Unesco vinh danh

Nguyễn Quang Thạch và
"Sách hoá nông thôn"

“ Hôm vào đồn, nhãn áp tăng lên, mắt bị hỏng thì nhức đến tận óc và mắt phải bị giật liên hồi trong vòng 20 phút. Lúc đó, tôi nghĩ mình sẽ bị mù mắt vì lần bị bắt này. Tôi đã phải lấy nước khoáng làm dịu cơn đau. 

Trong đồn, ngoài nghĩ đến bố mẹ, anh em, vợ con và dòng họ, tôi lo rằng nếu mình mù thì sẽ không có cơ hội đưa sách cho hàng triệu người dân nông thôn đọc như kỳ vọng nữa. Nhiều lúc tim tôi nhói đau.

(...)

Giả sử, bị mù 2 mắt thì NQT vẫn có thể kiếm 200 USD/1 tháng bằng dạy học, viết báo, viết văn, thậm chí bằng nghề mát xa. Mỗi tháng NQT trích 50 USD thì sẽ có nhiều trăm USD góp cùng để những tủ sách tiếp tục ra đời.

Không ai có thể ngăn cản khát vọng của tôi! ”.

Trên đây là tâm sự của Nguyễn Quang Thạch trên trang Facebook của anh ngày 8/9/2011 sau 5 ngày bị bắt giam về “tội” biểu tình chống Tàu ngày chủ nhật 21/8/2011.

Nguyễn Quang Thạch trên đường xuyên Việt 2015

Người trí thức khiếm thị này (Nguyễn Quang Thạch sinh năm 1975, tốt nghiệp đại học sư phạm Vinh, khoa tiếng Anh năm 1999) suốt 20 năm qua đã dành hầu hết thì giờ, tiền bạc mình làm ra để đeo đuổi một mục tiêu, một ước vọng cao cả : làm sao để khắp nơi, khắp nước trẻ em nào cũng được dịp đọc sách, có thư viện gần nhà để mượn sách và được các thầy cô, người lớn khuyến khích đọc sách. 

Bắt đầu tìm tòi, suy nghĩ về sách, tủ sách và thư viện ngay từ khi còn ở đại học, anh đã triển khai kế hoạch “Sách hoá nông thôn” của mình từ năm 2007 với mô hình “tủ sách dòng họ” - một ý tưởng tuyệt vời khi ta biết vai trò của gia tộc đối với người Việt Nam, nhất là ở nông thôn. Khởi đầu với ba tủ sách cho ba dòng họ của gia đình mình (họ cha, họ bà nội và họ mẹ) ở Hà Tĩnh, chỉ với tiền để dành của chính mình, mô hình mau chóng được hưởng ứng, mở rộng - với các “tủ sách phụ huynh”, “tủ sách lớp học”, “tủ sách giáo xứ”…, và lan ra khắp nơi, trong khi Nguyễn Quang Thạch liên tục và kiên trì tổ chức những hoạt động quảng bá ý tưởng, cố vấn cho những người muốn xây dựng tủ sách cho dòng họ mình, thu thập những đóng góp tài chính để giúp đỡ những vùng sâu, vùng xa có thể xây dựng tủ sách. 

Hoạt động gây tiếng vang nhất của anh là chuyến đi bộ xuyên Việt năm 2015¹ nhằm kêu gọi “500.000 người Việt góp mỗi năm 240.000 đồng/người” cho chương trình “Sách hóa nông thôn”. Đi từ Hà Nội đúng ngày mồng một Tết Ất Mùi (19.2.2015), tới TP Hồ Chí Minh 4 tháng sau (21/6), nghỉ chân ở đâu là trò chuyện ở đó với các em học sinh, các bậc phụ huynh, nhà giáo… về sách và đọc sách, đồng thời tặng sách cho nhà trường, thư viện tại chỗ – sách do các nhà tài trợ gửi tới từng địa điểm dừng chân của anh. Chuyến đi được báo chí đều đặn tường thuật đã cho phép mở ra nhiều tủ sách mới. 

Song song, Nguyễn Quang Thạch cũng vận động cho chương trình Sách hoá Nông thôn của mình bằng việc mở ra hai trang Facebook, một mang tên anh và một riêng cho Sách hoá Nông thôn với khẩu hiệu “Vì một Việt Nam nhân văn và sáng tạo”. Từ năm 2010, anh đã sáng lập Trung tâm Hỗ trợ kiến thức và phát triển cộng đồng (CKACD) với mục đích gom góp sách một cách đầy đủ và có hệ thống hơn. Tới nay, với sự cộng tác, hỗ trợ của hơn 100.000 người, phong trào đã xây dựng được hơn 9.000 tủ sách trong 26 tỉnh thành, giúp hơn 400.000 người dân nông thôn, trong đó hơn 200.000 học sinh có điệu kiện đọc sách. Cuối năm 2015, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức hỗ trợ Sách hoá Nông thôn bằng văn bản 6841 ngày 31/12/2015 gửi các sở giáo dục & đào tạo nhân rộng Tủ sách Phụ huynh/Tủ sách Lớp học đến các lớp học trên toàn quốc.

Với những hoạt động kiên trì và những kết quả đáng khích lệ ấy, Nguyễn Quang Thạch và Trung tâm Hỗ trợ kiến thức và phát triển cộng đồng ("Sách hoá Nông thôn" là dự án chính của Trung tâm) vừa được UNESCO trao tặng giải thưởng Vua Sejong - Quốc tế Xoá mù chữ (King Sejong International Literacy Prize) – cùng với dự án giáo dục đa ngôn ngữ Patani Malay-Thai Bi/Multilingual Education Project của Viện Ngiên cứu Ngôn ngữ và Văn hoá châu Á thuộc đại học Mahidol, Thái Lan.

Một giải thưởng hoàn toàn xứng đáng. Chúc mừng anh Nguyễn Quang Thạch và mong Sách hoá Nông thôn đạt nhiều thành quả mau hơn nữa, để sớm đạt mục tiêu tạo cơ hội đọc sách cho người nông dân ở khắp 63 tỉnh thành trên cả nước, một tiền đề cho mục tiêu lớn hơn: Vì một Việt Nam nhân văn và sáng tạo, như được ghi trên trang FB của Sách hoá Nông thôn.

Hà Dương Tường

Đọc thêm:

1/ Phỏng vấn Nguyễn Quang Thạch trên trang mạng Unesco.

2/ Một số bài trên báo chí VN: Tuổi Trẻ, Người đưa tin 24g, VnExpress, VietnamNet, Người lao động.

3/ Diễn từ nhận giải

1^ Xem  Người lao động. Năm năm trước, Nguyễn Quang Thạch cũng đã thực hiện một chuyến xuyên Việt để quảng bá cho « Sách hoá Nông thôn », nhưng là đi bằng xe máy.