17-30) cho ta một cái nhìn tổng quan về những dấu tích trên đường phố Paris của bốn thế kỷ lịch sử chế độ nô lệ và thực dân.

Phần chính (tr. 31-180) đưa ta đi dạo 20 quận, theo từng đường phố, quảng trường và dinh thự. Đây tự nó là một cuốn hướng dẫn du lịch cho khách bộ hành Paris, lần theo lich sử.

Tiếp theo là hai phần giới thiệu các viện bảo tàng và nghĩa trang thành phố. Rất bổ ích cho các nhà nghiên cứu, với những thông tin cụ thể. Thí dụ : tại thư viện của viện bảo tàng Val-de-Grâce (quân y), có 5 luận án y học về Bắc Kỳ.

Cuối cùng là phụ lục : tiểu sử tóm tắt của gần một ngàn nhân vật ; và danh mục sách báo tham khảo.

“Paris colonial et anticolonial” là thành quả hơn mười năm hợp tác, tìm tòi, kiểm tra của Dorigny và Ruscio. Một tác phẩm công phu, quý hiếm, tất nhiên không khỏi sai sót đôi chỗ. Xin đơn cử một thí dụ mà chúng tôi đã thông báo cho tác giả. Đoạn nói về “Quán Monge” (80 rue Monge, quận 5, tr. 54) : “trong thời kỳ chiến tranh Mỹ ở Đông Dương, là nơi của những người hoạt động cánh tả, Việt Nam và Pháp”. Điều này chứng tỏ tác giả thuộc thế hệ đến quán Monge sau năm 1975 (thì cũng gần nửa thế kỷ rồi). Không biết rằng, từ 1959 đến 1975, đó là “quán quốc gia” do sứ quán VNCH lập ra để  cạnh tranh với “quán Cụ Hồ” ở place Maubert, cách đó không xa.

Tiếp theo hành trình của Dorigny và Ruscio, bao giờ chúng ta có một tác giả viết về “Việt Nam trên đường phố Paris”, đưa người đọc dạo bộ, nhìn những ngôi nhà, những địa điểm, liên quan tới lịch sử Việt Nam trong gần hai trăm năm qua ?

N.N.G.