Hồi ký

Lối về quê mẹ

Trần Hà Anh

Đôi lời giới thiệu

Diễn Đàn trân trọng giới thiệu, với sự đồng ý của tác giả, toàn văn hồi ký LỐI VỀ QUÊ MẸ của nhà vật lý học Trần Hà Anh (Nhà xuất bản Hội Nhà Văn, tháng 6.2022). Viêt kiều ở Pháp biết Trần Hà Anh như một cựu học sinh Ecole Polytechnique, Ecole des Mines, làm việc nhiều năm ở Trung tâm nghiên cứu hạt nhân Saclay (CEA), hoạt động tích cực trong phong trào Việt kiểu trước khi về nước (1978). Anh từng giữ chức vụ Viện trưởng Viện nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, rồi đại biểu Quốc hội. Sau hai tập hổi ký Gặp gỡ trên đường đời (Nhà xuất bản Thanh Niên) và Né sous le signe de la Pégase (nxb Thế Giới, 2016) của Nguyễn Hạc Đạm Thư (về Hà Nội sau Hiệp định Genève 1954), đây là một trong những hồi ký rất hiếm của một thành viên trong phong trào Việt kiều tại Pháp. Tác giả cho biết trong những độc giả đầu tiên, có người cho rằng “quyển sách giầu sự việc nhưng thiếu những câu chuyện để làm cho nó thêm phần sinh động”, lại có người thấy nó “còn quá dè dặt, chưa thẳng thắn đề cập đến những vấn đề nhức nhối của xã hội”. Tác giả ghi nhận những ý kiến đó nhưng khẳng định “tôi vẫn phải cân nhắc những gì nên viết và những gì không nên viết, và viết như thế nào để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả nhất có thể ” (Lời kết, tr. 295-296).

Chúng tôi xin nhường lời cho tác giả và quyền phán đoán cho bạn đọc.

Diễn Đàn

Lời Mở đầu

Khi viết quyển sách này, tôi muốn ghi lại một số thông tin về cuộc đời mình để làm quà lưu niệm cho con cháu, anh em, bè bạn.

Tôi lấy quyết tâm và bắt tay vào việc khi tuổi đã gần 80. Ở tuổi này, tôi chỉ còn khả năng nhớ được những sự kiện lớn mà mình đã trải qua và quên nhiều về các chi tiết cụ thể. Vì vậy tuy muốn viết một quyển sách với những mẩu chuyện sinh động như một Truyện Ký để thuận lợi cho người đọc, nhưng tôi không thể làm như vậy được nữa. Tên quyển sách tôi chọn là “ Lối về Quê mẹ ” : thực ra đó là quyển hồi ký kể về cuộc đời của tôi.

Quyển sách được bố trí như sau : ngoài Lời Mở đầu và Lời Kết, sách gồm 9 chương, từ I đến IX, mỗi chương mang một chủ đề với khởi điểm là thời gian riêng và được sắp xếp theo thứ tự của thời gian khởi điểm. Sau Lời Mở đầu, lần lượt là các chương : Thời niên thiếu, Thời du học, Chuẩn bị vào đời, Lập gia đình, Làm việc ở Pháp, Trở về Quê hương, Làm việc trong lĩnh vực Nghiên cứu Hạt nhân, Làm Đại biểu nhân dân và Thời kỳ sau nghỉ hưu. Với kết cấu như vậy, tôi hy vọng nội dung tổng quát của quyển hồi ký sẽ phản ánh được các sự kiện quan trọng nhất của đời tôi.

Quyển sách được viết để làm quà cho con cháu và anh em, bạn hữu, là những đối tượng đa dạng. Vì vậy, để phù hợp với mọi người, tôi phải cố gắng trình bày các nội dung một cách dễ hiểu nhất có thể. Tuy nhiên, đối với một số công việc tôi đã trải qua, tôi không thể không nhắc đến những kiến thức mang tính học thuật. Vì vậy tôi phải đưa thêm một vài chú thích để làm rõ hơn các khái niệm chuyên môn đó. Với cách làm này, tôi hy vọng người đọc có thể hiểu được đầy đủ hơn nội dung của các chương.

Qua việc thực hiện quyển hồi ký này, tôi có vài suy nghĩ xin được chia sẻ cùng bạn đọc. Sau khi bản thảo của quyển sách được tạm xem là viết xong, tôi đã nhờ một số anh em, bạn hữu đọc và góp ý kiến giúp. Tuy bản thảo đầu tiên đó còn nhiều khuyết điểm về nội dung cũng như hình thức, nhưng nó vẫn được các bạn đọc hoan nghênh và khuyên tôi nên cho phát hành rộng rãi hơn thông qua một nhà xuất bản, vì quyển sách còn có thể ích lợi cho những người khác. Những ý kiến mà tôi nhận được là một nguồn động viên khích lệ, nhưng cũng là những đòi hỏi tinh thần buộc tôi phải cố gắng để cải thiện bản thảo và làm cho quyển sách xứng đáng hơn với niềm tin yêu của bạn đọc.

Trước khi kết thúc Lời Mở đầu, tôi có vài lời “ tâm sự ” với bạn đọc như sau : Do tôi không phải là một nhà văn chuyên nghiệp mà chỉ là một người làm nghiên cứu khoa học, quen viết những bài báo khoa học hơn là những tác phẩm văn học dài hơi, cho nên quyển hồi ký của tôi có những hạn chế quan trọng. Tôi đã để ra một thời gian khoảng 5 năm để chuẩn bị và viết quyển sách, và trong quá trình làm công việc này, không phải lúc nào tôi cũng làm chủ được “ ngòi bút ” của mình. Tôi không rõ các nhà văn chuyên nghiệp có bao giờ rơi vào hoàn cảnh của tôi hay không, vì nhiều lúc tôi có cảm tưởng như chính “ ngòi bút ” bắt mình phải viết theo nó. Và nó dẫn mình đến những nơi mà nó muốn hơn là mình bắt nó phải theo mạch tư duy của mình. Vì vậy, tôi thiết tha xin lỗi các bạn hữu, anh em, con cháu về những thiếu sót của quyển sách. Ví dụ, đáng lẽ phải nhắc đến một người hay một sự kiện thì không nhắc ; đáng lẽ phải nhắc đậm hơn nhưng chỉ nhắc đến thế... Tôi chỉ biết tự trách mình, và trách ngòi bút của mình sao đã quá thờ ơ như vậy !

Mấy “ Lời Mở đầu ” quyển sách trên đây là để có sự thông cảm của bạn đọc. Bây giờ xin nhường chỗ cho nội dụng của các chương.

Trần Hà Anh

Để đọc toàn văn tập hồi ký : bấm vào ô THA_HK ở dưới để ghi chép vào máy.