Vài suy nghĩ về chiến dịch chống dịch,
phòng dịch COVID 19
và phục hồi kinh tế ở Thành Phố Hồ Chí Minh

Lê Văn Cường

Chống dịch COVID 19: Phải chăng ta đã làm khổ ta?

 
Thủ Tướng Phạm Minh Chính trong cuộc họp ngày 29/8 đã phát biểu: « Chúng ta đặt mục tiêu kiềm chế, kiểm soát dịch bệnh, song cũng xác định cuộc chiến này chúng ta đặt mục tiêu kiềm chế, kiểm soát dịch bệnh, song cũng xác định cuộc chiến này còn lâu dài, phải sống chung lâu dài với dịch bệnh, không thể khống chế tuyệt đối, phải thích ứng và có cách làm phù hợp; phòng là cơ bản, chiến lược lâu dài, chống là quan trọng, thường xuyên. »
 
 Phát biểu này đúng. Nhưng, có lẽ chúng ta nên đặt câu hỏi: Trong cuộc chiến với COVID 19, phải chăng chúng ta đã làm khổ chúng ta?
 
* Trong năm 2020, với chủng nguyên thủy Việt Nam đã chống dịch rất thành công bằng cách đưa tất cả các ca F0 vào viện chữa trị.
 
* Nhưng với chủng  delta 2021, Việt Nam lúc ban đầu, cũng đã áp dụng chiến lược của năm 2020 nên đã bị quá tải. Dữ liệu gần đây của Việt Nam cho thấy là 80% ca F0 là tự họ hồi phục trở lại, Nếu khi kia, Việt Nam, dựa vào kinh nghiệm của các nước đã chống dịch trong năm 2020, chỉ đưa những ca F0 trở nặng hay những người cao tuổi, có bệnh nên, bị nhiễm COVID-19 thì các bệnh viện đã không bị quá tải. Không phải làm bệnh viện dã chiến tạo nên một cảm giác bất yên, có khi là hoảng hốt, của người dân. Từ quãng 15/9 Thành Phố Hồ Chí Minh đã đồng ý là không đưa tất cả các ca F0 vào bệnh viện.

Những ý tưởng không nên đưa tất cả các ca F0 vào viện có được quán triệt bởi tất cả các lãnh đạo không? Bí Thư Hà Nội phát biểu (Báo Dân Trí, 29/09) : « trọng tâm là chuẩn bị các kịch bản ứng phó với dịch bệnh, bảo đảm ở mức cao hơn trên nguyên tắc là không để F0 phải điều trị tại nhà; phát hiện sớm, điều trị ngay, giảm tối đa các ca bệnh chuyển nặng, các ca tử vong. » Các ca F0 (ngay cả những ca không có triệu chứng), nếu không điều trị tại nhà thì đưa đi đâu, nếu không phải là bệnh viện (bình thường hay dã chiến)? Khó hiểu.

* Phong toả: ở một số nước phương Tây, ví dụ ở Pháp, việc mà nhà nước quan tâm trước hết là làm sao để chuỗi cung ứng thực phẩm được đảm bảo. Trong năm 2020, ngay những lúc phong toả, người dân vẫn đi mua thực phẩm được, giá cả không tăng. Nhưng ở Thành Phố Hồ Chí Minh, trong những lúc phong toả, người dân đã thiếu lương thực vi chuỗi cung ứng bị nghẽn.
 
* Phải chăng, những chỉ thị đưa ra về việc vận tải thực phẩm chưa thực sự rõ ràng nên mỗi tỉnh, mỗi vùng đưa ra một phương án kiểm soát những xe vận tải chở hàng hoá, đôi khi quá khắt khe, và làm hàng hoá bị khan hiếm một cách giả tạo. Nếu ngay từ đầu, chỉ thị rằng những người lái xe vận tải phải được test PCR. Nếu họ âm tính thì họ được lái xe vận tải chuyên chở hàng hoá. Tại các điểm dừng, yêu cầu những người lái xe phải ngồi xa xe của họ quãng 3m, để hàng hoá được bốc vác. Họ nên mang theo thức ăn. Nếu không, tại điểm dừng họ có thể gọi thức ăn. Thức ăn được mang đến cho họ một cách nhanh chóng. Để bị lây Covid-19 thì phải có một lượng tương đổi nhiều virut (cũng như bệnh AIDS). Nếu thức ăn được mang đến quãng 5 phút, thi xác suất bị nhiễm COVID sẽ vô cùng thấp. Nếu người lái xe phải ngủ qua đêm, thì tại điểm đó, nên bố trí khách sạn cho họ và yêu cầu người lái xe và những người phục vụ ở khách sạn tuân thủ những chỉ thị chống dịch (giữ khoảng cách, rửa tay, đeo khẩu trang). Nếu cẩn thận hơn, làm một test nhanh (15 phút) để xem họ có bị nhiễm covid hay không trước khi họ lái xe trở về.
 
Lúc về lại điểm xuất phát ban đầu, làm một test PCR cho người lái xe.

* Các điểm bán hàng: Sự tập trung vào các siêu thị để mua hàng hoá phải chăng đã làm tăng các ca nhiễm? Chúng tôi không biết đã có chỉ thị về số lượng người tới các siêu thị (vi dụ ấn định mỗi khách hàng phải có diện tích 4m vuông. Từ đó ấn định số người. Trong siêu thị, không biết đã có chị thị về các mũi tên hướng dẫn khách hàng lưu động trong siêu thị, để họ tránh phải giao nhau. Phải ấn định một số cửa ra cửa vào. Phải có người trực ở các cổng ra cổng vào. Nếu siêu thị ấn định chỉ được có 400 người cùng một lúc ở trong siêu thị, thì khi số lượng khách hàng đạt 400, thì không cho người vào thêm. Lúc nào có người đi ra, thì người trực ở cửa ra, thông báo cho người trực ở cửa vào, để cho phép người vào.
Đáng lý nên cho phép mở các quầy hàng bán thực phẩm ở ngoài trời. Các quầy hàng phải tuân thủ như sau: mỗi quầy cách quầy bên cạnh 2m. Người bán hàng đeo khẩu trang. Khách mua hàng đeo khẩu trang , phải xếp hàng, người này cách người kia 2m. Chúng tôi không nghĩ việc cho phép bán hàng ngoài trời sẽ làm lây lan. Dĩ nhiên phải có những đội cảnh sát đi kiểm tra.  
Một ví dụ khác: chợ Bến Thành đóng cửa. Chúng tôi nghĩ là chợ Bên Thành vẫn có thể mở cửa với điều kiện là mỗi quầy hàng chỉ hoạt động một ngày trên hai ngày. Khi quầy hàng mở, thi quầy hàng bên cạnh đóng. Ngoài ra, trong chợ cũng phải vạch lối đi cho khách hàng. Và cũng có cổng ra cổng vào, có người trực như ở các siêu thị.

Những đề nghị này của người viết bài này, không đi ngược lại chỉ thị 16 về việc tập trung đông người « Không được tập trung quá 2 người ngoài công sở, bệnh viện, trường học và nơi công cộng » vì vỉa hè là nơi công cộng.

.* Chỉ thị, lúc phong toả, là"ai ở đâu thì ở đấy". Chúng tôi nghĩ là quá gắt gao. Đáng lý nên cho phép ở trong những vùng phong toả, người dân ở khu vực đó đi ra ngoài, đeo khẩu trang, mỗi ngày 1 hay 2 tiếng. Không được đi quá 2km căn hộ của họ. Ngoài ra xe máy, xe ôtô, không được đi quá 10km nếu không có giấy chứng nhận là họ phải di chuyển. Phong toả quá kỹ càng, có thể diệt dịch, nhưng lại tạo ra một số người bị khủng hoảng tâm thần. Ngoài ra cũng có thể tạo nên những sự xung đột trong gia đình vì bị "nhốt" trong căn hộ. Những chuyện này đã xảy ra lúc phong toả ban đầu ở Pháp.
 
Trên đây là vài ý nhỏ, đơn giản. Biết đâu có thể làm không khí căng thẳng dịu xuống, trong lúc cần phải chống dịch mãnh liệt.
 
 

Chiến lược tiêm vắc xin

Mục tiêu của tiêm vắc xin là bảo vệ trước tiên những người cao tuổi (hơn 65 tuổi), những người có bệnh nền (suy tim, suy thận, béo phì, tháo đường, bị ung thư...) vì những đối tượng này chiếm 80 % các ca tử vong Covid 19. Đây là những đối tượng được gọi dễ bị "tổn thương"- (DBTT).

Nhưng hiện nay Việt Nam đang làm chiến dịch tiêm vắc xin cho người dân từ 18 tuổi trở lên. Như thế không bảo đảm là một số đối tượng DBTT không bị " lọt sổ"

Thử xem tình hình tiêm chủng hiện nay ở Việt Nam như thế nào? Theo báo Quân Đội Nhân Dân ngày 30/9: 

* Cả nước, từ 18 tuổi trở lên đã được tiêm 40,2 triệu liều. 44% đã được tiêm 1 mũi, 12% đã được tiêm 2 mũi.

* Thành Phố Hồ Chí Minh, Hà Nội gần 100% dân số trên 18 tuổi đã được tiêm 1 mũi, 40% đã được tiêm 2 mũi.

Ở Việt Nam tỷ lệ người dân trên 18 tuổi là quãng 73%. Như thế

* Cả nước, 32,1% tổng dân số đã được tiêm 1 mũi, 9% dân số đã được tiêm 2 mũi.

* Ở Thành Phố Hồ Chí Minh: 73% tổng dân số được tiêm 1 mũi, 29% được tiêm hai mũi.

Nhiều chuyên gia dịch tễ ước lượng rằng, với chủng Delta của Covid 19, muốn được miễn dịch cộng đồng, phải hơn 80% tổng dân số được tiêm hai mũi. Như vậy, đến ngày 30/9 Việt Nam và thành phố Hồ Chí Mình còn rất xa "miễn dịch cộng đồng".

Dân số thành phố Hồ Chí Minh là 9 triệu người. Dựa trên các con số phía trên ta suy ra là gần 8 triệu liều đã đuoc tiêm, cho đến ngày 30/9, ở Thành Phố Hồ Chí Minh.

Nguyễn Ngọc Anh, Trần Nam Bình, Lê Văn Cường trong bài « Lộ trình tiêm vắc xin chống Covid-19 cho mục tiêu kép mới của Việt Nam » (báo Tia Sáng, tháng 8, 2021) đã ước tính có 1,2 triệu người trên 65 tuổi và người dưới 65 có bệnh nền, ở Thành Phố Hồ Chí Minh. Nếu ta giả sử là có 300.000 người ở tuyến đấu chống dịch, ta nên tiêm ưu tiên hai mũi cho 1, 5 triệu người này. Số vắc xin cho những người này sẽ là 3 triệu liều. Số lượng người lao động ở Thành Phố là 3,5 triệu. Với số 5 triệu liệu còn lại, toàn bộ người lao động sẽ được tiêm ít nhất 1 mũi. 1,5 triệu người lao động sẽ được tiêm hai mũi.

Như vậy ta có thể yên tâm hơn vì những đối tượng DBTT và ở tuyến dầu chống dịch đã được bảo vệ.

Người viết bài nầy đề nghị Chính Phủ Việt Nam nên thay đổi gấp chiến lược tiêm vắc xin. Nên tiêm ưu tiên cho những đối tượng dễ bị tổn thương và những người ở tuyến đầu chống dịch. Rồi sau đó tiếp tục tiêm cho những người lao động không có bệnh nền và những người dưới 65 tuổi.

Phục hồi kinh tế ở Thành Phố Hồ Chí Minh

Chúng ta thử nhìn về thị trường nội địa: các phòng Thương Mại quốc tế đề nghị nên mở các nhà hàng, quán bar (“The government should also consider the restaurant business as key to ensuring food”, VNEpress, 20/9, “Vietnam could lose foreign investment opportunities over slow reopening”). Nhưng, liệu người dân Sàigòn, trừ những người khá giả ít bị tổn thương vì Covid, thi đại đa số người dân hụt hẫng thu nhập thì làm sao đi nhà hàng? Ở Việt Nam, không có chính sách bảo đảm 80% tiền lương cho những người lao động bị thất nghiệp vì công ty họ phải đóng cửa (chính sách hỗ trợ này được áp dụng ở Pháp). Sau khi bỏ phong toả, họ sẽ sẽ không có tiền để đi nhà hàng. Ngoài ra, họ không có tiết kiệm để các doanh nghiệp, qua đấy, sẽ có thể vay vốn để khởi động lại. Người viết đánh giá là Chính Phủ Việt Nam đã sai lầm không sử dụng công cụ làm chính sách này vì có lẽ bị ám ảnh là sẽ bị thâm hụt ngân sách và nợ công.

Thị trường bên ngoài: Có vẻ sáng sủa hơn. Một số nước trong khối EU (ví dụ Pháp, dự báo tăng GDP 6% trong năm 2021), và Mỹ đều có dự báo tăng trưởng cao trong năm 2021. Việt Nam có thể có cơ hội phục hồi kinh tế qua xuất khẩu. Nhưng liệu Thành Phố có thiếu lao động hay không khi những người ở các tỉnh miền Tây ồ ạt đi về quê vì họ không có phương tiện để tồn tại ở Thành Phố (“Không có đăng ký tạm trú không đủ điều kiện được hỗ trợ”). Thủ Tướng Phạm Minh Chính kêu gọi người di dân ở Thành Phố Hồ Chí Minh ở lại nhưng, cho tới bây giờ, chưa đưa ra biện pháp tài chính gì để thuyết phục họ ở lại hoặc trở về Thành Phố.

Có hiểm nguy gì về phương diện y tế không?

Phía trên, theo ước tính của chúng tôi, TP Hồ Chí Minh đã tiêm 2 mũi 29% tổng dân số. Còn xa với con số 80%, hay 90% để có miễn dịch cộng đồng1 . Như vậy, đứng về phương diện y tế, mở của trong lúc này, là"nguy hiểm". Nhưng người dân Thành Phố không thể chịu đựng hơn nữa phong toả và đóng cửa kinh tế. Nên người viết đồng ý Thành Phố phục hồi kinh tế trong điều kiện rất khó khăn. Kinh tế ở Thành phố Hồ Chí Minh trong quãng thời gian tới sẽ giống như một người "làm xiếc đi trên dây"  (funambule/ropewalker<

Lê Văn Cường

30/09/2021

3/10: Người viết bài này rất băn khoăn về thống kê tiêm vắc xin ở Việt Nam. Ngày 3/10, báo VnExpress cho biết ở Việt Nam đã tiêm 34,6 triệu liều, theo thống kê của Bộ Y Tế. Nhưng, theo báo Quân Đội Nhân Dân ngày 30/9, thì theo thông tin của Bộ Y Tế, ngày 29-9, đã tiêm 42.165.168 liều. Ai đúng ai sai? Nếu VnExpress và báo Quân Đội Nhân Dân trung thực, thì Bộ Y Tế làm việc không nghiêm túc khi đưa ra những con số lệch nhau ở mức độ cao như vậy (8 triệu= tổng dân số Hà Nội).