Dầu loang trên biển : một điều nhà nước Việt Nam cần làm

Vũ Quang Việt
    

Dầu loang trên biển Việt Nam với diện rất rộng, trải dài từ Thanh Hoá cho đến mũi Cà Mâu và đã kéo dài nhiều ngày, ít nhất là từ tháng hai, cách đây đến gần một tháng rưỡi, đã ảnh hưởng lớn đến cảnh quan bờ biển Việt Nam và có thể ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường sống của hải sản và qua đó đời sống của một bộ phận lớn dân chúng sống nhờ vào khai thác biển và du lịch.

Theo Tuổi Trẻ (ngày 3/3/2007:
http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=193911&ChannelID=3) 
vào giữa tháng 3, Việt Nam đã có kết quả kiểm nghiệm là dầu loang trên biển ở Vũng Tầu không phải từ Vietsopetro. Trước đó vào tháng 2, kiểm nghiệm dầu loang đầy bờ biển miền Trung Quảng Nam – Đà Nẵng cũng cho thấy là dầu không từ nguồn gốc mỏ dầu Việt Nam.

Tin tức về dầu loang tiếp tục xấu dần. Báo Lao Động (28/3/2007) cho biết sáng 27.3, tại tọa độ 9057'N - 109054'E cách Vũng Tàu khoảng 167 hải lý về phía đông đông nam, tàu cá Quảng Ngãi QNg 95294.TS phát hiện một vết dầu loang có chiều rộng khoảng 4 hải lý, không ước lượng được chiều dài. Tại vị trí 9001'N - 110004'E, cách Vũng Tàu khoảng 192 hải lý về phía đông đông nam, tàu cá Khánh Hoà KH 96548.TS đã phát hiện một vết dầu loang khác có chiều rộng khoảng 1,5 hải lý (không ước lượng được chiều dài). Theo chuyên gia khí tượng thủy văn, vùng biển Bà Rịa - Vũng Tàu và các tỉnh phía nam đang có gió đông bắc mạnh cấp 5-6, các vết dầu tràn có thể sẽ di chuyển về hướng bờ biển các tỉnh phía nam trong đó có Bà Rịa - Vũng Tàu.

Ngày 2/4 Báo Tuổi Trẻ lại cho biết ở Bạc Liêu dầu loang vón cục, tràn ngập ở bãi biển và khu vực rừng phòng hộ. Nghiêm trọng hơn, dầu đã theo nước trôi sâu vào các dòng kênh nơi tập trung đông dân cư, trong đó có kênh 7, kênh 12 (xã Vĩnh Hậu A) và kênh Chùa Phật của xã Vĩnh Hậu..

Theo Báo Tuổi Trẻ, sau khi loại bỏ Vietsovpetro là thủ phạm của dầu loang, nhiều chuyên gia quay sang nghi vấn một số hoạt động liên quan đến mỏ dầu Liuhua 11-1 (Lưu Hoa, Trung Quốc). Một trong những lý do hàng đầu khiến người ta chú ý đến mỏ dầu này là kết quả phân tích ảnh, phân tích hướng gió và dòng chảy của Trung tâm Viễn thám cho thấy “có nhiều khả năng dầu trôi dạt từ phía tây, tây nam đảo Hải Nam (Trung Quốc)...”.

BBC ngày hôm nay (3/4/2007), lúc tác giả viết bài bình luận này, nhắc lại nguồn tin Reuters là Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng của Việt Nam đề nghị tiến hành điều tra quốc tế về các vệt dầu loang bí ẩn tràn vào một số các bãi biển nổi tiếng nhất và chỉ định Bộ Ngoai giao giải quyết tình hình.

Quyết định của Thủ tướng Việt Nam cho thấy Việt Nam hình như rất lúng túng chưa biết mình phải làm gì vì nói đến điều tra quốc tế một cách quá chung chung.

Tuy nhiên con đường để giải quyết chính có thể là trên cơ sở Công ước về Luật Biển Liên Hợp Quốc (Convention on the Law of the Sea) mà cả Việt Nam và Trung Quốc đều đã ký kết. Do khả năng rất giới hạn về kỹ thuật để theo dõi, kiểm tra một diện biển rất rộng, khả năng phân tích hạn chế của nhà nước Việt Nam cũng như tính quốc tế của vấn đề, việc sử dụng tới sự giúp đỡ tìm nguyên nhân, xác định thiệt hại và làm trọng tài để giải quyết đền bù các thiệt hại do một bên gây ra chính là cơ quan Liên Hợp Quốc, thông qua International Seabed Authority- Hội đồng quyền lực quốc tế về đáy biển, dưới đây gọi tắt là Hội đồng). Các bạn có thể coi thêm về điều khoản Luật Biển LHQ liên quan đến vần đề này ở Phụ lục dưới đây.
     

Phụ lục về Luật Biển Liên Hợp Quốc

 
Các khoản trích dưới đây liên quan đến các hoạt động ở Vùng biển quốc tế [gọi tắt trong Công ước là Area, tức là vùng đáy biển, đáy đại dương và lòng đất dưới đó, bên ngoài giới hạn của các quốc gia]. 

Điều 139 (Phần XI, khoản 2) nói về trách nhiệm đảm bảo việc thi hành và việc bồi thường thiệt hại gây ra:

1. Các nước ký kết sẽ có trách nhiệm bảo đảm là các hoạt động trong Vùng, do chính các nước, hoặc do các công ty nhà nước hay các cá nhân là công dân tự nhiên hay nhập tịch, có quốc tịch của các nước ký kết hay thực sự bị các nước này hay pháp nhân của các nước này kiểm soát, phải được tiến hành đúng với Phần này. Trách nhiệm này cũng áp dụng đối với các tổ chức quốc tế đối với những hoạt động trong Vùng của các tổ chức này.

2. Không tổn hại tới các điều lệ của luật quốc tế và Phụ lục III, điều 22 [của Luật này], thiệt hại do sự thiếu thực thi trách nhiệm của nước ký kết hay tổ chức quốc tế phải chịu nghĩa vụ pháp lý...

Điều 145 (Phần XI, khoản 2) liên quan đến bảo vệ môi trường biển:

Biện pháp cần thiết sẽ phải thi hành theo Luật này liên quan đến các hoạt động trong Vùng nhằm bảo đảm việc bảo vệ hữu hiệu môi trường biển khỏi các tác động nguy hại gây ra từ các hoạt động trên. Để đạt mục đích này, Hội đồng sẽ quyết định các qui định, qui tắc, thủ tục nhằm, trong các điều khác:

1. tránh, giảm và kiểm soát ô nhiễm và các tác hại khác trên môi trường biển bao gồm cả bờ biển, tác động đến quân bình sinh thái của môi trường biển, quan tâm đặc biệt đến nhu cầu tránh các tác động tai hại của các hoạt động khoan, hút, rút, thải rác, xây dựng và vận hành hay bảo trì các trang thiết bị, ống dẫn và các dụng cụ liên quan đến hoạt động trên.

2. Bảo vệ và bảo tồn tài sản thiên nhiên của Vùng và tránh các tác hại đến hệ thực vật và hệ động vật của môi trường biển.

Article139: Responsibility to ensure compliance and liability for damage

1. States Parties shall have the responsibility to ensure that activities in the Area, whether carried out by States Parties, or state enterprises or natural or juridical persons which possess the nationality of States Parties or are effectively controlled by them or their nationals, shall be carried out in conformity with this Part. The same responsibility applies to international organizations for activities in the Area carried out by such organizations.
2. Without prejudice to the rules of international law and Annex III, article 22, damage caused by the failure of a State Party or international organization to carry out its responsibilities under this Part shall entail liability; States Parties or international organizations acting together shall bear joint and several liability. A State Party shall not however be liable for damage caused by any failure to comply with this Part by a person whom it has sponsored under article 153, paragraph 2(b), if the State Party has taken all necessary and appropriate measures to secure effective compliance under article 153, paragraph 4, and Annex III, article 4, paragraph 4.
3. States Parties that are members of international organizations shall take appropriate measures to ensure the implementation of this article with respect to such organizations. 

Article145: Protection of the marine environment

Necessary measures shall be taken in accordance with this Convention with respect to activities in the Area to ensure effective protection for the marine environment from harmful effects which may arise from such activities. To this end the Authority shall adopt appropriate rules, regulations and procedures for inter alia:

(a) the prevention, reduction and control of pollution and other hazards to the marine environment, including the coastline, and of interference with the ecological balance of the marine environment, particular attention being paid to the need for protection from harmful effects of such activities as drilling, dredging, excavation, disposal of waste, construction and operation or maintenance of installations, pipelines and other devices related to such activities;

(b) the protection and conservation of the natural resources of the Area and the prevention of damage to the flora and fauna of the marine environment.
 

Vũ Quang Việt