Giới thiệu sách mới

Deux papillons rêvant d’immortalité
bản dịch Hồn bướm mơ tiên

Gần một thế kỷ sau nguyên tác Hồn bướm mơ tiên ra đời, đánh dấu một bước ngoặt trong văn học Việt Nam, chúng ta mới có trong tay bản dịch tiếng Pháp của Nguyễn Minh Khanh (bút danh Hậu Hiền), nhà xuất bản L’Harmattan (Paris, tháng 5-2025, 118 tr, 14 EUR).

Hồn bướm mơ tiên là tiểu thuyết – chính xác hơn, truyện vừa – đầu tiên của Khái Hưng, cũng là tác phẩm văn xuôi mở đầu của Tự Lực Văn Đoàn, gây tiếng vang lớn trong tuổi trẻ trung lưu Việt Nam thập niên 30 của thế kỷ XX. Mối tình giữa Ngọc, chàng sinh viên vừa tốt ngiệp, và “chú tiểu” Lan – mà Ngọc nhanh chóng khám phá ra là phụ nữ – xung đột với lời nguyện tu hành của Lan. Sự khẳng định của cá nhân trong một xã hội mà truyền thống là gia đình, gia trưởng, mâu thuẫn giữa tình yêu lứa đôi và tình yêu nhân loại, văn phong trong sáng, đoạn tuyệt với dòng văn biền ngẫu cổ truyền, những nhận xét tâm lý sắc sảo, biện chứng giữa quan hệ lứa đôi, biện chứng trong nội tâm giằng xé của “ni cô” Lan, tất cả những yếu tố đó đã khẳng định chỗ đứng của Hồn bướm mơ tiên trong văn học Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX.

Bản dịch của Nguyễn Minh Khanh là tác phẩm đầu tiên của anh được công khai xuất bản – năm ngoái, anh đã tự xuất bản A l’ombre de l'ylang-ylang, tập truyện ngắn của Nhất Linh và Thạch Lam, mới chỉ được phổ biến trong bạn bè thân quen. Đáng mừng là chất lượng bản dịch tương xứng với sự đam mê của dịch giả : chính xác, thanh thoát. Một ưu điểm đáng kể nữa là tác giả đã  tìm hiểu Phật giáo và ngôn ngữ Phật học trong tiếng Pháp để diễn đạt những đoạn văn liên quan tới nhà Phật (khung cảnh của Hồn bướm mơ tiên là chùa Long Giáng, ở Bắc Ninh, liên quan tới sự tích công chúa Văn Khôi, con của vua Lý Nhân Tôn).

Chuyển ngữ từ tiếng Việt sang tiếng Pháp – và ngược lại – người dịch thường bị đau đầu vì các từ xưng hô : làm sao tìm ra sự tương đương giữa các từ xưng hô của tiếng Việt và các đại từ je-nous/tu-vous... của tiếng Pháp. Cũng may là trong Hồn bướm mơ tiên, đối thoại chủ yếu là giữa “ông” Ngọc và “chú tiểu” Lan. Nhưng ở đoạn chót, khi lên chùa Long Vân, Lan được biết là Ngọc tốt nghiệp kỹ sư canh nông, nên gọi Ngọc là “quan” : thời đó, các viên chức “tây học” đều được gọi là “quan” hết (bác sĩ, giáo sư là “quan đốc”, tham tá là “quan tham”...). Nguyễn Minh Khanh đã dùng chữ “seigneur” để dịch chữ “quan”, người viết bài này không thấy thỏa đáng, nhưng cũng chịu thua, không biết đề nghị thay thế bằng chữ gì (bài này vừa đưa lên báo, thì một bạn đọc từ Genève, đề nghị "Excellence", xin để độc giả và dịch giả suy xét).

Tóm lại, Deux papillons rêvant d’immortalité xứng đáng được giới thiệu với bạn bè Pháp ngữ và đưa vào tủ sách gia đình cho thế hệ 1,5 và thế hệ 2. Ai muốn đọc (lại) nguyên tác, Google có sẵn mấy bản .pdf, thí dụ : https://isach.info/story.php?story=hon_buom_mo_tien__khai_hung&chapter=0000

Kiến Văn