và ai đang nói
về những thằng mặt trắng

con đường vào làng nói với ta, rằng suốt những nghìn năm qua là chưa bao giờ phải buồn phiền vì một điều gì do người làng mang lại, con đường vào làng là khúc ruột bao dung, bà mẹ bao dung rứt ra từ niềm trắc ẩn đem đặt giữa chốn thế gian phiền tạp, con đường vào làng nói với ta, rằng cái khúc ruột rứt ra từ niềm trắc ẩn ấy là quyết cùng sống chết với người làng, nhưng một hôm, bỗng nghe bước chân thô bạo của ai đó dẫm trên đường, thì ra là những thằng mặt trắng, bọn chúng nói là bọn chúng đi thu hồi sự tự do của những kẻ đang sống trong làng, đã đủ quá rồi bởi bấy lâu là con người vẫn được đi lại dưới bầu trời cao xanh, những thằng mặt trắng nói, và tiếp tục bước đi, chúng nói là chúng theo lệnh của những vị thần trên cao đi lấy lại tự do của người làng, con đường vào làng nói với ta bấy giờ thì cả con đường gồng mình lên, hét, hỡi những thằng mặt trắng hãy thôi đi thói xu nịnh, chớ đem chữ nghĩa của con người ra ca ngợi sự tăm tối, bấy giờ thì những thằng mặt trắng cũng chường những gương mặt có chữ nghĩa ra mà cãi, rằng thật sự là chúng chỉ theo lệnh của những vị thần trên cao đi thu lại tự do của những người đã dùng bấy lâu để đem ban phát cho những nơi còn thiếu, con đường vào làng nói với ta bấy giờ thì chẳng hiểu sao khúc ruột rứt ra từ niềm trắc ẩn chẳng thể giữ được sự trắc ẩn vốn có của mình khi nghe có những nơi nào đó chẳng có tự do, là cả con đường cứ gồng mình, hét lên, hỡi những thằng mặt trắng hãy thôi đi thói giả dối, không tự do thì ngay cả các vị thần trên cao cũng sẽ trở thành đất đá, cả con đường vào làng là cứ gồng mình lên thành những đèo, dốc, thành những hang, hố, lũ mặt trắng lớp ngoi ngóp dưới những hang hố, lớp tháo chạy trở lui, con đường vào làng nói với ta, rằng đã trừ được lũ mặt trắng ấy, nhưng giống người mặt trắng ấy thời nay đông lắm, nên cứ sợ một ngày nào bọn chúng lại quay lại phá nát con đường vào làng…

và ký ức của một vùng đất

treo giữa tồn tại là một Babylon lộng lẫy

thứ kỳ công vang danh mặt đất

và lịch sử con người có thể hô to lên

hoan hô đức vua Hammurabi

hoan hô nhà thiết kế thời đại Hammurabi

( cái cách thiết kế của ông là cả vùng đất giữa hai sông

phải thuộc về đất nước Babylon vĩ đại )

và ta cứ tưởng luật Hammurabi là trường tồn trên đá

cứ tưởng học thuyết Hammurabi vĩ đại của nước Babylon vĩ đại là chiến thắng được thời gian

hãy để cho kẻ đàn áp được khiếu kiện

và được xuất hiện trước pho tượng của trẫm

ta cứ tưởng những lời lẽ được nói ra từ cửa miệng vua Hammurabi sẽ trở thành chân lý lịch sử

nhưng từ cao nguyên Anatolia đã đổ về những chiến xa chạy bằng bánh sắt

và đám người man rợ rất xa lạ với từ ngữ văn minh

nhà thiết kế vĩ đại Hammurabi là chỉ vĩ đại với những thành phố buổi bình mình

trước mắt người anh hùng Murshili của xứ sở Hittite man rợ ông cũng chỉ là để cho tên đạn

vĩnh hằng trong giấc mơ con người cũng chỉ như ngọn gió mùa thu

thổi qua ký ức loài ong về một bông hoa không tên nào đó

nở vào một ngày mùa xuân nào đó

ta còn đang băn khoăn về sự biến đổi của thế giới

thì vị thần nào đó đã lên tiếng trong ta bảo chớ có nghĩ ngợi

bởi đó là thời của suy tàn

và ta đã có lỗi với người ấy

cuối cùng thì ta cũng đã trở lại đất nước sông Nile

người giữ vườn bấy giờ chẳng phải em mà là một người con trai có đôi mắt màu tro

đang vào mùa nho chín

có lẽ những người hái nho đang vội vã trong việc hái nho cho kịp trước khi cơn mưa trái mùa đổ xuống

nên chẳng ai nhìn thấy ta từ phương đông mới đến

ngựa còn đang thở dốc

còn ta thì vì nôn nóng gặp lại em nên chẳng thấy mệt

sông Nile vẫn lặng lẽ như ngày ấy

và những kim tự tháp vẫn rủ xuống cuộc trần gian những cái bóng nghìn năm ân oán của chúng

mỗi ngày có bao nhiêu người đã đến nơi này để tìm gặp

nhưng nàng thì đã đi làm kẻ hầu hạ cho đức vua thần thánh

cuối cùng thì người con trai cũng đã nói cho ta nghe về việc em đang là nữ nô lệ của pharaoh thần thánh

người con trai có đôi mắt màu tro ta biết là chủ nhân trái tim em từ những mùa nho trước

phải rồi cũng là đang mùa nho chín ta đã cầm lấy tay em khi từ giã em để trở về phương đông

ta đã cầm lấy tay em người con gái mà ta chỉ biết có mỗi điều

là chủ của vườn nho

là ta đã có lỗi với em

lỗi rất nhiều

vì ta chỉ mới biết có mỗi điều em là chủ của vườn nho

cuối cùng thì ta cũng đã trở lại đất nước sông Nile

chưa tạ tội được cùng em

nhưng lại thêm niềm băn khoăn ở trong lòng

sao một vì vua của một đất nước lại không thấy là mình có lỗi khi làm việc ấy đối với em?

Sapho… Sapho

Trăng lặn

để lộ chòm sao khuya

thời khắc cứ trôi

và em vẫn chỏng chơ một mình…

Sapho Sapho

chỉ nhớ tên người nữ sĩ tài hoa đảo Lesbos là người ta có thể nhìn thấy một thời,

Dường người đưa tin đã rời khỏi Crete để nói cho loài người trên mặt đất biết sự hủy diệt là nằm trong nguồn cảm hứng của tồn tại

cơn mưa đổ giữa sáng mùa xuân làm rơi vỡ lá rừng mới nhú trong đêm

và lũ phù du lăn ra chết trong khi vui đón cơn gió mới

nhưng ở Crete không phải gió mưa

mà là những ý nghĩ man rợ kết tụ lại thành sức tàn phá,

Crete vẫn hằng trong trí nhớ nghìn năm

dường người đưa tin đã rời khỏi Crete để nói cho loài người trên mặt đất biết

trong trí nhớ của Crete vẫn còn nguyên những vườn nho

những cô gái hái nho

những con thuyền mang dáng vóc hòn đảo xinh đẹp đến tận miền viễn tây của biển Giữa

trong trí nhớ Crete

vẫn còn nguyên những lời ngợi ca của các vị thần về những người con của Crete đã làm nên những kỳ tích

vẫn còn nguyên gương mặt vua Minoan rạng ngời giữa thứ ánh sáng có tên văn minh Minoan,

dường người đưa tin đã rời khỏi Crete để nói cho hết thảy loài người trên mặt đất biết con quái vật Minnotaur là sinh ra từ văn minh Minoan, chỉ trong chốc lát con quái vật Minnotaur đã phá nát Minoan.

***

Chàng vẫn đến và vẫn làm như thế

còn em vẫn đang đợi

mong dịu đi khát vọng

từng nung nấu trái tim em

Sapho… Sapho

chỉ nhớ đến tên Sapho của đảo Lesbos là người ta đã có thể nhìn thấy một thời,

Dường người đưa tin đã rời khỏi Athens để nói cho loài người trên mặt đất biết nền dân chủ đã được thiết lập ở đó, những người tự do của xứ sở Athens đã tụ tập ở Acropolis, mười hôm lại tụ tập một lần, Acropolis những ngàn năm qua vẫn như dấu vết của niềm mơ ước lớn lao nhất của con người, hỡi những công dân thành Athens, đây là thời các bạn làm chủ đất nước, là thời demokratia, thời dân chủ, niềm mơ ước dường như lần đầu tiên được nói ra thành lời, những lời kỳ diệu dường như là lần đầu tiên được nói ra từ cửa miệng của Cleisthenes, nhà trị nước tài hoa của đất nước Athens,

Nhưng chúng em là nữ công dân, không phải là nam công dân của Athens, nên chúng em chẳng thể hội họp ở Acropolis, nhưng chúng em là nữ nô lệ được mang về Athens từ cuộc chiến ấy, là nữ nô lệ nên chúng em chẳng thể hội họp, ở Athens nô lệ thì nhiều hơn tự do, và nữ công dân cũng đông bằng nam công dân, cho nên ở Athens dân chủ chỉ mới có một nửa,

(...)