Sắp có một Marianne mới ?

- Cổ Ngư — published 20/04/2022 19:35, cập nhật lần cuối 21/04/2022 10:56

Sắp có một Marianne mới ?

Cổ Ngư

Chỉ từ thời tổng thống Mitterrand trở đi, bưu điện Pháp mới có thông lệ in bộ tem Marianne do tổng thống đắc cử chọn mẫu. Bộ tem phổ thông một mẫu với màu thay đổi theo giá tiền này sẽ được lưu hành và in lại nhiều lần trong suốt nhiệm kỳ của vị tổng thống đó.

Bài viết này giới thiệu đến độc giả hình ảnh và vài chi tiết xoay quanh các con tem Marianne đã được chọn in từ thời cố tổng thống Mitterrand cho đến tổng thống đương nhiệm Macron (04.2022).

1. « Marianne Nhị Bách Niên »

Tổng thống François Mitterrand (1916-1996) thuộc đảng Xã Hội cánh tả đã lãnh đạo nước Pháp suốt mười bốn năm liền, từ 1981 đến 1995. Ở nhiệm kỳ thứ nhì, năm 1989, nhân dịp kỷ niệm hai trăm năm Cách mạng Pháp, ông chọn mẫu vẽ Marianne nhìn chính diện do hoạ sĩ Louis Briat hoàn toàn thực hiện trên máy điện toán, như để đánh dấu cho kỷ nguyên số hoá. Con tem được chia làm ba phần đều nhau theo chiều dọc, phần giữa có màu nhạt hơn hai phần bên. Điểm gây nhiều tranh cãi, bình phẩm, là đôi mắt của Marianne trên con tem mất hút trong hai vũng tối.

Bộ tem một khổ 26x20mm này có khoảng bốn mươi con tem với màu sắc và giá tiền khác nhau, có hoặc không răng cưa, in theo tờ tem phải xé rời từng con với keo khô phía sau cần nước để dán, hay loại bóc từ carnet mười, mười hai tem rồi dán thẳng lên phong bì mà không cần thấm nước (autocollant). Trong bộ « Marianne Nhị Bách Niên » này, có con tem màu đỏ không ghi giá tiền. Đó là con tem phổ thông đầu tiên của Pháp được định giá theo màu, dành cho những bức thư nặng từ 20gr trở xuống, gửi nhanh trên toàn nước Pháp.

2. « Marianne ngày Quốc Khánh 14.07 »

Sau khi nhậm chức, tổng thống Jacques Chirac (1932-2019) đã chọn mẫu vẽ Marianne của nữ hoạ sĩ Ève Luquet để in bộ tem phổ thông mới. Trong nhiệm kỳ đầu (1995-2002) của vị tổng thống đã sáng lập ra đảng « Tập Hợp Vì Nền Cộng Hoà » phái hữu này, khoảng một trăm con tem với màu, giá tiền, kích cỡ khác nhau của bộ tem đã được phát hành.

« Marianne ngày Quốc Khánh 14.07 » mang hình ảnh người phụ nữ hướng đến tương lai, phần tóc dưới nón bonnet bay theo chiều gió, phía trên đầu là những dòng chữ của quốc hiệu Pháp : Tự Do – Bình Đẳng – Bác Ái. Bộ tem này gắn liền với hướng hội nhập vào Liên minh Âu châu của nước Pháp qua hình ảnh tám ngôi sao vẽ đây đó trong tem, nhắc nhớ đến lá cờ Liên Âu. Nhiều con tem khổ 26x20mm hoặc bloc tám tem khổ 145x145mm giống nhau, chỉ khác giá tiền franc và cùng mệnh giá sau khi đã chuyển đổi sang đồng euro đã lần lượt xuất hiện trong bộ tem này.

3. « Marianne của người Pháp »

Ba năm sau khi thắng cử lần thứ nhì, năm 2005, thống thống Chirac đã chọn mẫu tem của hoạ sĩ Thierry Lamouche. Từ khoảng năm mươi ngàn bản vẽ ở khắp nơi gửi về tham dự cuộc thi, năm trăm mẫu đã vào bán kết và mười mẫu vòng chung kết được treo trước Quốc hội Pháp để dân chúng bình chọn. Cuối cùng, hình ảnh cách điệu một Marianne nhìn nghiêng, hướng đến những cánh chim phía trên góc phải, như một bông hoa vươn cao được hai chiếc lá nâng đỡ phía dưới đã trở nên thân thuộc với người dân Pháp : hơn bốn mươi con tem khác màu, khác giá tiền, cùng một khổ 27x20mm lần lượt được phát hành. Đáng chú ý nhất là con tem bằng bạc màu xám giá 5€ và các con tem phổ thông màu đỏ, xanh lá cây và xanh nước biển không in giá, dành cho thư nội điạ chuyển nhanh, chuyển chậm và thư gửi đi các nước Liên Âu.

4. « Marianne và Âu châu »

Thêm một lần nữa, phái hữu lại chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống. Năm 2007, Nicolas Sarkozy, ứng cử viên của đảng « Tập hợp Vì Nền Cộng Hoà » đắc cử và trở thành một trong những tổng thống « trẻ » của nước Pháp cho đến lúc bấy giờ. Sinh năm 1955, ông lãnh đạo nước Pháp trong nhiệm kỳ 05.2007-05.2012 và thất cử trong lần bầu tổng thống sau đó.

Mẫu vẽ của hoạ sĩ Yves Beaujard được tổng thống Sarkozy chọn để ấn hành loạt tem phổ thông Marianne. Huy hiệu ba vòng tròn đỏ-trắng-xanh đồng tâm trên nón bonnet đã được thay thế bằng một ngôi sao lớn, cùng các ngôi sao khác quây quần quanh gương mặt Marianne, nhắc nhở đến ngày phát hành bộ tem này, 01.07.2008, cũng chính là ngày nước Pháp được chọn làm chủ tịch Hội đồng Liên minh Âu châu.

Trong vòng năm năm tại vị của tổng thống Sarkozy, có khoảng tám mươi con tem « Marianne và Âu châu » đã được phát hành, với khổ nhỏ 27x20mm hay các bloc tem khổ lớn 105x70mm, 145x105mm, 140x140mm, 210x140mm chứa từ ba đến mười lăm con tem với màu và giá tiền khác nhau. Điểm khác biệt so với các série trước đây là bộ tem có một mẫu nhưng được trình bày ba kiểu khác nhau. Kiểu thứ nhì có tất cả các chi tiết đã miêu tả ở trên, nhưng được gói gọn trong hình một chiếc lá : bốn con tem với bốn màu xanh lá cây đậm nhạt khác nhau dành cho việc gửi thư chuyển chậm (giới hạn việc thải khí CO2) 20gr, 50gr, 100gr, 250gr. Kiểu thứ ba không thịnh hành, chỉ có một con tem màu cam nhạt, khổ 27x40mm, dành cho việc gửi thư qua internet.

5. « Marianne và tuổi trẻ »

2012, sau mười bảy năm cầm quyền, phái hữu đã phải nhường chiếc ghế tổng thống lại cho ứng cử viên François Hollande (sinh năm 1954) thuộc đảng Xã Hội cánh tả. Cũng như vị tổng thống tiền nhiệm, ông chỉ giữ chức trong nhiệm kỳ năm năm 2012-2017 và sau đó đã không tham gia ứng cử vào nhiệm kỳ sau.

Sau khi nhậm chức, tổng thống Hollande đã chọn mẫu tem do hai hoạ sĩ Olivier Ciappa và David Kawena cùng thiết kế. Hình vẽ Marianne theo lối hoạt hoạ, nhìn chính diện, mắt to tròn, môi hé mở với một bàn tay đưa lên, bên góc phải có bóng dáng hai bé gái và trai chơi chuyền banh hoặc một thân cổ thụ. Các hoạ tiết của bộ tem này được in màu trên nền trắng, trái ngược hẳn những série tem trước, với các hoạ tiết dùng sắc trắng trên nền màu. Sau khi bộ tem được phát hành, một trong hai hoạ sĩ thiết kế cho biết đã tổng hợp hình ảnh nàng Marianne từ chân dung của nhiều người, trong đó có Inna Chevtchenco, dân Ukraine, sáng lập viên phong trào nữ quyền Femen nổi tiếng.

Gần bốn mươi con tem « Marianne và tuổi trẻ » đã được phát hành, với các khổ 27x20mm, 54x80mm hay các bloc nhiều tem khổ 100x140mm, 285x190mm. Đặc biệt nhất là con tem khổ 65x50mm : người sưu tập để ống kính caméra của smartphone lên tem, sẽ thấy Marianne hiện lên trong không gian ba chiều và kể cho nghe về lịch sử của nhiều con tem Pháp trong suốt hơn một trăm năm mươi năm qua.

Một điểm cần nhắc thêm ở đây là trong thời gian lãnh đạo của tổng thống Hollande, nhân kỷ niệm bảy mươi năm giải phóng nước Pháp khỏi tay phát-xít Đức, bưu điện Pháp đã cho phát hành bloc và carnet in lại hình Marianne của Gandon (mẫu tem do tướng de Gaulle chọn năm 1945) và Marianne của Dulac (biểu tượng của nước Pháp tự do, cùng phát hành năm 1945). Trước đó, năm 2013, bộ tem mười hai con liền nhau trong một bloc hay carnet, mỗi tem là một hình Marianne của các bộ tem phổ thông đã phát hành từ 1959 đến 2008. Tất cả các con tem của bloc hay carnet này đều mang mệnh giá 0,63€ và đều tuyền màu đen, màu không bao giờ dùng trong các série Marianne từ xưa đến nay. Nếu chú ý kỹ, sẽ thấy có một chú gà trống gaulois lẻ loi, lạc giữa rừng mười một mỹ nữ Marianne !

6. « Marianne dấn thân »

Ở lần bầu cử tổng thống Pháp năm 2017, cả cánh tả lẫn cánh hữu đều thất trận ! Người chiến thắng là Emmanuel Macron, mới ba mươi chín tuổi, sáng lập ra phong trào chính trị « Tiến Bước » và là ứng cử viên tổng thống của phong trào này.

Một năm sau khi nắm quyền, tổng thống Macron đã chọn mẫu Marianne của hoạ sĩ vẽ tranh đường phố street-art Yseult Digan (YZ). Với bán diện khắc khổ, nét nhìn cương quyết, tóc xoã quăn từng lọn, nàng Marianne này đã từng bị các nhóm có / không nữ quyền luận đem ra mổ xẻ, bình phẩm đủ điều.

Macron

Trong vòng năm năm, chỉ khoảng hơn ba mươi con tem của bộ « Marianne dấn thân » được phát hành, với các màu chính : đỏ, xanh lá cây cho thư nội địa, xanh nước biển cho thư Âu châu và tím cho thư từ 20gr trở xuống gửi đi các châu lục khác. Tuy vậy, về khổ tem, lại khá phong phú : ngoài khổ nhỏ thông thường 26x20mm, còn có các khổ 26x40mm, 50x40mm, các bloc 145x135mm, 105x145mm với một hay nhiều tem khác màu, khác giá, có hoặc không răng cưa. Cũng trong thời gian này, các con tem nữ thần Céres (série tem đầu tiên của Pháp, từ 1849), Marianne của Gandon (1945), Marianne của Béquet (1971) cũng được in lại với mệnh giá euro, in riêng hay chung với « Marianne dấn thân » trên các carnet mười bốn tem, với hai khổ khác nhau : 26x20mm và 50x40mm.

7. « Marianne ??? »

Ngày 10.04.2022, trong số mười hai ứng cử viên của vòng loại, dân chúng Pháp đã chọn mặt gửi phiếu cho tổng thống đương nhiệm Emmanuel Macron và bà Marine Le Pen của đảng « Tập Hợp Quốc Gia » (hậu thân của « Mặt Trận Quốc Gia », đảng cực hữu do người cha Jean-Marie Le Pen sáng lập và lãnh đạo). Hai tuần sau đó, ngày 24.04.2022, dân Pháp sẽ đi bầu vòng 2 để quyết định ông hay bà, ai sẽ trở nên tân tổng thống của nước Pháp.

Nếu Emmanuel Macron tái đắc cử, ông có giữ lại hình ảnh « Marianne dấn thân » không, hay, cũng như Chirac, sẽ chọn một Marianne khác để in trên série tem mới, đánh dấu nhiệm kỳ hai ?

Nếu Marine Le Pen đắc cử và trở thành vị nữ tổng thống đầu tiên của Pháp, chắc chắn bà sẽ không giữ lại « Marianne dấn thân », và, biết đâu, sẽ thay bằng một biểu tượng nam tính hơn, thí dụ như… chú gà trống gaulois, chẳng hạn ?!?