Đọc sách:

 
Lê Ngọc Trụ,
Tầm nguyên tự-điển Việt-nam

Nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh 1993, 857 trang,
phụ thêm : tiểu sử tác giả và văn phẩm của Lê Ngọc Trụ.

Một vài năm sau đây, nhiều nhà xuất bản đã cho in một số tự điển khả dĩ làm dụng cụ căn bản cho ai phải dùng đến chữ nghĩa. Nhưng còn thiếu một bộ về nguồn gốc từ tiếng Việt.

Và đây quyển tự điển đáp ứng lòng mong đợi đó. Lại là di cảo của nhà học giả miền Nam Lê Ngọc Trụ, hoàn thành năm 1974. Với : Lời Nói Đầu của Vương Hồng Sển, đượm tình cảm người bạn già thâm niên cùng phong cách đặc sệt Vương Hồng Sển. Thêm bút tích của nhà văn đã quá cố Nguyễn Hiến Lê, lời giới thiệu của Nguyễn Duy Cần.

Hệ thống luật biến âm khi chuyển từ gốc- mượn tiếng dân tộc khác thành tiếng Việt, hệ thống âm thanh và cách tiếng Việt biến đổi trong quá trình tiến hoá được trình bày minh bạch ai đọc cũng hiểu được trong phần Dẫn 68 trang.

Phần tự vị gồm :

I. Các tương đồng ngôn ngữ với các dân tộc láng giềng (Mường, Sedang, Stiêng, Mạ, Mnông, Thái ...) mà không thể quả quyết là dân tộc nào mượn của dân tộc nào.

II. 1) tiếng Hán Việt chuyển ra tiếng Việt

II. 2) Tiếng Việt gốc Hán Việt.

III. Tiếng mượn ở ngoại ngữ (với bảng kê đối chiếu)

Riêng trong phần này, những từ mượn của Pháp được chú ý tương đối nhiều. Người đọc tự hỏi chẳng biết những tiếng tây " bồi " không thể nói là thông dụng nhan nhản đem vào từ điển này có được cân nhắc thích đáng hay không.

Ngược lại kho từ ngữ mượn của tiếng Tiều, tiếng Quảng, thường dùng trên cửa miệng và tạo thêm phong cách, hương vị cho tiếng Việt miền Nam thì người đọc lại có cảm tưởng chưa được tác giả chú ý đúng mức. Ngày nay không dễ còn tìm ra người thông thạo vấn đề này như Lê quân. Nhà học giả Lê Ngọc Trụ không còn nữa, chưa biết sau này rồi có ai bổ sung cho điểm khiếm khuyết nói trên chăng ?

Tuy nhiên không vì vậy mà Tầm nguyên tự điển không phải là một tư liệu quý.

 
Nguyên Thắng (Paris 2.94)