Hallo Deutschland, lịch sử sang trang ?

Nguyễn Tường Bách

Ngày 26.9 tới đây nước Đức sẽ bầu lại Quốc Hội liên bang. Vì Đức là quốc gia theo chính thể dân chủ đại nghị, Quốc Hội mới sẽ cử ra Thủ Tướng (Bundeskanzler) mới, vị này sẽ là nắm quyền lực hành pháp của cả liên bang. Đức cũng có Tổng thống, nhưng khác với Mỹ hay Pháp, Tổng thống Đức chỉ đóng vai trò lễ nghi.

Được bầu làm đại biểu trong Quốc Hội là các chính đảng có phiếu bầu ít nhất 5% tổng số cử tri. Thủ Tướng là người đạt sự tín nhiệm của ít nhất 50% đại biểu. Thường thì không có chính đảng nào đạt đa số tuyệt đối nên hầu như lúc nào trong lịch sử Đức cũng đều có những liên minh gồm hai đảng để đạt túc số. Theo một luật lệ bất thành văn thì chính đảng lớn trong liên minh sẽ là người chỉ định Thủ Tướng.

Vì liên minh các chính đảng trong Quốc Hội là nền tảng thành lập chính phủ nên chính thể Đại nghị tại Đức thường tạo nên một nền hành pháp ổn định, so với các quyết sách trong Tổng thống chế của Mỹ vốn hay bị Lưỡng viện bác bỏ. Thế nên, ngày bầu cử Quốc Hội cũng chính là ngày quyết định ai sẽ là Thủ Tướng. Thường thì chỉ một tiếng sau khi đóng cửa phòng phiếu, người ta đã biết ai sẽ làm Thủ Tướng, dựa trên thăm dò sau bầu cử. Năm nay, sau 16 năm cầm quyền bà Thủ Tướng Merkel sẽ rời chính trường. Phải chăng 26.9 sẽ là ngày sang trang lịch sử Đức?

Từ 4 lên 6

Xưa nay khi nói đến nền chính trị Đức ta nghĩ ngay đến hai chính đảng „quốc dân“ Volkspartei CDU/CSU (Dân chủ Thiên chúa giáo) và SPD (Dân chủ Xã hội). Hai chính đảng truyền thống này, với cử tri khắp mọi thành phần xã hội, thay nhau nắm quyền lãnh đạo trong nhiều thời kỳ khác nhau, tùy theo phiếu bầu và liên minh với các đảng „nhỏ“ khác. Hai chính đảng được mệnh danh „nhỏ“ là đảng Xanh (Die Grünen) và FDP (Dân chủ Tự do). Có khi vì tỉ lệ phiếu bầu đòi hỏi, hai đảng lớn phải thành lập „đại liên minh“ (Große Koalition) như  hai nhiệm kỳ vừa qua tại Đức. Đến năm 2005 thì Đức chỉ có 4 đảng vừa kể trên sân khấu chính trị, họ liên minh với nhau trên cơ sở đường lối. Thường thì CDU/CSU gần gũi với FDP và SPD với Xanh.

Từ năm 2005 nền chính trị Đức biến động mạnh trên toàn cảnh. Đảng Cánh Tả (die Linke) bao gồm phe tả hai vùng Đông Tây, kể cả một số thành viên trong đảng Cộng sản cũ của Đông Đức. Họ thắng lợi trong cuộc bầu Quốc Hội năm 2005 với số phiếu 8,7%, lọt vào Quốc Hội. Hiện nay Cánh Tả đã là một chính đảng có quần chúng ổn định, họ có đại biểu khắp các tiểu bang vùng Đông Đức cũ, thậm chí nắm quyền Thủ Hiến một tiểu bang. Chưa đủ, dường như 5 chính đảng chưa đáp ứng tâm thức chính trị Đức, năm 2017 đảng AfD (tạm dịch „Giải pháp khác cho nước Đức“) ra đời, họ chiếm ngay 12,6% số phiếu trong cuộc bầu cử bốn năm về trước. 

Từ 4 lên 6, sáu chính đảng đang giành phiếu trên chính trường Đức, trong đó hai đảng sau được xem là „cực đoan“. Đảng Cánh Tả (die Linke) thực ra không có chủ trương nào là thái quá, họ thực sự tôn trọng thể chế của Nhà Nước, nhưng một số thành phần trong đó đòi Đức rút khỏi NATO. Ngược lại đảng AfD thực sự là nơi tụ hội của chủ nghĩa dân tộc, thậm chí theo tinh thần phát xít. Họ cho rằng Đức phải rút khỏi Liên minh châu Âu, co cụm lại trong quyền lợi riêng của Đức. AfD chính là sự sống dậy của tinh thần dân tộc cực đoan của Đức, một tinh thần thực ra chưa bao giờ biến mất hẳn trong tâm thức người Đức.

Thế là cử tri Đức sẽ có 6 chính đảng để lựa chọn, trong đó 2 đảng nằm rìa, Cánh Tả Linke và cánh hữu AfD. Hai đảng này chiếm sơ sơ gần 1/5 số phiếu. Bốn đảng truyền thống còn lại mà có người gọi là bürgerlich, nếu phải dịch là „tầm tầm bậc trung“. Họ ôn hòa trong chủ trương, nhưng quyết liệt khi giành phiếu, họ chỉ còn 80% phiếu để chia nhau. Dấu hiệu đang cho thấy một trận động đất sắp xảy ra.

Từ 2 lên 3

Hơn hai tuần trước ngày bầu cử, những ai ít theo dõi tỉ lệ phiếu bầu sẽ tưởng mình nhìn nhầm khi đọc các bảng thăm dò. Trong nhiệm kỳ trước, cách đây bốn năm, CDU/CSU chiếm một tỉ lệ 32,9% thì nay đã rơi tự do xuống còn khoảng 21%. SPD thời đó chiếm 20,5%, cách đây vài tháng chỉ còn 15%, tưởng như sắp rơi vào số phận của đảng Xã Hội tại Pháp, nay lại chuyển mình lên ngoạn mục đến con số 25%. Đảng Xanh, lúc mới đề cử Annalena Baerbock làm nữ ứng cử viên Thủ Tướng, mới đầu đạt con số trên 25%, nay trở về mức khá ổn định quanh 16-17%. Đảng Dân Chủ Tự Do FDP mà ngày trước từng có nhân vật Philipp Rösler gốc Việt Nam trong hàng ngũ của mình, vững vàng đạt mức 11%. Tiền vệ cánh mặt AfD 11%, cánh trái die Linke 7%. Dự kiến 6 đảng sẽ có mặt, không ai sẽ bị loại vì con số tối thiếu 5% cả.

                                                                nguồn : dawum.de

Từ nay đến ngày bầu cử còn trên hai tuần hẳn còn xảy ra nhiều điều chỉnh nữa trước ngày 26.9. Thế nhưng có lẽ Đức sẽ có một chấn động lịch sử trong cấu trúc các chính đảng. Đó là tổng lực CDU/CSU và SPD không còn được còn là „đại liên minh“ nữa, họ mất túc số quá bán. Nếu các con số thăm dò được xác nhận, sẽ không còn liên minh 2 đảng nữa mà 3 chính đảng mới thành lập được chính phủ. Đây sẽ là cuộc sang trang của chính trường tại Đức.

Thế là 4 chính đảng trung dung sẽ không còn bị phân biệt là „lớn nhỏ“ như xưa, tỉ lệ phiếu bầu không còn nằm xa nhau quá. Khi 3 thành phần mới đủ túc số thành lập, cấu trúc và tính chất của chính phủ trong tương lai sẽ hoàn toàn khác trước.

Trong 6 chính đảng có mặt trong Quốc Hội thì chỉ AfD là hoàn toàn bị tẩy chay không ai chịu liên minh. Đảng Cánh Tả, với mức thăm dò khoảng 7%, rất có khả năng cùng SPD và Xanh, đạt túc số quá bán đại biểu. Tóm lại với cấu trúc 3 chính đảng cùng thành lập nội các trong tổng số 5 đảng phái, người ta có đến 5 khả năng hình thành chính phủ. Đây không phải chỉ là lý thuyết hàn lâm về các mối liên kết mà sẽ là những cuộc hiệp thương gay cấn mà có người đoán đến Giáng Sinh năm nay sẽ chưa xong kết quả.

Rồi sao nữa, nước Đức?

Đức là quốc gia giàu mạnh tại châu Âu và trên thế giới. Sau thời kỳ 16 năm của bà Thủ Tướng Merkel, nước Đức sẽ bắt đầu một giai đoạn rất mới. Hiện nay rất khó tiên đoán ai sẽ là người thắng cuộc, các đảng nào cuối cùng sẽ thành lập nội các. Điều này tùy thuộc vào kết quả bầu cử sít sao giữa các đảng phái. Khả năng lớn có thể xảy ra là chỉ vài trăm ngàn phiếu chênh lệch của một chính đảng cũng có thể thay đổi thành phần của chính phủ tương lai. Có thể trong đêm bầu cử người ta cũng chưa xác định ai có thể liên minh với ai để chiếm túc số mà phải chờ đến đếm xong những lá phiếu cuối cùng, nhất là phiếu bầu qua bưu điện. Thế nhưng ta có thể dự đoán một vài tính chất của cử tri và chính trường Đức.

Ngày nay cử tri người Đức dường như chú trọng đến tính cách của ứng cử viên hơn chủ trương chính sách của một đảng. Trong các cuộc thăm dò hiện nay ta thấy một điều rất rõ, là nếu Söder (nhân vật CSU) thay vì Laschet (CDU) làm ứng cử viên thì CDU/CSU sẽ đạt tỉ lệ cao hơn hẳn. Trong hai cuộc bầu cử tiểu bang năm nay tại Đức, quan sát viên đã ghi nhận sự biến chuyển rõ nét đó của người Đức. Sự kiện đảng SPD chỉ trong vòng ba tháng mà tỉ lệ thăm dò tăng từ 15% lên 25% cho thấy ứng cử viên Olaf Scholz, ôn hòa khiêm tốn, trở nên „đáng tin cậy“ trong con mắt cử tri.

Luật bầu cử Đức vốn dự kiến phiếu bầu nhằm vào chính đảng chứ không chú trọng nhân vật (thông qua phiếu „Zweitstimme“). Hiện tượng người Đức chọn bầu „nhân vật“ chứ không bầu „chính sách“ là một nét rất mới trong quốc gia này.

Thêm nữa, với dự đoán chính phủ sẽ do 3 thành phần liên minh thành lập, ta càng có cơ sở để tin các chính sách của các đảng sẽ bị pha loãng hơn. Một khi 3 đảng liên minh để thành lập nội các, mỗi đảng sẽ tranh đấu một phần cho chủ trương của mình được thể hiện, nhưng lại sẽ nhượng bộ tối đa để có sự đồng thuận. Đại liên minh sẽ biến thành đại thỏa hiệp. Một khi 3 chính đảng thỏa hiệp với nhau thì ta có thể tin đường lối của chính phủ sẽ là một chương trình trung dung „tầm tầm“, không thành phần nào bị thương tổn.

Cuối cùng, là một nước giàu mạnh, Đức ít phải đối đầu với những vấn đề thuộc về kinh tế xã hội nội bộ. Vấn đề của chính phủ mới trong tương lai đều đến từ các yêu cầu có tính toàn cầu và đối ngoại: đối phó dịch bệnh, sự biến đổi khí hậu, liên minh với Mỹ và châu Âu, vấn đề di dân và nhập cư, tranh chấp địa chính trị trên thế giới, chủ trương toàn cầu hóa và thái độ với Trung Quốc.

Đối với các vấn đề kể trên thì 4 chính đảng cốt lõi của Đức CDU/CSU, SPD, Xanh và Dân chủ Tự Do FDP sẽ không có bao nhiêu khác biệt. Không khó để đoán biết Đức sẽ hiện diện tích cực hơn trên các tranh chấp địa chính trị kể cả Biển Đông, sẽ liên minh chặt chẽ với với Mỹ và châu Âu, sẽ cẩn thận hơn với Trung Quốc. Ngay cả khi Cánh Tả Die Linke tham gia chính quyền thì với số phiếu khiêm tốn của họ, ta cũng có thể tin, nhiều lắm họ chỉ có thể thực hiện được vài đòi hỏi xã hội nội bộ chứ không thể gây ảnh hưởng đối ngoại.

Trong cuộc bầu cử Quốc Hội sắp tới,  nước Đức có thể thay chính đảng lãnh đạo, tâm thức bầu cử Đức sẽ thay đổi, cấu trúc chính phủ sẽ khác xưa. Thế nhưng dù chính đảng nào lãnh đạo nước Đức thì quốc gia này vẫn sẽ đi trên con đường đang đi, đó là phát triển công nghiệp và xuất khẩu, song song tham gia toàn cầu hóa và trở thành một nước nhập cư.

Nguyễn Tường Bách

7.9.2021