Bạn đọc và Diễn Đàn

Diễn Đàn chân thành cảm ơn thư và bài của các bạn:

Vũ Hồng Nam (Lyon), Trần Văn Khang (Paris), L.H. (Stolzenau, Đức), Nguyễn Huy Bảo (Paris), L.T. (Berlin), Người Quận Cam (Westminter, Ca., Hoa Kỳ), Bà Nguyễn Việt Tú (Fosses), Vô Danh Nhân (Paris), B.V.H. (Paris), Trần Văn Khê (Paris), Hải Đằng (Longjumeau).

Chúng tôi cũng mới nhận được Vietnamese Studies (Úc), Südostasien Information (Đức), xin chân thành giới thiệu với bạn đọc Diễn Đàn.

Cảm tưởng Tết Sài Gòn

Về nhà kỳ này tôi cảm thấy vui hơn những lần trước vì cuộc sống của nhiều người chung quanh đỡ tiêu điều ảm đạm hơn xưa. Sài Gòn không còn ngập ngụa trong rác rưởi mà sạch và đẹp hơn, nhiều nhà mới được xây lên và nhà cũ được tân trang. Nhiều dân miền Nam chuẩn bị năm tới Mỹ bỏ cấm vận, giống như thời kỳ sau Hiệp định Paris, một số dân và chính phủ miền Nam chuẩn bị “kinh tế hậu chiến”. Đảng và Nhà nước chẳng còn là mối lo sợ của dân nữa: đi tới nơi nào gặp lôi thôi, chỉ cần có tiền “bồi dưỡng” và “biết điều” là lọt. Những cán bộ có cơ hội ăn hối lộ thì “ vừa được ăn vừa được chửi”. Chửi thoái mái, với điều kiện không được đụng tới “đa nguyên đa đảng” trên giấy trắng mực đen. Đụng tới là được công an mời tới “ làm việc” ngay. Sự tan rã của Liên Xô và Đông Âu là hình ảnh, bài học xấu cho Đảng sợ mất quyền hành, mà đối với người dân thì hình ảnh đói khổ của Liên Xô, Bungari, và chiến tranh ở Nam Tư làm họ sợ. Thật sự mà nói, chẳng còn gì là “xã hội chủ nghĩa” ở Việt Nam cả. Các ông già quen nói nên sẵn trớn nói luôn, cứ luôn mồm “kiên trì con đường xã hội chủ nghĩa”, chứ sự thực Việt Nam hiện nay đang ở thời-kỳ-quá-độ-lên-chủ-nghĩa-tư-bản-cấp-thấp.

L.T. ( Berlin)

Diễn Đàn giàu quá rồi

Tôi vốn ghét báo cáo và không ưa chuyện tài chính, nên khi nhận được số 7 vừa rồi, tôi không đọc “Báo cáo tài chính” của Diễn Đàn. Hôm rồi, nghe một anh bạn nói “Diễn Đàn độ này giàu quá rồi”, tôi hỏi nghe ở đâu ra chuyện lạ vậy, thì anh ta nói “ Chính Diễn Đàn đưa ra mấy con số chứ ai? Tôi nhớ không chính xác, nhưng tiền thu gấp đôi tiền chi, hơn gấp đôi nữa mà”. Về nhà đọc “Báo cáo tài chính” thì quả là như vậy: thu 240 700 FF, chi 101 800 FF. Nhưng đọc kỹ hơn, trong tiền thu, có 191 800 FF là tiền mua báo dài hạn (chắc cũng như tôi, hơn 750 độc giả khác đều mua 1 năm), còn trong tiền chi, thì mới tính 6 số báo đầu, như vậy là Diễn Đàn còn nợ độc giả nửa năm báo nữa. Anh bạn tôi đọc hơi nhanh, nên đã vội cho là Diễn Đàn giàu quá rồi. Nhưng cũng tại bản báo cáo nói không rõ, khiến người đọc hoặc là dễ extrapoler hoặc là phải suy nghĩ đi suy nghĩ lại mới hiểu hết ý. Bài nghị luận chính trị thì còn được, chứ báo cáo tài chính thì dứt khoát không nên. Mà đây cũng là cái bệnh chung của ban biên tập Diễn Đàn. Tôi nói hơi ác, nhưng có đúng như vậy không?

B.V.H. ( Paris)

[Chịu thầy. Thầy nói đúng, hai lần đúng, ai dám than ác. Và xin cảm ơn anh đã giải thích rõ ràng, để bạn đọc không còn ai hiểu lầm là Diễn Đàn thừa tiền rồi. Chỉ đủ tiền thôi và mong rằng điều này sẽ làm an tâm những bạn đọc cũng muốn mua báo dài hạn nhưng còn do dự, vì năm trước, vừa ủng hộ Đoàn Kết xong thì báo dẹp tiệm. Có bạn nói thẳng với chúng tôi: các anh viết thì nghe được, chứ tài quản lý của các anh thì tôi khó tin lắm. Những cố gắng của chúng tôi về mặt quản lý và phát hành cũng là nhằm khôi phục lại lòng tin của bạn đọc.]

Sửa Nhật Tiến?

Vừa nhận được Diễn Đàn số 7, có đăng bài Những người đi giữa hai làn đạn của Nhật Tiến mà tôi cũng vừa đọc trên tạp chí Hợp Lưu xuất bản ở bên này. Tôi tò mò so sánh, thì thấy hai bản khác nhau, ít nhất ở đầu đề bài báo: Diễn Đàn thì in là làn đạn, còn Hợp Lưu lằn đạn. Ai đúng? ai sai? Tác giả viết thế nào?

Người Quận Cam (Hoa Kỳ)

[Tác giả viết lằn đạn, dùng lại một hình ảnh của Dương Thu Hương, mà Dương Thu Hương thì viết làn đạn. Ban đả tự cơ viên của Diễn Đàn cũng đã đả nhau rốt ráo suốt một buổi chiều thứ bảy xem cách viết nào đúng chính tả. Nhân Người Quận Cam đã có con mắt tinh đời, nhận ra sự khác biệt này, chúng tôi cũng xin trình bày cặn kẽ sự tình như sau:

– Trong các từ điển mà chúng tôi tra cứu có hai cuốn Lê Ngọc Trụ (Việt ngữ chánh tả tự vị) và Génibrel (Việt Pháp tự điển) cho rằng làn và lằn tương đương với nhau, các cuốn khác (Đại Nam Quấc âm Tự vị của Huình Tịnh Paulus Của, Việt Nam tự điển của Hội Khai Trí Tiến Đức, Dictionnaire Vietnamien-Chinois-Français của Gouin, Việt-Pháp từ điển của Đào Đăng Vỹ, Từ điển Pháp-Việt của Lê Khả Kế, Từ điển tiếng Việt của Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Từ điển Việt Pháp của Lê Khả Kế và Nguyễn Lân, Từ điển chính tả tiếng Việt của Hoàng Phê) đều chủ trương (hiển ngôn hay mặc nhiên) viết là làn (tên, đạn), và định nghĩa lằn là vết dài nổi hay lõm do một vật gì gây ra (lằn roi, lằn bánh xe). Như vậy có thể tạm kết luận: viết lằn đạn không sai, nhưng làn đạn chính xác hơn. Nhất là trong trường hợp này, “giữa hai làn đạn” dịch từ thành ngữ Pháp “entre deux feux”, làn đạn vừa có nghĩa đường đạn, vừa có nghĩa những tràng đạn liên tiếp đều đặn]

– Nguyên tắc của Diễn Đàn là tôn trọng văn (nội dung và hình thức) của tác giả, nghĩa là đăng đúng nguyên tác, nếu sửa phải có sự đồng ý (hoặc sự cho phép) của tác giả, nhưng về chính tả, thì chúng tôi cố gắng rà lại cho đúng. Ngoài ra, những câu chữ rõ ràng in hoặc viết sai, chúng tôi cũng mạn phép sửa lại và xin chịu trách nhiệm trước tác giả, nghĩa là nếu tác giả không đồng ý, tất nhiên chúng tôi sẽ cải chính.

Trong trường hợp bài của Nhật Tiến, vì giờ chót và ở xa, chúng tôi đã tự ý hiệu đính đôi chỗ, trong đó có chữ lằn, và sau đó đã thông báo ngay cho tác giả. ]

Gate Gate

Truyện ngắn SANG SÔNG của Nguyễn Huy Thiệp, đăng trong Diễn Đàn số 7, kết bằng câu “thần chú”: Gate Gate! Para Gate! Para Samgate... Tôi thấy tác giả hay Diễn Đàn nên chú thích câu chữ sanskrit đó để sáng tỏ thêm phần nào ý nghĩa sâu xa của truyện ngắn.

Nguyên câu này là lời nói của Phật Thích Ca rút trong kinh Prajnaparamita: “GATE GATE, PARA GATE SAMGATE BODHI SVAHA!” nghĩa là “ Đi, đi với những loài vật có tri giác, đi từ u mê cho đến giác ngộ hoàn toàn!”

Mme Nguyễn Việt Tú (Fosses)

[Xin cảm ơn bà đã cung cấp thông tin ấy cho bạn đọc. Khi đánh bài này, chúng tôi cũng nghĩ tới việc chú thích. Hỏi vài nhà Phật học, thì được biết là tất cả các dịch giả đều cố ý để nguyên âm, không dịch vì cho rằng âm hưởng của câu chú quan trọng hơn là ý nghĩa của nó. Trước đây, trong tâm kinh Bất nhã Ba la Mật đa, câu này được phiên âm qua Hán - Việt thành : Yết đế, yết đế! Ba la yết đế! Ba la tăng yết đế... cũng vì vậy.]

Con cá con kiến

Con cá nó sống không chỉ nhờ nước, mà bởi/vì...nước. Giai đoạn “cấp bách” đã qua, nhưng con cá vẫn ở giữa dòng (ôi những dòng sông).

Tôi mong sao việc về lâu về dài, Diễn Đàn Forum và bạn bè của DĐ-F sớm nghĩ ra cách gây quỹ, làm ra tiền cho báo. Gây quỹ có ba điều lợi ích:

1) DĐ sẽ khởi sắc hơn, phong phú, tự cường (giàu nhân lực máy móc, bài vở...)

2) Các bạn (những cây bút rường cột) sẽ đặt hết tâm trí vào sách - vở như các hàn sĩ ngày xưa có vợ/gia đình chu toàn trong ngoài, nên chỉ dốc tâm sức vào việc ôn kinh luyện truyện (đành rằng có tay nghề thì viết vẫn khéo; nhưng tâm hồn thư thái, cảm xúc sảng khoái thì ngòi bút tự tại hơn, bạn đọc khoái hơn vì được đứng giữa mảnh vườn đầy hoa bướm, hương nhạc... hơn là đứng trên ổ kiến, hoặc tệ hơn – như ở vài tờ báo khác – trên một bãi mìn nổ chậm).

3) Có tiền được tiên (điều này nếu được hiểu ngoài nghĩa hạn hẹp của ngôn tự, cũng là việc mà kẻ sĩ, người trí thức cần lưu tâm hơn).

Còn bất lợi? Dĩ nhiên có nhiều. Ví dụ: hùng mạnh thì có kẻ ghét ganh; giàu sang có thể bị tranh giành; bô giai đắt gái thì có ngày bị...đánh ghen, vân vân và vân vân. Nhất phiến tài tình thiên cổ luỵ mà. Nhưng, các bạn cũng như tôi việc hôm qua và hôm nay đã bao lần minh chứng cần (và nên) bỏ ngoài... tâm:

Con kiến không màu
bò lên hoa đào
rỡ ràng áo mão :
thực hư đâu nào

Nhập bút bằng con cá, tạm dừng bút bằng con kiến vậy.

Vô danh nhân, mùa phục sinh 92

Tái bút: xin kèm theo đây séc 1000 F (không phải tiền ủng hộ) đặt mua thêm hai năm báo Diễn Đàn, và, nếu có thể để Diễn Đàn gởi báo biếu cho vài bạn đọc ở những nước mà sách báo và phân phát (hay kiểm duyệt) vẫn là hai bà vợ đánh ghen nhau!

[Lời bàn của người đánh máy: phàm đã đọc báo, thì mua báo và viết kèm một lá thư duyên dáng vẫn hơn là đọc cọp mà vô duyên. Vậy có thơ rằng: Con cá mà đậu cành cao, Ngáp ra ngáp vào lộn cổ xuống ao. Con kiến mà bò cành đào, Bò ra bò vào quên trả tiền bao (theo truyền thống Thơ Bút Tre, xin đọc là báo]

Điều tâm đắc

Trước kia khi còn ở Tiệp Khắc tôi có được đọc một vài số Đoàn Kết ấn phẩm cũ của các anh qua một anh bạn quen có người nhà ở Pháp, nói thật là với con mắt nhận xét hồi đó, đọc xong tôi có cảm tưởng như đang đọc tờ Đại Đoàn Kết ở Việt Nam vậy. Lập trường trung dung, có phần quá nghiêng về phía bên kia, phê bình có, chỉ trích cũng có nhưng về căn bản, thực chất vấn đề dân chủ đa nguyên cho Việt Nam thì hình như báo không đả động tới. Cho đến khi tờ Diễn Đàn Forum ra đời, cầm tờ báo trong tay, tôi rất lấy làm thích thú ngay từ số đầu ra mắt. Điều làm tôi tâm đắc nhất là lập trường của Diễn Đàn rất gần với tâm tư suy nghĩ về đất nước của phần lớn anh chị em “tị nạn mới” từ Đông Âu, là những người trưởng thành ở miền Bắc, không hằn học cực đoan quá khích như một số tờ báo Việt ngữ hải ngoại khác, ví dụ như bên Mỹ chẳng hạn (...)

Cuối cùng cũng xin nói thêm để các anh thông cảm một chút về khả năng tài chính eo hẹp của một người mà ngoài sự ăn uống ở nhà tập thể trong trại, mỗi tháng chỉ được lĩnh 170 DM tiền tiêu vặt như tôi, thì tiền mua báo một năm là 80 DM quả là một vấn đề nan giải. Nếu có thể được bớt cho chút ít tiền mua báo tôi rất cảm ơn.

L.H. (Stolzenau, Đức)

[Như chúng tôi đã viết trong thư riêng gửi anh, Diễn Đàn xin gửi tặng anh một năm báo. Khi nào điều hiện tài chính cho phép, anh trả cũng được. Chúc anh và các bạn sớm ổn định cuộc sống]

Hộp thư

Giáo sư Nguyễn Huy Bảo (Paris 14): chúng tôi đã nhận được thư và bài Lại bàn về Trí thức, xin thành thực cảm ơn bác. Vì trang bạn đọc số này quá dài, chúng tôi xin phép hoãn sang số sau.